Γιατί τρώμε γαλοπούλα; Γιατί γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Γιατί στολίζουμε δέντρο;

Κανένα από τα έθιμα, του δένδρου, της γαλοπούλας, της κάρτας ή ακόμη και της ευρείας κατανάλωσης δεν ήταν στην ελληνική παράδοση. Ήρθαν σταδιακά μετά την ανεξαρτησία από τους Τούρκους και καθώς η ελληνική κοινωνία έστρεφε το βλέμμα της στη Δύση.

Η γαλοπούλα ήρθε στην Ευρώπη και στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι ξεκινώντας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ως παραδοσιακό πιάτο καθιερώθηκε περίπου τον 20ο αιώνα, αν και στην Αγγλία, το ζώο υπήρχε από τον 16ο αιώνα.

Υπολογίζεται ότι κάθε Χριστούγεννα στο Ηνωμένο Βασίλειο αγοράζονται από τους πολίτες 9-10 εκατομμύρια γαλοπούλες.

Οι γαλοπούλες δεν υπήρχαν στην Ευρώπη. Ήταν από τα πρώτα ζώα που εξημέρωσαν οι Αζτέκοι στην Αμερική, σχεδόν πριν από 2.000 χρόνια και τις θεωρούσαν ιερές.

Μετά την κατάκτηση των Αζτέκων από τους Ισπανούς, στις αρχές του 16ου αιώνα, για πρώτη φορά οι γαλοπούλες μεταφέρθηκαν από την Κεντρική Αμερική στην Ευρώπη.

Πριν γίνουν προτεστάντες, οι Βρετανοί γιόρταζαν πολλές καθολικές εορτές, με ποικιλία φαγητού. Για τα Χριστούγεννα δεν υπήρχε κάποιο παραδοσιακό έδεσμα.

Οι μοναχοί ξόδευαν χρήματα σε ακριβά μπαχαρικά, τα οποία τα προσέθεταν σε συνηθισμένα φαγητά, όπως πίτες ή ψάρια, για να τα κάνουν  ιδιαίτερα. Σε ορισμένα νοικοκυριά μπορεί να είχαν κάποιο ξεχωριστό φαγητό, όπως το κεφάλι ενός αγριογούρουνου, περισσότερο ως επίδειξη πλούτου.

Στο παλάτι του βασιλιά Ερρίκου Η’ το χριστουγεννιάτικο τραπέζι είχε χήνες, κοτόπουλα, βοδινά, αγριογούρουνα, κύκνους και παγώνια. Λέγεται ότι μόλις οι γαλοπούλες ήρθαν στην Αγγλία, ο βασιλιάς αμέσως τις πρόσθεσε στο χριστουγεννιάτικο γεύμα.

Το «τσουχτερό» κόστος της γαλοπούλας και της χήνας

Σε όλο τον 16ο αιώνα το πουλερικό άρχισε να εμφανίζεται στα χριστουγεννιάτικα τραπέζια, αλλά ουσιαστικά ήταν προνόμιο της αριστοκρατίας.

Στη Βικτωριανή Εποχή, οι περισσότερες οικογένειες δε μπορούσαν να αγοράσουν γαλοπούλα. Γιατί όμως ήταν τόσο ακριβές;

Πριν την ανάπτυξη του σιδηρόδρομου, τα πουλερικά έπρεπε να περπατούν για μέρες από τη φάρμα στην πόλη. Οι κτηνοτρόφοι είχαν μαζί τους προμήθειες για να τις ταΐζουν, αυξάνοντας τα έξοδα και την τιμή πώλησης.

Με τις χήνες συνέβαινε το εξής: Για να μπορέσουν οι πολίτες να αγοράσουν μία χήνα, δημιουργήθηκαν τα «Goose Clubs» (κλαμπ χήνας). Κάθε μέλος πλήρωνε από ένα σελίνι, 8-10 εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα, για να εξασφαλίσει μέχρι τις γιορτές ότι θα είχε κάποιο πουλερικό στο τραπέζι του. Επίσης, πολλά φτωχά νοικοκυριά δεν είχαν φούρνους για να μαγειρέψουν.

Μην μας κάνει εντύπωση. Στην αριστοκρατική αγγλία, η φτώχια ήταν ακραία όπως και ο πλούτος.

Η γαλοπούλα στη «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Ντίκενς

Ο Τσαρλς Ντίκενς απεικονίζει την πραγματικότητα των Χριστουγέννων της Βικτωριανής Εποχής μέσα από το διήγημά του με πρωταγωνιστή τον Εμπενίζερ Σκρουτζ (A Christmas Carol), το 1843.

Αφού τον επισκέφτηκαν τα τρία πνεύματα, για να τον κάνουν να μετανοήσει για τον άπληστο τρόπο ζωής του, ξεκίνησε να κάνει γενναιόδωρες πράξεις.

Μία από αυτές ήταν να στείλει στη φτωχή οικογένεια του υπαλλήλου του, Κράτσιτ τη μεγαλύτερη γαλοπούλα που μπορεί να βρει, διασφαλίζοντας ότι θα έχουν άφθονη ποσότητα, για να απολαύσουν τα Χριστούγεννα. Αυτή η ιστορία ανέδειξε τη φτώχια και το πνεύμα των χριστουγέννων, που μέχρι τότε δεν υπήρχε αφού στην πραγματικότητα δεν ήταν ιδιαίτερη γιορτή.

