Γιατί τα διυλιστήρια Θεσσαλονίκης άλλαξαν την εικόνα της πόλης. Επεκτάθηκε η ηλεκτροδότηση, δημιουργήθηκαν νέα εργοστάσια, ανασχέθηκε η μετανάστευση

Άνοιξη 1962. Ένας Ελληνοαμερικάνος επιχειρηματίας ανακοινώνει ότι με τη συνεργασία της αμερικάνικης Standard Oil Company, θα κατασκεύαζε τα διυλιστήρια Θεσσαλονίκης και έτσι θα ξεκινούσε μία νέα περίοδος για τη βόρεια Ελλάδα και συνολικά τη χώρα. Οι αλλαγές που προκλήθηκαν από αυτή την επένδυση ήταν εντυπωσιακές.

Η Θεσσαλονίκη του ‘60

Η Θεσσαλονίκη ήταν μία αγροτική περιοχή, ειδικά μετά την εξόντωση του εβραϊκού πληθυσμού που είχε καταστήσει την πόλη εμπορικό κέντρο των Βαλκανίων.

Η βιομηχανία βρισκόταν σε εμβρυακό στάδιο, ενώ στον αγροτικό τομέα επικρατούσε ο αυτοσχεδιασμός και η χαμηλή απόδοση των καλλιεργειών.

Ίσως η καλύτερη περιγραφή της κατάστασης που επικρατούσε ήταν μία επιστολή που δημοσίευσε η εφημερίδα «Το ΒΗΜΑ»:

«το χωριόν Διαβάτης έχει 36 τρακτέρ, ενώ χρειάζεται 3. Το Τουρκοχώρι έχει 14, ενώ χρειάζεται 2. Ο Γιδάς αναρίθμητα ζώα και μηχανήματα, ο τόκος στα χωριά είναι 60% και στο Κιρτζιαλάρ, στο πανηγύρι, οι χωρικοί ήπιαν 800 μπουκάλια μπύρα και επειδή δεν είχαν να πληρώσουν επροπώλησαν την παραγωγήν του βάμβακος, τον οποίον ακόμη δεν είχαν σπείρει, προς 5 δραχμές την οκάν».

Η φτώχεια ήταν παντού και στην πραγματικότητα δεν υπήρχε ούτε αστική τάξη, ούτε πλούσιοι επιχειρηματίες με τεράστιες οικονομικές δυνατότητες, που θα μπορούσαν να κάνουν σοβαρές και καινοτόμες επενδύσεις. Το αποτέλεσμα ήταν η μετανάστευση, που, ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, ερήμωσε τεράστιες περιοχές.

Περισσότεροι από 200 χιλιάδες άνθρωποι αναζήτησαν οδό επιβίωσης στη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αμερική και την Αυστραλία. Πίσω έμειναν οι ηλικιωμένοι που δεν μπορούσαν να  φύγουν, ούτε όμως και να προσφέρουν στην παραγωγή.

Με αυτές τις συνθήκες ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες εκβιομηχάνισης της πόλης, με πρωτοβουλία του Ελληνοαμερικάνου Τ. Πάππας.

Ο  Πάππας ήρθε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη. όταν ήταν 61 χρονών.

Είχε γεννηθεί στην Πελοπόννησο το 1899, αλλά το 1903 μετανάστευσε με τους γονείς του στην Αμερική και μεγάλωσε στη Βοστώνη.

Στα 15, ανέλαβε τη διαχείριση του εστιατορίου που είχε ανοίξει ο πατέρας του. Πλούτισε και επεκτάθηκε στη βαριά βιομηχανία. Στην Ελλάδα επένδυσε σε συνεργασία με τη Standard Oil Company.

Χρειάστηκε δύο χρόνια για να έρθει σε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση και επέμεινε, παρά την ατελείωτη γραφειοκρατία, γιατί ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής του είχε δώσει την εξής υπόσχεση: «Κάνε την επένδυσή σου όπως τη σχεδίασες κι εγώ είμαι εδώ».

Ο «Πυρσός που καίει»

Στις 10 Μαΐου 1966, έγιναν τα εγκαίνια του Συγκροτήματος Διυλιστηρίων.

Η επένδυση έφτασε τα 110 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιστοιχούσε σε 3.300.000.000 δραχμές.

Η κατασκευή διήρκησε μόλις δύο χρόνια και έγινε με ταχύτατους ρυθμούς. Οι εργαζόμενοι ήταν από διάφορες περιοχές του κόσμου. Ιταλοί, Έλληνες, ακόμα και Ιάπωνες.

Για τις ανάγκες των διυλιστηρίων κατασκευάστηκε νέα γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος απ’ την Πτολεμαΐδα, ενώ ανοίχτηκαν νέα φρεάτια, για να καλύψουν τις ανάγκες του συγκροτήματος για νερό. Πολλές περιοχές της Θεσσαλονίκης απέκτησαν ρεύμα, εξαιτίας των διυλιστηρίων.

Το Συγκρότημα αποτελούνταν από πολλά εργοστάσια τελευταίας τεχνολογίας, που άλλαξαν την επιχειρηματική ιστορία της Ελλάδας, με δημιουργία σημαντικών μονάδων που μέχρι τότε ήταν άγνωστες λέξεις.

Κεντρικό έργο ήταν το διυλιστήριο, που θα παρήγαγε 2.500.000 τόνους αργού πετρελαίου κάθε χρόνο.

