Γιατί στα χωριά της Ημαθίας οι γυναίκες φορούν περίτεχνο κεφαλόδεσμο που μοιάζει με την περικεφαλαία του Μ. Αλεξάνδρου. Ο θρύλος για την ηρωική αντίσταση στο Ρουμλούκι

Όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν τον 15ο αιώνα την περιοχή της Ημαθίας, έφτασαν σε μια περιοχή που κυριαρχούσε ο ελληνικός χριστανικός πληθυσμός. Ονόμασαν την περιοχή αυτή Ρουμλούκ ή Ουρουμλούκ. Ρουμ σήμαινε ο έλληνας ρωμιός και λουκ, ο τόπος.  Το Ρουμλούκι ήταν για τους τούρκους κατακτητές ο Ελληνότοπος, ή αλλιώς η Γκραικοχώρα.

Ο κάμπος της Ημαθίας αποτελείται από πολλά χωριά που κρατούν την παράδοση και τα έθιμα των προγόνων τους. Αυτό που ξεχωρίζει είναι η αρχοντική γυναικεία φορεσιά και το “κατσούλι”. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο κεφαλόδεσμο που μοιάζει με το Ομηρικό και το Μακεδονικό κράνος.

Η ιστορία πίσω το “κατσούλι”

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το “κατσούλι” των γυναικών ανάγεται από τα χρόνια που έζησε ο Μέγας Αλέξανδρος. Ο θρύλος λέει ότι οταν ο στρατηλάτης βρισκόταν μακριά, η περιοχή απειλήθηκε και ξέσπασε μάχη. Τότε οι γυναίκες, τα παιδιά και οι γέροντες, που είχαν μείνει στα χωριά,  αμύνθηκαν και πολέμησαν θαρραλέα.

Όταν επέστρεψε ο Μέγας Αλέξανδρος, πήρε μια περικεφαλαία και την έβαλε στο κεφάλι μια γυναίκας, αναγνωρίζοντας και τιμώντας τη μαχητικότητα και το σθένος τους.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, κατά τη διάρκεια μιας αιματηρής μάχης, ορισμένοι στρατιώτες δείλιασαν.

Όχι όμως και οι γυναίκες, που πήραν τα όπλα στα χέρια και ταυτόχρονα συνέχισαν να φέρνουν νερό και τρόφιμα το πεδίο της μάχης για να ενισχύσουν τους στρατιώτες.

Για να ντροπιάσει τους άνδρες που δείλιασαν, ο Μ. Αλέξανδρος τους έβγαλε τις περικεφαλαίες και τις παρέδωσε στις τολμηρές γυναίκες.

Από τότε, το “κατσούλι” είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γυναικείας φορεσιάς στο Ρουλμούκι.

Ο συγκεκριμένος κεφαλόδεσμος έχει αρκετές παραλλαγές, ώστε να ξεχωρίζει κάθε χωριό που το φορά, αλλά και κάθε γυναίκα.

Τα μικρά κορίτσια στο Ρουμούκι είχαν τα μαλλιά τους πλεξούδες. Οι έφηβες κοπέλες φορούσαν ένα τσεμπέρι.

Οι νύφες φορούσαν περίτεχνα “κατσούλια” με φούντες και πολλά χρυσαφικά. Έπειτα, όταν αποκτούσαν παιδιά, συνέχιζαν να το φορούν στην καθημερινότητα τους. Σε αυτήν την εκδοχή το “κατσούλι” ήταν πιο  απλά διακοσμημένο.

Το σχήμα περικεφαλαίας στο “κατσούλι” έδινε μια μικρή ξύλινη κατασκευή – ο σαγιάς, γεμισμένη συνήθως με βαμβάκι.

Ο τρόπος δεσίματος του ήταν μια περίπλοκη διαδικασία που αντιμετωπιζόταν ως ιεροτελεστία.

Το “κατσούλι” αποτελείται από δύο λευκά μαντίλια, τον νταρμά και το τσεμπέρι και από ένα μαύρο, το μαφέσι.

Τα κοσμήματα στο κεφάλι ήταν αρκετά, μεταξύ των οποίων, τα φλουριά, το ασημογιόρντανο και οι δαυλοί.

Η “στολή του Γιδά”

Πέρα από το “κατσούλι” και η φορεσιά του Ρουμλουκιού ξεχωρίζει για τη λιτότητα και την αρχοντιά της από τις υπόλοιπες ελληνικές ενδυμασίες.

Εξαιτίας της αρχαιότητάς της έχει καθιερωθεί ως “Στολή του Γιδά”, από ένα χωριό στο Ρουμλούκι.

Η φορεσιά είναι αρκετά απλή, συνήθως μονόχρωμη και χωρίς πολλές στρώσεις από ρούχα, γεγονός που την ξεχωρίζει για άλλη μια φορά από τις πολύχρωμες παραδοσιακές ελληνικές ενδυμασίες. Έμφαση δίνεται στο σώμα της γυναίκας που αναδεικνύεται μέσα από τη φορεσιά. Η μέση τονίζεται με το “ζουνάρι” που παραπέμπει σε αρχαίο μακεδονικό θώρακα.

Τα υφάσματα της ενδυμασίας είναι όλα από βαμβάκι και υλικά από τον ίδιο τον τόπο.

Το Ρουμλούκι

Το Ρουμλούκι βρίσκεται στην πεδιάδα της Ημαθίας και απλώνεται κάτω από τις παρυφές των Πιερίων μέχρι τον παλιό βάλτο των Γιαννιτσών και κάτω από τα υψώματα της Βέροιας μέχρι τον ποταμό Καρά Ασμάκ, τον σημερινό Λουδία.

Πρόκειται στην ουσία για μια περιοχή πολλών χωριών, ο αριθμός και η θέση των οποίων δεν ήταν πάντα σταθερός καθώς πολλά από αυτά ερήμωσαν ή πλυμμήρισαν από τα νερά του ποταμού Αλιάκμονα ο οποίος τα διέσχιζε.

Κατά τα βυζαντινά χρόνια κύριο γνώρισμα όλων των χωριών ήταν η κοινή ντοπιολαλιά, η ενδυμασία και τα ίδια έθιμα.

Το 1912 η δυτική πλευρά του Ρουμλουκιού απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό. Σημαντικές υπήρξαν οι μάχες για την κατάληψη της σιδερένιας γέφυρας του Νησελίου και η μάχη του Καρά Ασμάκ.

Το 1922 πολλοί πρόσφυγες από την Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και δημιούργησαν νέα χωριά.

Τα χρόνια του μεσοπολέμου, το Ρουμλούκι εξαιτίας της πλεονεκτικής του θέσης αποτέλεσε πόλο έλξης για τους εσωτερικούς μετανάστες και γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή.

Μέχρι σήμερα, η παράδοση και η διατήρηση των εθίμων παραμένει ζωντανή στο Ρουμλούκι, μέσα από λαογραφικές  και μουσικοχορευτικες εκδηλώσεις.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Από που βγήκε η έκφραση «δεν έχει τσίπα επάνω της». Ποια ήταν η ευπρεπής ενδυμασία για τις γυναίκες στο Βυζάντιο και τι έκαναν οι εταίρες για να προκαλέσουν τους άνδρες…