Γιώργος Μπάτης. Ο μουσικός που καθιέρωσε το ρεμπέτικο στην Ελλάδα. Οι λιποταξίες και η πλάκα με το «ζαλισμένο» πουλάρι

Ο Γιώργος Μπάτης υπήρξε σημαντικός καλλιτέχνης του ρεμπέτικου της προπολεμικής περιόδου. Αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο της Μικρασιάτικης μουσικής με την ελληνική μουσική και το λαϊκό τραγούδι, που ήταν στα σπάργανα.  

Γνωστός και ως Γιώργος Αμπάτης, το πραγματικό του όνομα ήταν Γιώργος Τσωρός. Γεννήθηκε το 1885 στα Παλαιά Λουτρά Μεθάνων κι όταν έγινε 8 ετών, μετακόμισε με την οικογένειά του στον Πειραιά.

Το πώς απέκτησε το ψευδώνυμο «Μπάτης» αποτελεί αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Μερικοί υποστηρίζουν ότι ορισμένοι πρόγονοί είχαν συγγενικές σχέσεις με τον Ιωσήφ Αμπάτη, ο οποίος διετέλεσε ταγματάρχης στο στρατό του Charles Nicolas Fabvier, υπεύθυνος για το χτίσιμο του κάστρου των Μεθάνων.

Μετά την απελευθέρωση, το ελληνικό κράτος προσέφερε στον Ιωσήφ Αμπάτη μια μεγάλη περιοχή στη Καλλονή ως αναγνώριση για τις υπηρεσίες του. Ο Γιώργος Τσορός, προκειμένου να τιμήσει τον Αμπάτη, υιοθέτησε το επώνυμό του, το οποίο με τον καιρό έγινε Μπάτης για να ακούγεται πιο εύκολα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο πατέρας του, Θανάσης, που εργαζόταν ως οικοδόμος, συνήθιζε να λέει, ενώ ανέμιζε το μεροκάματό του: «Αν δεν σας φάω απόψε, να με πάρει ο μπάτης», αναφερόμενος στον άνεμο που φυσά από τη θάλασσα το καλοκαίρι.

Το 1908, στρατεύτηκε και υπηρέτησε μέχρι το 1920 καθώς η θητεία αυξάνονταν καθώς το έσκαγε από το στρατό! Σε αυτό το μεγάλο διάστημα, έμαθε να παίζει μπαγλαμά και να κάνει εμφανίσεις σε ταβερνάκια του Πειραιά.

Αφού απολύθηκε, έκανε διάφορες δουλειές, για να επιβιώσει, όπως πωλητής αυτοσχέδιων φαρμάκων κατά του πονόδοντου, των κάλων των ποδιών και διαφόρων ασθενειών, εμπειροτέχνης οδοντίατρος, πωλητής διαφόρων προϊόντων, ενεχυροδανειστής.

Το 1925, στη Δραπετσώνα, άνοιξε στο ισόγειο του σπιτιού του το χοροδιδασκαλείο «Κάρμεν». Απ’ έξω υπήρχε ταμπέλα που έγραφε: «Νότες, μπουζούκι, μπαγλαμάς, ευρωπαϊκοί χοροί, ταγκό, ζεϊμπέκικο, τσιφτετέλι κλπ.». Εκτός, από το χοροδιδασκαλείο, έφτιαξε διάφορα καφενέ, με το «Καφενείον Ζώρζ Μπατέ» να είναι το πιο δημοφιλές.

Το 1934, δημιουργήθηκε στον Πειραιά ένα ιστορικό ρεμπέτικο σχήμα με τους Μάρκο Βαμβακάρη, Ανέστη Δελιά και Στράτο Παγιουμτζή που έπαιξαν στο μαγαζί «Ανάσταση» στον Πειραιά. Ο Γιώργος Μπάτης έδωσε στο συγκρότημα το όνομα «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς».

Το σχήμα αποτέλεσε την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια με τη συμμετοχή οργάνων, τα οποία αργότερα, καθιερώθηκαν στο κλασικό ρεμπέτικο: κιθάρα, μπαγλαμάς και δύο μπουζούκια. Μέχρι τότε, οι λαϊκές ορχήστρες χρησιμοποιούσαν κυρίως βιολί, σαντούρι, κιθάρα και άλλους συνδυασμούς, χωρίς τη συμμετοχή μπουζουκιών και μπαγλαμάδων.

Ο Μπάτης, όπως και άλλοι συνθέτες του ρεμπέτικου, σταμάτησε να δημιουργεί τραγούδια το 1937, επειδή δεν ήθελε να υποκύψει στη λογοκρισία που επιβάλλονταν από το καθεστώς του Μεταξά.

Ο Γιώργος Μπάτης ήταν λάτρης των παλιών λαϊκών και ρεμπέτικων οργάνων, διατηρώντας στο σπίτι του μια συλλογή με μπουζούκια, μπαγλαμάδες, μισομπούζουκο, κιθάρα και μια λατέρνα (ρομβία).

