Γνωρίζετε τους βασικούς κανόνες του σαβουάρ βιβρ, που γράφτηκαν για να σταματήσει το χάος την ώρα του φαγητού

Το σαβουάρ βιβρ (στα γαλλικά: «να ξέρεις να ζεις») αποτελεί εγχειρίδιο καλού τρόπου συμπεριφοράς, που χρονολογείται από την Αναγέννηση. 

Ο 16ος αιώνας ήταν μια περίοδος, κατά την οποία οι Ευρωπαίοι βίωναν μεγάλες εξελίξεις στις τέχνες, τα γράμματα και τις επιστήμες. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι τότε καθιερώθηκαν οι καλοί τρόποι συμπεριφοράς στο τραπέζι. Η αμερικανίδα συγγραφέας ΜΦΚ Φίσερ, στο βιβλίο της «Η τέχνη του να τρως» (1954), υποστήριξε ότι τα δείπνα των ευρωπαίων ευγενών άρχισαν να είναι πιο εκλεπτυσμένα το 1533, όταν η 14χρονη Αικατερίνη των Μεδίκων, παντρεύτηκε τον Ερρίκο Β΄ της Γαλλίας.

Η Αικατερίνη μεγάλωσε στη Φλωρεντία, όπου έμαθε να συμπεριφέρεται με συγκεκριμένο τρόπο στη διάρκεια του γεύματος. Στο Παρίσι βίωσε… πολιτισμικό σοκ. Οι Γάλλοι για να φάνε χρησιμοποιούσαν τα χέρια τους και κορόιδευαν την Αικατερίνη που χρησιμοποιούσε πιρούνι. Η Φίσερ έγραψε ότι το κορίτσι από τη Φλωρεντία «άλλαξε τους τρόπους συμπεριφοράς στο τραπέζι στην Ευρώπη».

Το εθιμοτυπικό στο Μεσαίωνα

Στον Μεσαίωνα, τα περισσότερα τραπέζια αποτελούνταν από απλές σανίδες. Τα κάλυπταν με ένα ύφασμα, πάνω στο οποίο, όσοι έτρωγαν, σκούπιζαν τα χέρια τους. Οι οικοδεσπότες μοίραζαν μαχαίρια, κουτάλια και φλιτζάνια και έτρωγαν τη σούπα πίνοντάς την από το μπολ. Έκοβαν το κρέας με μαχαίρι και το έβαζαν είτε σε μια σανίδα είτε σε φέτα ψωμί, την οποία μοιράζονταν συνήθως δύο άτομα.

Αν και τα γεύματα στον Μεσαίωνα χαρακτηρίζονταν από ακαταστασία, υπήρχε κάποιο εθιμοτυπικό, το οποίο καταγράφηκε από τον Φρανσέσκ Εσιμένις, έναν θεολόγο από την Ισπανία, το 1384. «Αν έχετε φτύσει ή φυσήξει τη μύτη σας, μην καθαρίζετε ποτέ τα χέρια στο τραπεζομάντιλο». Αν χρειαζόταν κάποιος να φτύσει το φαγητό του στη διάρκεια του γεύματος, η οδηγία ήταν η εξής:«κάντε το πίσω σας, ποτέ στο τραπέζι ή σε κανέναν άλλον».

Το σαβουάρ βιβρ

Το 1530, τρία χρόνια πριν το ταξίδι της Αικατερίνης στη Γαλλία, ο Έρασμος του Ρότερνταμ έγραψε μια πραγματεία για τους καλούς τρόπους συμπεριφοράς στο τραπέζι. Το «De Civilitate morum puerilium» (Εγχειρίδιο για καλούς τρόπους για τα παιδιά) γράφτηκε για τον νεαρό Ερρίκο της Βουργουνδίας.

Στο εγχειρίδιο τονίζει τη σημασία της αυτοσυγκράτησης. «Μερικοί άνθρωποι, μόλις καθίσουν, βάζουν αμέσως τα χέρια τους στα πιάτα του φαγητού. Αυτός είναι ο τρόπος των λύκων».

Επιπλέον σημειώνει ότι είναι απαραίτητο να γνωρίζει κανείς πώς να χρησιμοποιεί το κάθε σκεύος. «Το να χώνεις τα δάχτυλά σου σε πιάτα με σάλτσα είναι πολύ αγενές. Θα πρέπει να μαζέψετε αυτό που θέλετε με ένα μαχαίρι ή ένα πιρούνι. Και δεν πρέπει να ξεχωρίζετε κομμάτια από όλο το πιάτο».

Συμβούλευε ότι «καθώς πλένετε τα χέρια σας, καθαρίστε τα προβλήματα από το μυαλό σας. Γιατί δεν είναι καλοί τρόποι να είσαι μελαγχολικός στο δείπνο ή να κάνεις οποιονδήποτε άλλον δυστυχισμένο».