Στον χριστιανισμό η μεγάλη γιορτή ήταν το Πάσχα.

Πού είναι αυτή η γαλοπούλα;

Ο συγγραφέας Κάρολος Ντίκενς λάτρευε τη γαλοπούλα. Ο καλός φίλος και διευθυντής του, Τζωρτζ Ντόμπλυ, είχε υποσχεθεί ότι θα του έπαιρνε μία πολύ μεγάλη -την καλύτερη στην κομητεία Χερφορντσάιρ- ως δώρο για τις γιορτές.

Το σφαγείο αφού πακέταρε τη γαλοπούλα 30 κιλών, τη μετέφερε στο τρένο για να σταλεί στον Ντίκενς. Όμως, ο συγγραφέας την επόμενη μέρα έστειλε στον Ντομπλυ μία επιστολή, που έγραφε «Πού είναι αυτή η γαλοπούλα; Δεν έχει φτάσει!!!!!!!!!!!». Τελικά, το πακέτο πήρε φωτιά στη μεταφορά μέσα σε μία άμαξα.

Η χριστουγεννιάτικη γαλοπούλα

Η διάδοση της γαλοπούλας στο χριστουγεννιάτικα μενού λέγεται ότι οφείλεται στον Τσαρλς Ντίκενς.

Εκείνη την εποχή το πιο διαδεδομένο πουλερικό ήταν η χήνα και όχι η γαλοπούλα, η οποία πήρε τη θέση της στο τραπέζι 100 χρόνια αργότερα.

Τη δεκαετία του 1920, η βιομηχανία τροφίμων είχε μειώσει το κόστος εκτροφής και οι τιμές έπεσαν. Οι μικρές φάρμες απορροφήθηκαν από τις μεγαλύτερες που χρησιμοποίησαν σύγχρονο εξοπλισμό και μεθόδους που αύξησαν τα μέγεθος της γαλοπούλας

Από το 1930, άρχισε για τα καλά η χριστουγεννιάτικη γενοκτονία τους, καθώς πλέον και η κατώτερη οικονομικά τάξη μπορούσε να σφάξει μια γαλοπούλα για να γιορτάσει τη γέννηση του Ιησού!

Πώς τα σημερινά χριστουγεννιάτικα έθιμα οφείλονται στη Βικτωριανή Εποχή

Πολλές από τις σύγχρονες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις της Αγγλίας εμφανίστηκαν για πρώτη φορά κατά τη βικτωριανή εποχή, εξαιτίας της βασιλείας και του Ντίκενς. Μέχρι τότε, τα Χριστούγεννα δεν γιορτάζονταν ιδιαίτερα και δεν ήταν καν αργία.

Η ιδέα του χριστουγεννιάτικου δέντρου προέκυψε από την Γερμανία, όπου γεννήθηκε ο πρίγκιπας Αλβέρτος, ο οποίος παντρεύτηκε τη βασίλισσα Βικτωρία. Το 1848, το «Illustrated London News» δημοσίευσε ένα σχέδιο της βασιλικής οικογένειας που γιόρταζε γύρο από ένα στολισμένο δέντρο. Για αυτό, και η δημοτικότητά τους αυξήθηκε.

Η ανταλλαγή των δώρων γινόταν παραδοσιακά την Πρωτοχρονιά αλλά μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα τα Χριστούγεννα ήταν τη σημαντικότερη γιορτή στο βρετανικό ημερολόγιο.

Από τις πιο σημαντικές παραδόσεις, που προέκυψαν εκείνη την περίοδο, είναι οι χριστουγεννιάτικες κάρτες.

Ο Σερ Ερρίκος Κόουλ, ο πρώτος διευθυντής του μουσείου «Βικτόρια και Άλμπερτ» ανέθεσε στον καλλιτέχνη Χόρσλεϊ να σχεδιάσει μια εορταστική σκηνή για τις ευχητήριες κάρτες του. Τύπωσε 1000 και όσες από αυτές δεν χρησιμοποίησε τις πούλησε στο κοινό. Αργότερα, οι εξελίξεις στην τυπογραφία έκαναν την αγορά καρτών πιο προσιτή για όλους.

Με τη βιομηχανική επανάσταση,  τα χριστουγεννιάτικα δένδρα, τα στολίδια, οι κάρτες, τα εδέσματα έγιναν προϊόντα μαζικής παραγωγής.

Τα κόστη έπεσαν και φυσικά η κατανάλωση ανέβηκε. Οι γιορτές ήταν μια καλή ευκαιρία για να αυξηθεί ο εμπορικός τσίρος, η βιομηχανία να ανεβάσει τα κέρδη της και οι πολίτες να έχουν λίγο ελεύθερο και χαρούμενο χρόνο με τις οικογένειές τους. Εν ολίγοις όλοι χαρούμενοι εκτός από τις γαλοπούλες…

Στην Ελλάδα όλα αυτά τα έθιμα ήρθαν σταδιακά, πρώτα με τη βαυαροκρατία. Το σχέδιο Μάρσαλ έφερε και τις γαλοπούλες στο τραπέζι μας.

Πηγή αρχικής εικόνας: Pexels