Γιατί τούρκοι αστυνομικοί εισβάλουν από το παράθυρο σε σπίτι στη Θεσσαλονίκη; Οι εκρηκτικές μέρες στην πόλη με δεκάδες νεκρούς και εκρήξεις σε οθωμανικές και ελληνικές περιουσίες

Τον Απρίλιο του 1903 μια ομάδα νεαρών βούλγαρων αυτονομιστών με την επωνυμία Γεμιτζήδες (Βαρκάρηδες) εξαπέλυσαν σειρά βομβιστικών επιθέσεων στη Θεσσαλονίκη με σκοπό να προκαλέσουν τριγμούς στο οθωμανική διοίκηση στη Μακεδονία και την Ανατολική Θράκη και να προπαγανδίσουν την αυτονομία της περιοχής προς όφελος της Βουλγαρίας.

Όλα τα μέλη της ήταν απόφοιτοι του Βουλγαρικού Γυμνασίου Αρρένων της Θεσσαλονίκης και είχαν βάλει στόχο τη δολοφονία του σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη.

Για τον σκοπό αυτό έστειλαν ένα μέλος τους στην Πόλη και με τη βοήθεια του γραμματέα της Βουλγαρικής Εξαρχίας, Dimitar Lyapov, ήρθαν σε επαφή με αρμένιους επαναστάτες.

Σε αυτές τις επαφές έγινε φανερό πως ήταν αδύνατη η υλοποίηση του τολμηρού σχεδίου. Έτσι, αποφάσισαν την ανατίναξη των κτηρίων της Οθωμανικής Τράπεζας στην Πόλη και τη Θεσσαλονίκη. Όμως, τον Σεπτέμβριο του 1900 η οθωμανική αστυνομία συνέλαβε αρκετά μέλη της ομάδας, τα οποία φυλακίστηκαν και μετά από διπλωματικές πιέσεις, απελάθηκαν στη Βουλγαρία.

Οι «Βαρκάρηδες» ήταν έτοιμοι και πάλι για δράση, αυτή τη φορά με σχέδιο βομβιστικών επιθέσεων στην Αδριανούπολη και άλλες πόλεις.

Και αυτή τη φορά όμως τα σχέδιά τους απέτυχαν. Οι Οθωμανοί κατάσχεσαν τον δυναμίτη που προοριζόταν για την επιχείρηση στο Δεδέ Αγάτς (σημερινή Αλεξανδρούπολη).

Η οθωμανική επιχείρηση είχε υλοποιηθεί σε συνεργασία με τον αρχηγό της βουλγαρικής Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής (Κομιτάτου), Μπορίς Σαράφωφ.

Ετσι οι «Βαρκάρηδες» περιόρισαν τους στόχους τους στη Θεσσαλονίκη, όπου και μετέβησαν αργότερα, συνεχίζοντας τον σχεδιασμό των επιθέσεων.

Η βομβιστική επίθεση κατά του πλοίου της γραμμής «Γουανταλκιβίρ»

Στις 17 Απριλίου του 1903 (παλαιό ημερολόγιο) στη Θεσσαλονίκη ξέσπασαν ταραχές, με μία σειρά βομβιστικών επιθέσεων κατά τουρκικών στόχων και όχι μόνο, με δεκάδες νεκρούς.

Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης βρίσκονταν  το γαλλικό επιβατηγό πλοίο «Γουανταλκιβίρ». Λίγο πριν από τον απόπλου για την Κωνσταντινούπολη, όπου εκτελούσε την τακτική γραμμής συγκοινωνίας, ανατινάχθηκε. Ο πλοίαρχος, για να εμποδίσει το πλοίο να βυθιστεί, το μετακίνησε και το έριξε σε μια ξέρα.

Μια σωλήνα ατμού στο μηχανοστάσιο σπάει και τραυματίζει πέντε μέλη του πληρώματος, που παγιδεύονται μέσα στις φλόγες.

Μπαράζ εκρηκτικών επιθέσεων

Οι επιβάτες μεταφέρθηκαν στο λιμάνι. Στις εννιά το βράδυ κι ενώ το τρένο με περίπου 300 επιβάτες από την Ανδριανούπολη βρισκόταν έξω από την πόλη, γίνεται νέα ισχυρή έκρηξη, αυτή τη φορά στις γραμμές. Οι «Βαρκάρηδες» την επόμενη ημέρα χτύπησαν το εργοστάσιο φωταερίου της Θεσσαλονίκης, με συνέπεια να βυθιστεί η πόλη στο σκοτάδι, ενώ παράλληλα ακολούθησαν εκρήξεις βομβών σε διάφορα μέρη της πόλης, δρόμους, πλατείες και καταστήματα, μεταξύ των οποίων στο ελληνικό καφενείο «Αλάμπρα», σε ένα επίσης ελληνικό ζυθοποιείο και διάφορα άλλα σημεία.