Τον 16ο αιώνα σταδιακό όλο και περισσότεροι άνθρωποι σταμάτησαν να τρώνε με τα χέρια. Έτσι, δημιουργήθηκαν νέα αντικείμενα για το τραπέζι, όπως πιάτα, μαγειρικά σκεύη και ατομικά μαχαιροπίρουνα. Οι πετσέτες χρησιμοποιούνταν πιο έντονα από ανώτερα κοινωνικά στρώματα, για να προστατεύσουν τα πολυτελή τραπεζομάντηλά και τα ρούχα τους. Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν μόνο για σημαντικές περιστάσεις. Οι επισκέπτες την τοποθετούσαν στον αριστερό τους ώμο.

Το 1533, όταν η Αικατερίνη των Μεδίκων έφτασε στη Γαλλία, η προσπάθειά της να διαδώσει τα πηρούνια δεν είχε επιτυχία. Ο γιος της Ερρίκος Γ’, που αργότερα έγινε βασιλιάς, επειδή έτρωγε με πιρούνι τον χαρακτήριζαν θηλυπρεπή και ομοφυλόφιλο.

Τελικά τα πράγματα άλλαξαν και οι κανόνες σωστής συμπεριφοράς επιβλήθηκαν ως δείγμα πολιτισμού και αριστοκρατικής καταγωγής.

Σταδιακά αν και πολλά χρόνια αργότερα επεκτάθηκαν και στην ανερχόμενη αστική τάξη και ακολούθησε και η εργατική.

Πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κάποιος στο τραπέζι σύμφωνα με το σαβουάρ βιβρ;

1. Μόλις καθίσετε στο τραπέζι, απλώστε την πετσέτα στα πόδια σας. Αν λερωθείτε στη διάρκεια του φαγητού, σκουπίστε διακριτικά τα χείλη σας. Όταν τελειώσετε το γεύμα σας, διπλώστε την πετσέτα και τοποθετήστε την αριστερά σας.
2. Περιμένετε να κάτσουν όλοι οι καλεσμένοι στο τραπέζι, προτού αρχίσετε να τρώτε. Να γευματίζετε με τον ίδιο ρυθμό που κάνουν οι υπόλοιποι. Μην βάζετε στο στόμα σας μεγάλες μπουκιές.
3. Όσο τρώτε, να έχετε τοποθετημένο το αριστερό χέρι σας στην άκρη του τραπεζιού και με το δεξί κρατήστε κουτάλι ή πιρούνι.
4. Μην σκύβετε πάνω από το πιάτο και να έχετε όρθια στάση.
5. Αφού τελειώσετε με το φαγητό, τοποθετήστε τα δύο μαχαιροπίρουνα παράλληλα.
6. Μην σηκώνεστε από το τραπέζι.
7. Αν θέλετε να βάλετε στο πιάτο σας φαγητό που βρίσκεται μακριά σας, ζητήστε το από τον διπλανό σας. Δεν είναι ευγενικό να απλώνετε τα χέρια σας μπροστά από τον άλλο.
8. Το πιάτο πρέπει να παραμένει σταθερό και να μην μετακινείται.
9.  Όταν σερβιρίζεστε από πιατέλα, να παίρνετε το κομμάτι που είναι πιο κοντά σας. Μην φυσάτε το φαγητό αν είναι καυτό και περιμένετε να κρυώσει.
10. Όταν τελειώσετε με το φαγητό, βάλτε το μαχαίρι και το πιρούνι μέσα στο πιάτο με τις λαβές μπροστά του και τις μύτες του πιρουνιού προς τα πάνω.

Πώς πρέπει να είναι τοποθετημένα τα μαχαιροπίρουνα στο τραπέζι;

1. Τα μαχαίρια τοποθετούνται δεξιά και τα πιρούνια αριστερά από έξω προς τα μέσα.
2. Όσον αφορά τα πιρούνια, πρώτα τοποθετείται αυτό για τη σαλάτα και μετά αυτό για το κυρίως. Αντίστοιχα και για τα μαχαίρια.
3. Δίπλα στα μαχαίρια μπαίνει το κουτάλι για την σούπα και δίπλα το κουτάλι για το τσάι.
4. Δίπλα από τα πιρούνια τοποθετείται η πετσέτα.
5. Πάνω από τα πιάτα είναι η θέση του κουταλιού και του πιρουνιού για το γλυκό.
6. Πάνω αριστερά τοποθετείται ένα μικρό βοηθητικό πιάτο για το ψωμί, μαζί με ένα μικρό μαχαίρι βουτύρου.
7. Τα ποτήρια μπαίνουν δεξιά από τα πιάτα και πάνω από τα μαχαίρια με τη σειρά: ένα για το νερό, ένα για το λευκό κρασί και ένα για το κόκκινο.

Με πληροφορίες από το National Geographic

Πηγή αρχικής εικόνας: Pexels