Γιούρι Γκριγκορόβιτς. Ο θρυλικός χορογράφος των Μπολσόι που άλλαξε το κλασικό μπαλέτο. Η λογοκρισία από την υπουργό της ΕΣΣΔ, οι κόντρες με άλλους χορογράφους και οι μεγάλες του επιτυχίες

Γιούρι Γκριγκορόβιτς. Το όνομα του έγινε συνώνυμο των Μπολσόι και του κλασικού μπαλέτου.

Οι χορογραφίες του ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο και χειροκροτήθηκαν αυθόρμητα και με ενθουσιασμό από το κοινό. Η τεχνική του και ο τρόπος που απέδιδε ιστορικές παραστάσεις επηρέασε χορογράφους σε όλο τον κόσμο και πλέον θεωρείται ένας ζωντανός θρύλος του κλασικού χορού.

Τα πρώτα χρόνια 

Ο Γκριγκορόβιτς γεννήθηκε στο Λένιγκραντ το 1927. Το μικρόβιο του μπαλέτου φαίνεται πως του το μετέφερε ο θείος του Τζώρτζι Ροζάι, που ήταν χορευτής και διευθυντής του αυτοκρατορικού θεάτρου.

Έμαθε χορό στη σχολή μπαλέτου του Λένιγκραντ, που ιδρύθηκε το 1738. Μόλις αποφοίτησε, εντάχθηκε στο θίασο Κίροφ. Ήταν πρώτος σολίστ μέχρι το 1961, όταν σε ηλικία 34 ετών αποφάσισε να γίνει χορογράφος.

Το ταλέντο του στην χορογραφία όμως, άρχισε να φαίνεται ήδη από το 1957, όταν ανέβασε το έργο “Το πέτρινο λουλούδι”, ένα παραδοσιακό ρωσικό παραμύθι. Η παράσταση έκανε μεγάλη επιτυχία. Μερικά χρόνια αργότερα ανέβασε την παράσταση ο “Θρύλος της Αγάπης” που βασιζόταν στο περσικό παραμύθι του Φαράντ και της Σιρίν. Η απόδοση του έργου εξέπληξε κοινό και κριτικούς. Μέσα από τις χορογραφίες του επικεντρώθηκε στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων. Αναβίωσε τον χορό του συνόλου. Ανάμεσα στους μονολόγους, παρεμβάλλονταν κομμάτια ανσάμπλ, όπου οι χορευτές χόρευαν όλοι μαζί.

Δεν ακολουθούσε κλασικούς ξεπερασμένους κανόνες. Δημιούργησε μια νέα “γλώσσα” στον κόσμο του κλασικού μπαλέτου, που κανένας δεν είχε τολμήσει μέχρι τότε. Μετά από αυτή την επιτυχία, ο Γκριγκορόβιτς καθιερώθηκε ως χορογράφος.

Ο Κονσταντίν Σεργέιβ όμως, ο δημιουργός του θιάσου Κίροφ φοβόταν τις μεγάλες αλλαγές. Οι δυο άνδρες ήρθαν σε σύγκρουση, με αποτέλεσμα το 1964 ο Γκριγκορόβιτς να εγκαταλείψει τον θίασο.

Ο “βασιλιάς” των Μπολσόι

Αμέσως μετά τη λήξη της συνεργασίας του με τον θίασο Κίροφ, τα Μπολσόι άνοιξαν τις πύλες τους. Ο Γκριγκορόβιτς έγινε ο βασικός χορογράφος και ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Και αυτός ο ρόλος του διήρκεσε από το 1964 μέχρι το 1995. Είναι ο μοναδικός που κατάφερε να διατηρήσει αυτή τη θέση για περισσότερα από 30 χρόνια.

Τα πρώτα χρόνια στα Μπολσόι εξελίχθηκαν καλά και χωρίς προβλήματα. Με την πρωτοτυπία και τον δυναμισμό του στις χορογραφίες, κατάφερε να κάνει τον κόσμο να πιστέψει ότι η Ρωσία βγάζει απίστευτους χορευτές και πως τα Μπολσόι είναι παγκοσμίως ο καλύτερος θίασος μπαλέτου .

“Το μπαλέτο των Μπολσόι διαφέρει. Διαφέρει πάρα πολύ από τα άλλα. Και διαφέρει σε τρία βασικά πράγματα που σχετίζονται μεταξύ τους. Είναι ρωσικό. Είναι σοβιετικό. Και ο καλλιτεχνικός του διευθυντής είναι ο Γιούρι Γκριγκορόβιτς.

Όμως, υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά που είναι εμφανή στον χορό των Μπολσόι. Δημιουργείται από το ιδιοφυές μυαλό του και η ιστορική του αποστολή να φέρει κοντά τις σχολές μπαλέτου του Λένιγκραντ και της Μόσχας” είχε αναφέρει ο κριτικός Κληβ Μπαρνς.

Μερικά από τα έργα που ανέβασε ήταν ο “Καρυοθραύστης”, ο “Σπάρτακος”, ο “Ιβάν ο Τρομερός”, το “Angara”, ο “Ρωμαίος και η Ιουλιέτα” και η “Χρυσή Εποχή”.

Με τον Γκριγκορόβιτς επικεφαλής, τα μπαλέτα του Μπολσόι έκαναν περισσότερες από 90 περιοδείες σε όλο τον κόσμο. Χόρεψαν σε θέατρα στην Στοκχόλμη, στη Ρώμη, στο Παρίσι, στην Κοπεγχάγη, στη Βιέννη, στο Μιλάνο, στο Ελσίνκι, στην Πράγα, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αθήνα και στην Σεούλ.

