Γιατί το μελομακάρονο ήταν “πένθιμο” γλυκό και οι κουραμπιέδες για τις χαρές;

Τα μελομακάρονα και οι κουραμπιέδες, είναι συνυφασμένα με τα Χριστούγεννα. 

Από που όμως προέκυψε η ονομασία των γλυκών που κερδίζουν την καρδιά μας και αυξάνουν τα κιλά μας;

Μελομακάρονα, τα “κόλλυβα” των αρχαίων

Μπορεί στο πρώτο άκουσμά του το όνομά τους να παραπέμπει στο «ιταλικό» μακαρόνι, όμως τα μελομακάρονα έχουν ετυμολογικά αρχαιοελληνική προέλευση.  Στα λεξικά αναφέρεται ότι η λέξη «μακαρόνι» παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία», ένα νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά, όπου μακάριζαν το νεκρό.

Η μακαρωνία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “μακαρία”, δηλαδή την ψυχόπιτα, ένα κομμάτι άρτου στο σχήμα του σύγχρονου μελομακάρονου, το οποίο προσέφεραν μετά την κηδεία.

Αργότερα, η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού, ονομάστηκε μελομακάρονο και καθιερώθηκε ως γλύκισμα του 12ημέρου, κυρίως από τους Μικρασιάτες Έλληνες και με το όνομα «φοινίκια».

Οι Λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει τα σπαγγέτι, ενώ από το μεσαίωνα και μετά, στη Γαλλία και την Αγγλία, ένα είδος αμυγδαλωτού μπισκότου ονομάστηκε «macaroon», το οποίο είναι το γνωστό ως «μακαρόν».

Πώς τα μελομακάρονα κατέληξαν σε ένα από τα πιο αγαπημένα Χριστουγεννιάτικα γλυκά; Η απάντηση εντοπίζεται στο μέλι το οποίο ήδη από την αρχαιότητα θεωρούνταν ότι συμβόλιζε την ευζωία και τη δημιουργία, δυο ευχές ποθητές για κάθε νέο έτος.

Οι ανατολίτικο-δυτικοί κουραμπιέδες

Οι κουραμπιέδες αποτελούν ουσιαστικά είδος μπισκότου. Η τεχνοτροπία των μπισκότων αναπτύχθηκε με σκοπό να διατηρείται το ψωμί περισσότερες μέρες. Όσον αφορά στην ονομασία τους, σύμφωνα με τα στοιχεία, η ρίζα της  είναι: Qurabiya στα Αζέρικα, Kurabiye, στα Τούρκικα και φυσικά Κουραμπιές στα ελληνικά, που στην κυριολεξία σημαίνει Kuru = ξηρό, biye = μπισκότο.

Ωστόσο, η ονομασία “μπισκότο” καθιερώθηκε τον Mεσαίωνα. Η ετυμολογία της προέρχεται από το λατινογενές bis-cuit, που σημαίνει ψημένο δύο φορές και στα αρχαία ελληνικά λεγόταν δί-πυρον. Η τεχνική ψησίματος είχε στόχο να μην «χαλάει» εύκολα ο άρτος, κυρίως των στρατιωτών και των ναυτικών.

Στα σύγχρονα ιταλικά, η λέξη είναι biscotto. Το λατινικό bis-cuit διαδόθηκε μέσω των Βενετών εμπόρων και στην Ασία, όπου καθιερώθηκε ως παραφθορά της λατινικής λέξης, σε biya/biye, οπότε συνδέθηκε με το δικό τους Qura /Kuru (ξηρό) και έδωσε τη νέα μικτή λέξη Qurabiya / Kurabiye. Η λέξη ξαναγύρισε στη δύση “ελληνοποιημένη” ως «κουραμπιές» με την έννοια του ξηρού μπισκότου, που διανθίστηκε με αμύγδαλα, ζάχαρη και ροδόνερο.

Ελληνικοί κουραμπιέδες. wikipedia

Στην Ελλάδα οι πιο παραδοσιακοί κουραμπιέδες θεωρούνται της Νέας Καρβάλης. Οι πρόσφυγες από την Καρβάλη της Καππαδοκίας εγκαταστάθηκαν στο Νομό Καβάλας το 1924 έφτιαξαν τη Νέα Καρβάλη και μαζί τους έφεραν και την παραδοσιακή συνταγή κουραμπιέδων που ήταν διαδεδομένη στη Μικρά Ασία.

Στην Αιτωλοακαρνανία ο κουραμπιές βρίσκεται στο τραπέζι όλο το χρόνο. Είναι το σύμβολο της χαράς και οι νοικοκυρές το ετοιμάζουν σε βαφτίσεις και γάμους. Το λευκό χρώμα της αχνισμένης ζάχαρης, φαίνεται πως τον έκανε ιδανική επιλογή για ημέρες χαράς.

Οι δίπλες της χαράς

Σπιτικές δίπλες. Πηγή φωτογραφίας: wikimediamtx commons