Γιατί το κοντό γυναικείο κούρεμα εμφανίστηκε για πρώτη φορά μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Ποιο ήταν το κούρεμα “αλά Τίτου”

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Για πρώτη φορά στην ιστορία το κοντό μαλλί έγινε μόδα στις γυναίκες στις αρχές του 19^ου αιώνα. Μέχρι τότε τα μακριά μαλλιά ήταν σημάδι θηλυκότητας και οι γυναίκες σπάνια τα κούρευαν.

Από την αρχαιότητα ακόμη, γυναίκες με κοντά μαλλιά ήταν συνήθως του περιθωρίου, φυλακισμένες, πόρνες ή δούλες.

Όμως γύρω στο 1800, οι γυναίκες των ανώτερων τάξεων άρχισαν να κόβουν κοντά τα μαλλιά τους. Η μόδα αυτή έχει άμεση σχέση με τη Γαλλική Επανάσταση και σύντομα διαδόθηκε σε όλες τις δυτικές χώρες

Γαλλική Επανάσταση και κοντό μαλλί

Μέχρι τα τέλη του 18^ου αιώνα οι άνδρες είχαν μακριά μαλλιά. Συνήθως τα έδεναν πίσω από το κεφάλι τους σε αλογοουρά με φιόγκο. Όμως, από τη δεκαετία του 1790 οι οπαδοί της Επανάστασης, τόσο στη Γαλλία όσο και σε άλλες χώρες, άρχισαν να κόβουν κοντά τα μαλλιά τους.

Θεωρούσαν ότι με τον τρόπο αυτό έδειχναν ότι δεν είχαν σχέση με την παλαιά τάξη πραγμάτων της μοναρχίας και φεουδαρχίας.

 Το κοντό μαλλί έγινε χαρακτηριστικό των δημοκρατών

Η ιστορική ειρωνεία ήταν ότι πηγή έμπνευσης της κόμμωσης των Γάλλων επαναστατών ήταν η Ρώμη και όχι η Αθήνα, η πραγματική κοιτίδα της δημοκρατίας.

Το κοντό κούρεμα λεγόταν «κόμμωση αλά Τίτου», από το όνομα του Τίτου Ιούνιου Βρούτου, γιου του Λεύκιου Βρούτου ιδρυτή της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Ιούνιος Βρούτος μαζί με τον αδελφό του είχαν σημαντικό ρόλο στην ανατροπή της βασιλείας στη Ρώμη που άνοιξε το δρόμο για την εγκαθίδρυση του νέου πολιτεύματος στη Ρώμη από τον πατέρα τους.

Μία αρχαία ρωμαϊκή προτομή ενός νεαρού με κοντά μαλλιά που υποτίθεται ότι απεικόνιζε τον Τίτο Ιούνιο Βρούτο αποτέλεσε το πρότυπο για το “επαναστατικό κούρεμα”.

Ένας από τους Γάλλους οπαδούς της Επανάστασης που υιοθέτησε το κούρεμα “αλά Τίτου” ήταν και ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Το 1800 όταν έγινε Πρώτος Ύπατος της Γαλλικής Δημοκρατίας, κούρεψε τα μακριά μαλλιά του και από τότε τα είχε πάντα κοντά.

“Ανδρογυναίκες”

Την ανδρική κόμμωση «αλά Τίτου» άρχισαν να υιοθετούν και οι γυναίκες στη Γαλλία. Πίστευαν ότι ήταν ένας τρόπος να δείξουν ότι μετά την επιτυχία της Γαλλικής Επανάστασης ήταν πια ίσες με τους άνδρες.

Πρώτες το τόλμησαν μερικές νεαρές από οικογένειες της παριζιάνικης υψηλής κοινωνίας. Αυτές κατακρίθηκαν από πολλούς ως «ανδρογυναίκες» και ότι πήγαιναν «κόντρα στη φύση τους». Υπήρξαν ακόμη και δημοσιεύματα σε γαλλικές εφημερίδες που ισχυρίζονταν ότι όσες γυναίκες έκοβαν τα μαλλιά τους «κατέστρεφαν τη θηλυκότητά τους».

Όμως, γρήγορα η μόδα κυριάρχησε στις ανώτερες τάξεις. Σύμφωνα με δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας «Ζουρνάλ ντε Παρί» το 1802, οι μισές γυναίκες αυτών των τάξεων είχαν ήδη υιοθετήσει τη κόμμωση «αλά Τίτου».