Ξεχώριζε για το χιούμορ του, κάνοντας φάρσες που έμειναν αξέχαστες. Το στυλ του ήταν κλασικό «παλιόμαγκα»: πάντα καλοντυμένος με μαύρο κοστούμι, λευκό πουκάμισο, παπιγιόν, σκληρό καπέλο και μπαστούνι. Φορούσε τα χαρακτηριστικά μυτερά, ψηλοτάκουνα στιβάλια των «Κουτσαβάκηδων».

Αν και ηχογράφησε μόνο 17 τραγούδια, ο Γιώργος Μπάτης θεωρείται από τους πρωτοπόρους του πειραιώτικου ρεμπέτικου. Ανάμεσα στις πιο γνωστές του δημιουργίες είναι τα «Ο τεκές του Μπάτη», «Ο Ωρωπός», «Βάρκα μου μπογιατισμένη», «Η Παπαδιά», «Ο Θερμαστής», «Ατσιγγάνα με φωνάζουν», «Εφουμέρναμε χασίσι», «Ο γαλατάς», «Η Αλεξάνδρα», «Γιαχνί σοκάκι», «Φωνογραφητζήδες», «Καμηλιέρικο», «Ζεϊμπεκάνο Σπανιόλο» («Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα») και «Ο Mπουφετζής».

Στα τελευταία του χρόνια περιπλανιόταν στον Πειραιά, παίζοντας μουσική σε παρέες. Έφυγε από τη ζωή στις 10 Μαρτίου 1967 και τάφηκε με τον μπαγλαμά του, όπως επιθυμούσε.

Η πλάκα στον κρητικό θαμώνα

Το 1935, στο Ηράκλειο, οι Μάρκος, Μπάτης, Δελιάς και Μπαγιαντέρας εμφανίστηκαν σε ένα κέντρο για λίγες μέρες. Εκεί, ένας Κρητικός, που πάντα φαινόταν στεναχωρημένος, πήγαινε να τους ακούσει κάθε βράδυ. Ο Μπάτης παρατήρησε την απογοήτευση του και ενδιαφέρθηκε να μάθει τι τον απασχολούσε. Ο Κρητικός του εξήγησε ότι είχε ένα άγριο πουλάρι το οποίο δεν μπορούσε να πλησιάσει κανείς.

Ο Μπάτης αποφάσισε να του κάνει πλάκα. Υποσχέθηκε στον Κρητικό ότι την επόμενη μέρα θα έκανε βόλτα πάνω στο πουλάρι. Ο Κρητικός, ενθουσιασμένος, του είπε ότι αν τα κατάφερνε να το ημερέψει, θα του έδινε χιλιάρικο. Την επόμενη μέρα, ο Μπάτης πήγε στο στάβλο και ζήτησε από τους παραβρισκόμενους να απομακρυνθούν και να τον περιμένουν μακριά, καθώς θα εμφανιζόταν καβάλα στο πουλάρι.

Όμως, η πλάκα που είχε στήσει ήταν άλλη. Πέταξε χασίς στον στάβλο, ο οποίος γέμισε καπνό και το πουλάρι έπαθε τις ανάλογες παρενέργειες. Εκμεταλλευόμενος την κατάσταση, ο Μπάτης μπήκε και το καβάλησε βιαστικά, φοβούμενος μήπως τελειώσει η επίδραση.

Ο Κρητικός αφού είδε το «θαύμα» έδωσε στον Μπάτη το χιλιάρικο. Ωστόσο, ο ρεμπέτης του το επέστρεψε.  Αργότερα, όταν ο Κρητικός επισκέφθηκε την Αθήνα, συναντήθηκαν ξανά και από τότε έγιναν αδερφικοί φίλοι.

Η ιστορία πίσω από το τραγούδι «Ο μπουφετζής»

Το γνωστό τραγούδι έχει την ίδια μελωδία με ένα αμερικανικό λαϊκό τραγούδι, το “How Dry I Am”, που βασίζεται σε εκκλησιαστικούς ύμνους από το 1891.

Η μελωδία αυτή χρησιμοποιήθηκε και από τον Charlie Chaplin στις ταινίες του βωβού κινηματογράφου το 1914. Πιθανότατα ο Μπάτης την άκουσε εκεί ή από κάποιον Αμερικανό ναυτικό στον Πειραιά.

Το τραγούδι επανεκτελέστηκε δύο φορές σε δίσκους 78 στροφών: μία το 1948 με τους Γ. Παπαϊωάννου, Σ. Μπέλου και Σ. Περπινιάδη, και μία το 1947 με την Έλλη Σωφρονίου και χορωδία, με τον τίτλο “Αρχόντισσα”.

Στην τελευταία εκτέλεση, ο Σπύρος Περιστέρης έκανε αλλαγές στη μουσική και ο Μίνως Μάτσας έγραψε νέους στίχους χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Π. Οικονόμου.

Αρχική εικόνα: Wikipedia