Γιατί θυμόμαστε τις κακές αναμνήσεις και ξεχνάμε τις καλές; Πώς εκπαιδεύεται το μυαλό στη θετική σκέψη

Οι άνθρωποι συνηθίζουν να κρατούν την αρνητική πλευρά των πραγμάτων στο μυαλό τους και όχι τη θετική, όμως μια νέα θεωρία υποστηρίζει ότι αυτό μπορεί να αλλάξει, αν εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλο να σκέφτεται θετικά.

Η θετική πλευρά της ζωής μπορεί να αρχίσει να εμφανίζεται αν κάνουμε κάποιες ασκήσεις όταν είμαστε χαλαροί ή ακόμη και την ώρα της δουλειάς. Τα μικρά αυτά μυστικά αποτελούν το αντικείμενο της έρευνας του κλινικού ψυχολόγου Rick Hanson και περιλαμβάνονται στο βιβλίο Hardwiring Happiness: The New Brain Science of Contentment, Calm, and Confidence.

Όπως εξηγεί ο συγγραφέας, η επιβίωση του ανθρώπινου είδους εξαρτιόταν άμεσα από τον εντοπισμό και τη γρήγορη αντίδραση στις απειλές της ζωής. Αυτό είχε ως συνέπεια ο εγκέφαλος να εξελιχθεί με μια αρνητική προκατάληψη που συγκρατούσε τις κακές εμπειρίες και απέβαλλε τις καλές.

Ως εκ τούτου, οι αρνητικές εμπειρίες προσκολλώνται στον νου μας και οι καλές τείνουν να ξεχαστούν γρήγορα. Με την πάροδο του χρόνου, έχουμε την τάση να συσσωρεύουμε ένα μακρύ κατάλογο αρνητικών εμπειριών τις οποίες ανακαλούμε με ευκολία και φαίνονται ζωντανές και σημαντικές, ενώ ξεχνάμε τις καλές εμπειρίες

Ο Hanson παραθέτει ως παράδειγμα τις ανθρώπινες σχέσεις.  Υπολογίζεται ότι χρειάζονται πέντε θετικές εμπειρίες για να ξεπερασθούν οι επιδράσεις μιας αρνητικής σχέσης. Η ανάλυση φυσικά πηγαίνει πιο βαθιά. Κάποιες αρνητικές συμπεριφορές μπορούν να καταστρέψουν ολοσχερώς μια σχέση, είτε επαγγελματική είτε προσωπική.

Δεν είναι τυχαίο πως όποιος διαβάζει αυτή την παρατήρηση μπορεί ήδη να έχει φέρει στο μυαλό του μια αρνητική εμπειρία η οποία, πιθανόν, να συνέβη ακόμη και πριν από δεκαετίες. Για παράδειγμα, η κακή συμπεριφορά του εργοδότη μπορεί να στιγματίσει την εμπειρία που έχουμε στον εργασιακό χώρο και να ξεχάσουμε εύκολα ευχάριστες εμπειρίες, όπως το ενδιαφέρον αντικείμενο που μπορεί να είχαμε εκεί ή τη χαρά της συνεργασίας με έξυπνους συναδέλφους.

Το μυστικό που κρατά τη θετική σκέψη

Το μυαλό φαίνεται πως διαθέτει αυτόματη λειτουργία να επιλέγει την αρνητική εμπειρία και να την αποθηκεύει στον φάκελο με τα «σημαντικά αρχεία». Ευτυχώς όμως, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι και ευέλικτος. Έτσι, μπορεί να επαναπρογραμματίσει τις λειτουργίες του και να μεταφέρει το συναίσθημα της ευτυχίας αν επικεντρωθεί για 10 έως 30 δευτερόλεπτα στη χαρά που αισθανόμαστε όταν βιώνουμε μια μικρή απόλαυση.

Την ευχαρίστηση που μπορεί να προκαλέσει η ενασχόληση με τα παιδιά ή το συναίσθημα όταν ολοκληρώνουμε ένα κομμάτι της δουλειάς μέσα στη μέρα. Ο συγγραφέας προτρέπει τους αναγνώστες να «κολλήσουν» για λίγο σε αυτό το γεγονός και να στείλουν μήνυμα στον εγκέφαλο ότι «αυτό είναι το σημαντικό σήμερα».

Με τον καιρό, και μάλλον σχετικά σύντομα, ο εγκέφαλός σας μπορεί να προσαρμοστεί στον νέο τρόπο σκέψης και να συγκρατεί τα ευχάριστα ερεθίσματα. Όπως εξηγεί ο Hanson: «Υπάρχουν ορισμένα είδη εμπειριών που συνδέονται με συγκεκριμένα αισθήματα και αντανακλαστικά.

Για παράδειγμα, οι εμπειρίες της χαλάρωσης, της ηρεμίας και του αισθήματος προστασίας συνδέονται άμεσα με το σύστημα ασφαλείας που διαθέτουμε. Όταν λοιπόν ένα άτομο έχει εσωτερικεύσει πολλές φορές την αίσθηση ηρεμίας, είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις στη δουλειά ή στη ζωή γενικά, χωρίς να ταράζεται και χωρίς να εγκλωβίζεται από την αντιδραστική λειτουργία του εγκεφάλου.

«Όσον αφορά στην ανάγκη μας για ικανοποίηση, τα βιώματα ευγνωμοσύνης, χαράς, επιτυχίας, προσφέρουν την αίσθηση ότι υπάρχει πληρότητα στη ζωή μας και όχι κάποιο κενό ή μια έλλειψη. Όσο οι άνθρωποι «εγκαθιστούν» όλο και περισσότερο από αυτά τα χαρακτηριστικά, θα είναι περισσότερο έτοιμοι να αντιμετωπίσουν προβλήματα όπως η απώλεια, ο παραγκωνισμός ή η απογοήτευση».

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που έχει γνωρίσει και είναι περισσότερο ευτυχισμένοι δεν είναι εκείνοι που έχουν αντιμετωπίσει τις λιγότερες δυσκολίες στη ζωή (άλλωστε τα παιδιά έχουν συνήθως άσχημη ψυχολογία), αλλά όσοι φαίνεται να μπορούν να απολαμβάνουν κάθε στιγμή. Χωρίς ίσως να το πράττουν συνειδητά, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι φαίνονται «φυσικά χαρούμενοι» και έχουν προγραμματίσει το μυαλό τους να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο.