Γιατί βασικά τρόφιμα είναι όλο και πιο ακριβά στην Ευρώπη. Τι αυξάνει τις τιμές

Πρόκειται για το πιο βασικό από τα κύρια είδη διατροφής: λευκό ψωμί σε φέτες. Στη Βρετανία, η μέση τιμή ήταν 28% υψηλότερη τον Απρίλιο, στις 1,39 λίρες, 1,60 ευρώ ή 1,72 δολάρια, σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα.

Στην Ιταλία, η τιμή των σπαγγέτι και άλλων ζυμαρικών, που αποτελούν τη βάση της ιταλικής διατροφής, αυξήθηκε σχεδόν 17% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι τιμές των τυριών είναι σχεδόν 40% υψηλότερες από ό,τι πριν από έναν χρόνο και οι πατάτες πλέον κοστίζουν 14% περισσότερο.

Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση οι τιμές των τροφίμων ήταν κατά μέσον όρο 17% υψηλότερες τον Απρίλιο του 2023 σε σχέση με τον Απρίλιο του 2022. Η κατάσταση στη Βρετανία είναι χειρότερη απ’ ό,τι στους Δυτικοευρωπαίους γείτονές της: οι τιμές των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών ήταν κατά 19% υψηλότερες τον Απρίλιο σε σχέση με το προηγούμενο έτος – ο ταχύτερος ρυθμός ετήσιου πληθωρισμού εδώ και περισσότερα από 45 χρόνια. Συγκριτικά, ο αντίστοιχος πληθωρισμός στις ΗΠΑ ήταν 7,7%.

Ο επίμονος πληθωρισμός συμπιέζει τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και προβληματίζει τους Ευρωπαίους πολιτικούς. (Στην Ιταλία, η κυβέρνηση πραγματοποίησε συνάντηση αυτόν τον μήνα για να συζητήσει την εκτίναξη των τιμών των ζυμαρικών).

Ταυτόχρονα, τα βασικά κόστη της παραγωγής τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων του σιταριού και άλλων γεωργικών προϊόντων, καθώς και των καυσίμων, έχουν μειωθεί στις διεθνείς αγορές – γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με το γιατί οι τιμές των τροφίμων παραμένουν τόσο υψηλές για τους καταναλωτές στην Ευρώπη.

Τι ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων;

Πίσω από την ετικέτα της τιμής, για μια φρατζόλα ψωμί, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα έξοδα της συσκευασίας, της μεταφοράς, των μισθών.

Ο δείκτης των Ηνωμένων Εθνών για τις παγκόσμιες τιμές των βασικών προϊόντων διατροφής, όπως το σιτάρι και το κρέας, κορυφώθηκε τον Μάρτιο του 2022, αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιτηρών. Ο πόλεμος διέκοψε την παραγωγή σιτηρών και πετρελαίου στην περιοχή και επιδείνωσε την επισιτιστική κρίση σε μέρη της Ανατολικής Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

Αλλά τα χειρότερα αποφεύχθηκαν, εν μέρει λόγω μιας συμφωνίας για την εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία. Οι ευρωπαϊκές τιμές του σιταριού έχουν μειωθεί κατά περίπου 40% από τον περασμένο Μάιο. Οι τιμές των φυτικών ελαίων έχουν μειωθεί κατά περίπου 50%. Αλλά υπάρχει ακόμα αρκετός δρόμος μπροστά μας: ο δείκτης τιμών τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών ήταν 34% υψηλότερος τον Απρίλιο από τον μέσο όρο του 2019.

Εκτός από τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, η Ευρώπη είδε αυξήσεις του κόστους κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Οι τιμές της ενέργειας εκτοξεύτηκαν στα ύψη, καθώς ο πόλεμος ανάγκασε την Ευρώπη να αντικαταστήσει γρήγορα το ρωσικό φυσικό αέριο με νέες προμήθειες, ανεβάζοντας το κόστος παραγωγής, μεταφοράς και αποθήκευσης τροφίμων.

Αν και οι τιμές χονδρικής πώλησης ενέργειας έπεσαν πρόσφατα, οι έμποροι λιανικής προειδοποιούν ότι υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση -ίσως έως και ένα έτος- μέχρι οι καταναλωτές να δουν τα οφέλη.