Από τα σοβαρότερα χτυπήματα της εξτρεμιστικής τους δράσης ήταν η ανατίναξη της οθωμανικής τράπεζας και της παραπλήσιας γερμανικής λέσχης, που υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή από δυναμίτες που είχαν τοποθετηθεί σε υπόγεια σήραγγα. Αμέσως μετά τη δεύτερη ημέρα των επεισοδίων κηρύχτηκε στρατιωτικός νόμος στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στην ευρύτερη περιοχή. Ακολούθησαν μάχες σώμα με σώμα, ιδίως στη βουλγαρική συνοικία της πόλης, μεταξύ βουλγάρων εξτρεμιστών και οθωμανών στρατιωτών, κατά τις οποίες υπήρξαν δεκάδες θύματα, μεταξύ των οποίων και Έλληνες, λόγω του χάους που επικρατούσε. Η αστυνομία εξαπέλυσε ανθρωποκυνηγητό και συνέλαβε εκατοντάδες Βούλγαρους που φυλακίστηκαν.

Μετά από ανακρίσεις διαπιστώθηκε ότι δράστες ήταν μια δεκαμελής, κατ’ άλλους δωδεκαμελής ομάδα αυτονομιστών, με το όνομα «Βαρκάρηδες» ή «Πλήρωμα», τουρκικά «Gemidzhii», εξελληνισμένα «Γεμιτζήδες», (γεμί=σκάφος), όνομα που βεβαίως δεν είχε καμία σχέση με επαγγελματίες λεμβούχους.

Από την ομάδα αυτή, για τους έξι πιστεύεται ότι σκοτώθηκαν στις μάχες που ακολούθησαν, τέσσερις συνελήφθησαν και δύο διέφυγαν. Οι ανακοινώσεις σχετικά με τον αριθμό των θυμάτων και των συλλήψεων τις μέρες των γεγονότων υπήρξαν μέσο έκφρασης πολιτικών σκοπιμοτήτων και διεκδικήσεων. Οι οθωμανικές αρχές ανέφεραν 15 νεκρούς, οι ελληνικές 300 και οι βουλγαρικές 1.000. Δεν έλειψαν επίσης και οι μυθιστορηματικές περιγραφές ομαδικών τάφων σε στρατιωτικά νεκροταφεία. Με την ίδια λογική ο αριθμός των συλλήψεων κυμάνθηκε στον Τύπο από 100 έως 2.500.

Οι βομβιστικές ενέργειες των «Βαρκάρηδων» είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη Θεσσαλονίκη, στις βαλκανικές χώρες και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, αλλά και στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, εξαιτίας των πολλών δημοσιογραφικών ανταποκρίσεων με πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

Η εικόνα του σήμερα

Το σημερινό κτήριο του Κρατικού Ωδείου στην οδό Φράγκων 7, χτίστηκε στη σημερινή του μορφή μετά την ανατίναξη της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο που σχεδιάστηκε από τους Τούρκους αρχιτέκτονες Μπαρούχ και Αμάρ είναι νεομπαρόκ ρυθμού με γαλλικές νέο-κλασσικές αρχιτεκτονικές επιδράσεις.

Από το παλιό κτίριο διασώθηκαν δύο αγάλματα που υπάρχουν σήμερα στο προαύλιο του ωδείου. Μάλιστα από το ένα λείπουν κάποια δάκτυλα λόγω της έκρηξης.

Το άγαλμα αριστερά στο προαύλιο είναι αφιερωμένο στη Δικαιοσύνη ή την Τύχη-όπως εικάζεται- και το άγαλμα δεξιά είναι αφιερωμένο στην Υγεία.

Βιβλιογραφία: Οι «βαρκάρηδες» της Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μέγας-Εκδόσεις: Αφοι Κυριακίδη & “Θεσσαλονίκη, Η παρουσία των απόντων”, Χρίστος Ζαφείρης-Εκδόσεις: Επίκεντρο

Οι φωτογραφίες κοινοποιήθηκαν στις ομάδες: Παλιές φωτογραφίες της Ελλάδας  & Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ’: Που βρίσκεται ο κόκκινος πύργος που χτίστηκε για να υμνήσει έναν μεγάλο έρωτα στην Θεσσαλονίκη; Χτίστηκε για την όμορφη Ευτυχία και ήταν παραθαλάσσιος. Σήμερα είναι εγκαταλελειμένος και τον «καταπίνει» ένας κισσός…