Η παραγωγή του θα ξεπερνούσε κατά 1/3 την παραγωγή του πρώτου διυλιστηρίου στον Ασπρόπυργο.

Παράλληλα με το διυλιστήριο, θα λειτουργούσε χαλυβουργείο, που θα εφοδίαζε το διυλιστήριο με πρώτες ύλες.

Μετά το διυλιστήριο, άρχισε η κατασκευή του εργοστασίου αμμωνίας, το οποίο θα χρησιμοποιούσε το υδρογόνο της νάφθας, μαζί με το ατμοσφαιρικό άζωτο, για να παράγει την αμμωνία.

Το άζωτο της αμμωνίας είναι πολύ σημαντικό υλικό για τα λιπάσματα και μέσω αγωγών και δεξαμενών, θα μεταφερόταν σε εργοστάσια λιπασμάτων στην Ελλάδα, αλλά και στο Λίβανο.

Η ετήσια παραγωγή υπολογιζόταν στους 105 χιλιάδες τόνους.

Το τρίτο εργοστάσιο θα παρήγαγε αιθυλένιο, το οποίο επρόκειτο να καταναλώνεται από το εργοστάσιο της διεθνούς εταιρίας Ethyl, που είχε βάση στην Ευρώπη.

Εκτός από αιθυλένιο, το ελληνικά διυλιστήρια θα προμήθευαν την Ethyl και με χλώριο.

Το τελευταίο απ’ τα πετροχημικά εργοστάσια, θα ήταν αυτό που θα παρήγαγε χλωριούχο πολυβινύλιο, το οποίο χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για τα πλαστικά προϊόντα.

Προσλήφθηκαν 87 τεχνικοί από όλο τον κόσμο, από ΗΠΑ και Καναδά, μέχρι Σουηδία, Αρούμπα και Φιλιππίνες, οι οποίοι ανέλαβαν την εκπαίδευση του ελληνικού προσωπικού.

Μέχρι το τέλος της δεκαετίες, οι ξένοι τεχνικοί είχαν αποχωρήσει και οι εργασίες βρίσκονταν εξ’ ολοκλήρου υπό ελληνικό έλεγχο.

Το Διυλιστήριο και η ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης

Ένας οικονομολόγος και πρώην στέλεχος της Ethyl, έγραψε για τον ρόλο των διυλιστηρίων στην βιομηχανική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης:

«Η βιομηχανία της Θεσσαλονίκης, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας, έδειξε ότι άρχισε ν’ αντιλαμβάνεται τις απαιτήσεις των καιρών.

Η παρουσία του Βιομηχανικού Συγκροτήματος του Διυλιστηρίου στη Θεσσαλονίκη έδωσε μεγάλη ώθηση στη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής.

Ήταν το πρώτο που δημιούργησε ένα πλήθος βιομηχανικών μονάδων και προκάλεσε επενδύσεις στην περιοχή, δημιουργία βιομηχανικών ελαστικών (GOODYEAR), ζυθοποιίας, χημικές βιομηχανίες, βιομηχανίες σιδήρου.

Δεν είναι υπερβολικό το συμπέρασμα ότι τα διυλιστήρια άλλαξαν καθοριστικά την εικόνα της πόλης καθώς δημιούργησαν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Απορρόφησαν εργάτες, αλλά και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό που πρακτικά δεν είχε αντικείμενο εργασίας στη Βόρεια Ελλάδα. Αναπτύχθηκε μια επιχειρηματική κουλτούρα ανάπτυξης και σύγχρονων επενδύσεων, ενώ προϊόντα που τα εισάγαμε έγιναν πλέον εξαγώγιμα.

Συγχρόνως η βιομηχανική ζώνη που δημιουργήθηκε προκάλεσε κατανάλωση αλλά και ταξική συνείδηση, από εργαζόμενους που επάνδρωσαν τα σωματεία και διεκδίκησαν συστηματικά καλύτερες συνθήκες εργασίας και υψηλότερες αμοιβές.

Είχε γίνει ένα σπουδαίο άλμα για να φύγει η χώρα από την πρωτόγονη αγροτική παραγωγή που τελικά και αυτή ωφελήθηκε με καλύτερα βοηθήματα καλλιέργειας, όπως τα λιπάσματα και με μεγαλύτερη αγορά  που κατανάλωνε τα προϊόντα της.

Όλα αυτά συνετέλεσαν στην έκρηξη της βιομηχανικής ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης, αλλά και ολόκληρης της Μακεδονίας”.

Έχουν περάσει πέντε δεκαετίες από την ίδρυση του και το Διυλιστήριο Θεσσαλονίκης, μέλος του ομίλου Ελληνικά Πετρέλαια, ακόμα εξελίσσεται. Μέσα από αυτό, εξελίσσεται και η περιοχή. Ακόμη και την περίοδο της κρίσης απασχολούνται 4.500 επιστήμονες και εξειδικευμένοι υπαλλήλοι, παράγεται το 1,7% του ΑΕΠ και τροφοδοτείται ενεργειακά η πόλη.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Βογόμιλοι. Ποια ήταν η κυνηγημένη χριστιανική αίρεση με τους στρογγυλούς σταυρούς κοντά στη Θεσσαλονίκη. Πίστευαν ότι ο σατανάς ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Θεού και αρνούνταν κάθε εξουσία…