Την ίδια ώρα, οι κενές θέσεις εργασίας αναγκάζουν τους εργοδότες και τις εταιρείες τροφίμων να ανεβάζουν τους μισθούς για να προσελκύσουν εργαζομένους. Αυτό αυξάνει, με τη σειρά του, το κόστος για τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των τροφίμων.

Φταίει η κερδοσκοπία;

Ορισμένοι καταναλωτές, συνδικάτα και ειδικοί εικάζουν ότι ο πληθωρισμός διατηρείται σε υψηλά επίπεδα από τις εταιρείες που αυξάνουν τις τιμές πάνω από το κόστος για να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους.

Οικονομολόγοι της Allianz, της γερμανικής ασφαλιστικής εταιρείας και διαχειρίστριας περιουσιακών στοιχείων, εκτιμούν ότι το 10% έως 20% του πληθωρισμού των τροφίμων στην Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί στην κερδοσκοπία. «Υπάρχει ένα μέρος του πληθωρισμού το οποίο δεν μπορεί να εξηγηθεί, εύκολα», δήλωσε ο Λουντοβίκ Σουμπράν, επικεφαλής οικονομολόγος της Allianz.

Από την άλλη, οι λιανέμποροι δείχνουν προς τη μεριά των μεγάλων παραγωγών, οι οποίοι είχαν διψήφια περιθώρια κέρδους. Τον Απρίλιο, ο ελβετικός κολοσσός Nestlé δήλωσε ότι αναμένει το φετινό περιθώριο κέρδους να είναι το ίδιο με το περσινό, ήτοι 17%.

Ακόμα και αν ληφθούν υπόψη έξοδα, όπως η μεταφορά και ο συνυπολογισμός των καθυστερήσεων στην τιμολόγηση από τις φάρμες στα ράφια, ο οικονομολόγος της Allianz δήλωσε ότι θα περίμενε πως ο πληθωρισμός των τροφίμων θα είχε μειωθεί μέχρι τώρα.

Στη Βρετανία, ορισμένοι οικονομολόγοι στρέφονται αλλού. Ο Μάικλ Σόντερς, οικονομολόγος στην Oxford Economics, δήλωσε σε σημείωμα προς τους πελάτες του, τον Μάιο, ότι δεν ευθύνεται ο πληθωρισμός της απληστίας (greedflation). Η αύξηση του πληθωρισμού αντανακλά το κόστος της ενέργειας και άλλων βασικών εμπορευμάτων, εκτιμά ο ίδιος.

Κορυφώθηκαν οι τιμές των τροφίμων;

Οι τιμές των τροφίμων γενικά είναι απίθανο να μειωθούν στο εγγύς μέλλον. Αντιθέτως, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παρακολουθούν στενά το ενδεχόμενο επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης. Υπάρχουν σημάδια ότι ο ρυθμός του πληθωρισμού έχει φτάσει στο αποκορύφωμά του. Τον Απρίλιο, ο ρυθμός στην Ευρωπαϊκή Ενωση μειώθηκε για πρώτη φορά μέσα σε δύο χρόνια.

«Φαίνεται ότι οι τιμές των τροφίμων χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να πέσουν απ’ ό,τι περιμέναμε», δήλωσε αυτόν τον μήνα ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας.

Σε όλη την ήπειρο, οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν με την επιβολή ανώτατων τιμών στα βασικά είδη διατροφής. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση προωθεί ένα «αντιπληθωριστικό τρίμηνο», ζητώντας από τους λιανεμπόρους να μειώσουν τις τιμές σε ορισμένα προϊόντα μέχρι τον Ιούνιο. Την ίδια ώρα, ο υπουργός Οικονομικών, Μπρούνο Λεμέρ, δήλωσε αυτόν τον μήνα ότι οι παραγωγοί τροφίμων πρέπει να συμβάλουν περισσότερο στην προσπάθεια, προειδοποιώντας ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν φορολογικές κυρώσεις αν διαπιστωθούν αθέμιτες πρακτικές εις βάρος των καταναλωτών.

Αυτές οι προσπάθειες μπορεί να βοηθήσουν ορισμένους αγοραστές, αλλά συνολικά δεν υπάρχουν πολλά που να παρηγορούν τους Ευρωπαίους. Οι τιμές των τροφίμων είναι απίθανο να μειωθούν – το μόνο που είναι πιθανό είναι ο ρυθμός των αυξήσεων να επιβραδυνθεί αργότερα φέτος.