Στην Ελλάδα ήρθε το 1977, όπου παρουσίασε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού τα έργα: «Σπάρτακος», «Ζιζέλ», «Λίμνη των κύκνων». Χόρευαν η Νατάλια Μπεσμέρτνοβα και ο Μιχαήλ Λαβρόβσκι, η Εκατερίνα Μαξίμοβα και ο Βλαντίμιρ Βασίλιεβ, η Νίνα Τιμοφέγιέβα με τον Μαρίς Λιέπα και ο Αλεξάντρ Μπογκατιριόβ. Το ιστορικό αμφιθέατρο κάτω από την Ακρόπολη είχε γεμίσει με εκστασιασμένους θεατές που ίσως έβλεπαν για πρώτη φορά κάτι τόσο εντυπωσιακό.

Παρόλο που δεν ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, οι Σοβιετικοί ηγέτες λάτρεψαν τη δουλειά του. Για το “Σπάρτακος” του απένειμαν το Βραβείο Λένιν και το κρατικό βραβείο για το «Angara».

Στα χρόνια που διηύθυνε τον θίασο των Μπολσόι, ξεχώρισαν μεγάλα ονόματα του κλασικού μπαλέτου, όπως η Μάγια Πλισέτσκαγια, η Ναταλία Μπεσμέρνοβα, η Εκατερίνα Μαξίμοβα και την Ναντέζντα Πάβλοβα.

Η λογοκρισία 

Παρά τις επιβραβεύσεις που δεχόταν, δεν κατάφερε να αποφύγει την λογοκρισία από τη σοβιετική κυβέρνηση. Το 1969 η τότε Σοβιετική υπουργός Πολιτισμού Εκατερίνα Φούρτσεβα, τον ανάγκασε να αλλάξει το τέλος του έργου “Λίμνη των Κύκνων” και να το κάνει πιο χαρούμενο.

Κανονικά, το παραμύθι αφηγείται την ιστορία μιας όμορφης κοπέλας, την οποία ένας κακός μάγος μεταμόρφωσε σε λευκό κύκνο. Τα μάγια μπορούσαν να λυθούν μόνο με τον έρωτα. Ο πρίγκιπας Ζίγκφριντ ερωτεύεται την μαγεμένη Οντέτ και ορκίζεται να την σώσει. Το τέλος όμως, είναι δραματικό γιατί οι δυο νέοι πεθαίνουν.

Η υπουργός, που είχε κατηγορηθεί για ακραίες τακτικές και έλλειψη μόρφωσης, του ζήτησε να τελειώσει την παράσταση με ένα “happy end”, όπου η Οντέτ ζει ευτυχισμένη με τον πρίγκιπά της. Ο Γκριγκορόβιτς κατάφερε να ανεβάσει την “Λίμνη των Κύκνων” με το πραγματικό τέλος της για πρώτη φορά το 2001.

Η πτώση και το νέο ξεκίνημα 

Τα χρόνια όμως, πέρασαν και αυτό που κάποτε θεωρούνταν φρέσκο και καινοτόμο, έγινε ξεπερασμένο και συντηρητικό. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το θέατρο των Μπολσόι μετατράπηκε σε σκηνικό μόνιμων διαφωνιών και διαμαρτυριών.

Οι νέοι χορευτές ζητούσαν νέα έργα και μια πιο σύγχρονη προσέγγιση. Τον κατηγορούσαν ότι άφησε τον θίασο να παραμείνει στάσιμος καλλιτεχνικά.

Ο Γκριγκορόβιτς είχε μεγαλώσει και δεν ήταν πρόθυμος για πειραματισμούς. Το περιοδικό Spiegel δημοσίευσε ένα άρθρο, στο οποίο τον κατηγορούσε για αυταρχισμό και “δημιουργικό μονοπώλιο”. Τον Μάρτιο του 1995, όταν έμαθε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού εξέταζε την αντικατάστασή του με τον χορογράφο Βλαντιμίρ Βασίλιεφ, παραιτήθηκε “με δική του βούληση”.

Παρ’ όλα αυτά υπήρχαν και πάρα πολλοί υποστηρικτές του. Πολλοί χορευτές και πιστοί ακόλουθοι του αρνήθηκαν να συνεχίσουν τις παραστάσεις ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο που είχε δεχτεί ο δάσκαλός τους.

Το 1996 μετακόμισε στο Κρασνοντάρ, όπου δημιούργησε τον δικό του θίασο, τον «Yuri Grigorovich Ballet Theatre of Russia». Το νέο του ξεκίνημα δεν ήταν εύκολο. Οι χορευτές από διάφορες σχολές της Ρωσίας που τον προσέγγιζαν, δεν είχαν το επίπεδο των χορευτών, με τους οποίους είχε συνηθίσει να δουλεύει. Σιγά σιγά όμως, κατάφερε και ανέβασε ξανά τις πιο πετυχημένες του χορογραφίες. Σε διάστημα δέκα χρόνων, ο θίασός του είχε γίνει αναγνωρίσιμος σε όλον τον κόσμο.

Το 2008, ο Γκριγκορόβιτς επέστρεψε στα Μπολσόι ως μέλος της ομάδας των χορογράφων.

Δείτε το βίντεο από την χορογραφία του Γκριγκορόβιτς για το έργο “Σπάρτακος” το 1968:

Διαβάστε επίσης: Οι συμμαθητές του τον κορόιδευαν επειδή έκανε μπαλέτο; Με όπλο του τον χορό έγινε σούπερ σταρ και παγκόσμιο σύμβολο του σεξ, αν και έμεινε όλη του τη ζωή με την ίδια γυναίκα. Ποιος είναι ο νεαρός;