Γιατί το αρχείο με τα ονόματα των πολιτών λέγεται «Μητρώο». Αφορμή στάθηκαν οι πόλεμοι εναντίον των Περσών

του συνεργάτη μας και ιστορικού, Κωνσταντίνου Λαγού

Το 499 π.Χ. οι Έλληνες της Ιωνίας επαναστάτησαν εναντίον των Περσών κατακτητών. Αφού εκδίωξαν τις περσικές φρουρές από τις πόλεις τους, οι επαναστάτες πολιόρκησαν τις Σάρδεις στη Λυδία που ήταν το κέντρο διοίκησης των Περσών καθώς εκεί βρισκόταν ο Αρταφέρνης ο Πρεσβύτερος, αδελφός του βασιλιά της Περσίας, Δαρείου Α’ και σατράπης (κυβερνήτης) της ευρύτερης περιοχής της Μικράς Ασίας.

Ένα χρόνο αργότερα, τους επαναστάτες βοήθησε μικρή δύναμη από την Αθήνα και την Ερέτρια.

Στις Σάρδεις, η περσική φρουρά με επικεφαλής τον Αρταφέρνη είχε κλειστεί στην ακρόπολη της πόλης απ’ όπου προέβαλε ισχυρή αντίσταση στους πολιορκητές. Στη διάρκεια της πολιορκίας ξεκίνησε φωτιά μέσα στην πόλη που γρήγορα επεκτάθηκε σε σπίτια και δημόσια κτίρια. Η πυρκαγιά ήταν ισχυρή και ενισχύθηκε από τον άνεμο και από το γεγονός ότι τα περισσότερα κτίρια στις Σάρδεις είχαν κτιστεί με εύφλεκτα υλικά.

Διαβάστε ακόμα: Η μητέρα του Ξέρξη εφηύρε το παντελόνι και πίεζε τον Δαρείο να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας. Η γυναίκα που ενέπνευσε τον Αισχύλο να γράψει τους «Πέρσες»

Ανάμεσα στα κτίρια που κάηκαν τότε ήταν και το ιερό της Μητέρας των θεών-Κυβέλης («Κυβέβε» στα λυδικά). Αν και επρόκειτο για θεότητα που προερχόταν από τη Φρυγία, οι Πέρσες την εκτιμούσαν ιδιαίτερα και η καταστροφή του ιερού της θεωρήθηκε μεγάλη ιεροσυλία. Δεν είναι ξεκάθαρο αν οι επαναστάτες προχώρησαν σε αυτή την ενέργεια εσκεμμένα ή προκλήθηκε από ατύχημα, όπως καταγράφει ο Ηρόδοτος, η βασική φιλολογική πηγή για το γεγονός αυτό.

Πάντως, ο Μέγας Βασιλέας, Δαρείος Α΄, χρησιμοποίησε την καταστροφή του ιερού της Κυβέλης ως δικαιολογία για να καθυποτάξει τις ελληνικές πόλεις και να κάψει τα ιερά της Ερέτριας το 490 π.Χ. όταν η πόλη κατελήφθη από τους Πέρσες. Μία δεκαετία αργότερα, το 480 π. Χ., ο γιος του, ο Ξέρξης με την ίδια δικαιολογία έκαψε και τα ιερά της Αθήνας όταν κατέλαβε την πόλη.

Είναι πιθανόν το 498 π. Χ. οι Αθηναίοι να συνειδητοποιήσαν το σφάλμα τους να κάψουν το ιερό της Μητέρας των θεών-Κυβέλης στις Σάρδεις και να προσπάθησαν να εξιλεωθούν απέναντι στη θεότητα. Οι ανασκαφές στην Αγορά της Αθήνας κατέδειξαν ότι το 500 π.Χ. δίπλα στο κτίριο του Παλαιού Βουλευτηρίου των Αθηναίων, ανεγέρθη ένα ιερό αφιερωμένο στη Μητέρα των θεών-Κυβέλη. Την εποχή εκείνη δεν ήταν συνηθισμένο να εισάγονται ξένες λατρείες στην Αθήνα, και η φρυγική αυτή θεότητα θα προκαλούσε απορία στους Αθηναίους το 500 π.Χ. Όμως, η εισαγωγή της λατρείας της έγινε στην Αθήνα με τον πλέον επίσημο τρόπο.

Η ενέργεια αυτή συμπίπτει χρονικά με την περίοδο της καταστροφής του ιερού της Κυβέλης στις Σάρδεις, και έτσι είναι πολύ πιθανόν να υπήρχε σχέση μεταξύ των δύο γεγονότων. Το 480 π.Χ. οι Πέρσες κατέστρεψαν το ιερό της Μητέρας των θεών-Κυβέλης στην Αγορά των Αθηνών και λίγο αργότερα οι Αθηναίοι μετέφεραν τη λατρεία της μέσα στο ίδιο το κτίριο του Παλαιού Βουλευτηρίου. Εκεί στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. τοποθετήθηκε ένα άγαλμα της θεότητας, που είχε φιλοτεχνήσει ο Φειδίας, ή ο μαθητής του, Αγοράκριτος.

Στην αρχαία Ελλάδα οι ναοί έπαιρναν τα ονόματα των θεοτήτων που λατρεύονταν εκεί. Έτσι για παράδειγμα, ναός του Διονύσου ήταν γνωστός ως «Διονύσιον», της Ήρας ως «Ηραίον», του Ηρακλή ως «Ηράκλειον» κτλ. Έτσι και ο ναός της Μεγάλης Μητέρας, στην Αθήνα ήταν γνωστός ως «Μητρώον». Στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. στο κτίριο του Παλαιού Βουλευτηρίου μεταφέρθηκαν τα κρατικά αρχεία της Αθήνας, με πιο σημαντικό αυτό με τα ονόματα των πολιτών.

Έτσι, η Μητέρα των θεών-Κυβέλη έγινε η προστάτιδα των κρατικών αρχείων. Το στοιχείο αυτό έχει περάσει στην ελληνική γλώσσα, καθώς το ιερό της Μητέρας των θεών ήταν γνωστό ως «Μητρώον», λέξη που σήμερα σημαίνει κρατικό αρχείο και κυρίως αυτό που έχει καταγεγραμμένα τα ονόματα των πολιτών

_{αρχική φωτογραφία: Το άγαλμα της Κυβέλης (δεξιά), τα κατάλοιπα του κτιρίου του Μητρώου στην αγορά της αρχαίας Αθήνας (αριστερά). (Πηγή: Wikipedia)}

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Τα άγνωστα οχυρά της αρχαίας Αθήνας που βρίσκονται δίπλα μας. Η σημασία της περιφερειακής άμυνας από το Σούνιο μέχρι τα Βόρεια προάστεια. Ποια σώζονται (φωτο)