Από τη Γαλλία η νέα γυναικεία κόμμωση διαδόθηκε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ.

Η μόδα άρχισε να υποχωρεί μετά το τέλος των Ναπολεόντειων Πόλεμο το 1815, όταν οι γυναίκες άφησαν και πάλι μακριά μαλλιά. Μόλις τη δεκαετία του 1920, με την κόμμωση «αλά Γκαρσόν» («αγοριού») οι γυναίκες είχαν και πάλι κοντά μαλλιά. Όπως και με τη μόδα «αλά Τίτου» έτσι και η «αλά Γκαρσόν» ξεκίνησε από το Παρίσι.

Η θεωρία της γκιλοτίνας

Τη δεκαετία του 1920, όταν επικράτησε η κόμμωση «αλά Γκαρσόν» στις γυναίκες, ξεκίνησε να διαδίδεται μία ιστορία γιατί οι αριστοκράτισσες είχαν υιοθετήσει ένα αιώνα νωρίτερα μια παρόμοια μόδα.

Σύμφωνα με αυτή, δεν ξεκίνησε από τους οπαδούς της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά τους αντιπάλους της. Αυτό το έκαναν στο πλαίσιο μίας περίεργης  γιορτής που είχε σκοπό να τιμήσει τη μνήμη των θυμάτων της γκιλοτίνας στην περίοδο της «Τρομοκρατίας» της Γαλλικής Επανάστασης.

Πολλά από τα μέλη των ανωτέρων τάξεων που δεν εκτελέστηκαν τότε, και παρέμειναν στη Γαλλία, πήραν σημαντικές θέσεις, όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέλαβε την εξουσία, αρχικά ως Πρώτος Ύπατος το 1800 και στη συνέχεια ως αυτοκράτορας το 1804.

Αυτοί όλοι είχαν συγγενείς που είχαν εκτελεστεί στη γκιλοτίνα. Από το 1800 περίπου, οι αριστοκράτες άρχισαν να τιμούν τη μνήμη τους σε κρυφές χοροεσπερίδες όπου χόρευαν και μεθούσαν. Στο πλαίσιο των γιορτών αυτών, γυναίκες και άνδρες έκοβαν τα μαλλιά τους κοντά, στη μνήμη των συγγενών τους.

Με τον τρόπο αυτό, υποτίθεται ότι αντέγραφαν την εμφάνισή τους στη γκιλοτίνα.

“Κόμμωση αλά Βικτίμα”

Οι περισσότεροι που εκτελέστηκαν εκεί ήταν μέλη της υψηλής κοινωνίας. Μέχρι και τη Γαλλική Επανάσταση, όλοι οι αριστοκράτες και πλούσιοι φορούσαν περούκες. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες ξύριζαν το κεφάλι τους ώστε η περούκα να εφαρμοζόταν καλύτερα στο κεφάλι τους.

Όταν στη διάρκεια της “Τρομοκρατίας” οι αριστοκράτες συλλαμβάνονταν, δεν τους επιτρεπόταν να έχουν μαζί τους στη φυλακή τις περούκες τους. Έτσι μετά από μερικές μέρες ή εβδομάδες που οδηγούνταν στη γκιλοτίνα για να εκτελεστούν, είχαν πολύ κοντά μαλλιά.

Αργότερα, οι συγγενείς τους κούρευαν κοντά τα μαλλιά τους ώστε να μοιάζουν με αυτούς όταν στη γκιλοτίνα. Για το λόγο αυτό η συγκεκριμένη κόμμωση πήρε το όνομα «αλά Βικτίμα» («θύματος»).

Όμως, οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι η ιστορία αυτή δεν ισχύει. Αν και πράγματι το 1800 διοργανώνονταν χοροεσπερίδες των αριστοκρατών στη μνήμη των συγγενών τους, οι γυναίκες που συμμετείχαν σε αυτές δεν κούρευαν επίτηδες τα μαλλιά τους γι’ αυτές. Είχαν ήδη το κοντό κούρεμα, αλά Τίτου, καθώς αυτό είχε ήδη επικρατήσει σαν μόδα στις γυναίκες των ανωτέρων τάξεων.