Γιατί πολλά παλιά σπίτια στην Αγγλία έχουν χτισμένα παράθυρα; Πως ο “φόρος των παραθύρων” κατέστρεψε την υγεία των Άγγλων

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Τον 18^ο και το πρώτο μισό του  19^ο αιώνα στην Αγγλία είχε επιβληθεί ο λεγόμενος «φόρος του παραθύρου». Με βάση αυτό, τα παράθυρα στο σπίτι κάποιου υποδήλωνε την περιουσιακή του κατάσταση.

Όσα περισσότερα παράθυρα είχε ένα σπίτι τόσο μεγαλύτερο φόρο κατέβαλε ο ιδιοκτήτης του. Το αποτέλεσμα ήταν οι περισσότεροι Άγγλοι να χτίζουν τα παράθυρα των σπιτιών τους με αρνητικές συνέπειες για την υγεία τους.

Ο Ολλανδός βασιλιάς της Αγγλίας

Το 1693 ο βασιλιάς της Αγγλίας Γουλιέλμος Γ’ έπρεπε να βρει επειγόντως χρήματα για να καλύψει τα έξοδα ενός πολέμου του με τη Γαλλία. Για το σκοπό αυτό  δημιούργησε το 1694 την «Τράπεζα της Αγγλίας» από την οποία δανείστηκε χρήματα.

Όμως ο πόλεμος συνεχίστηκε μέχρι το 1696 οπότε ο Γουλιέλμος ξέμεινε και πάλι από χρήματα.

Αυτή τη φορά σκέφθηκε να φορολογήσει τους υπηκόους του.

Ο Γουλιέλμος που ήταν Ολλανδός και δεν γνώριζε την αγγλική νοοτροπία πρότεινε αρχικά να εισάγει για πρώτη φορά στην Αγγλία φόρο εισοδήματος. Όμως οι Άγγλοι αντιτάχθηκαν σθεναρά ακόμη και στην ιδέα ενός τέτοιου φόρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Μεγάλη Βρετανία ήταν από τις τελευταίες δυτικές χώρες όπου εισήχθη φόρος εισοδήματος – μόλις το 1842.

Τότε ο Γουλιέλμος πρότεινε να φορολογηθεί η ιδιωτική ακίνητη περιουσία και συγκεκριμένα οι κατοικίες. Όμως και σε αυτό αντιτάχθηκαν οι υπήκοοί του.

Θεωρούσαν ότι «το σπίτι του κάθε Άγγλου είναι το κάστρο του» και η εξουσία δεν είχε καμιά δουλειά να το καταγράψει για να το φορολογήσει.

Έτσι οι Άγγλοι αρνιούνταν να αφήσουν κυβερνητικούς υπαλλήλους να μπουν στα σπίτια τους για να πάρουν στοιχεία γι’ αυτά.

Φόρος των παραθύρων

Ένας σύμβουλος του Γουλιέλμου σκέφθηκε ως λύση το «φόρο των παραθύρων».  Η λογική του ήταν όσο περισσότερα παράθυρα είχε ένα σπίτι τόσο πλουσιότερος ήταν ο ιδιοκτήτης του. Στον βασιλιά άρεσε η ιδέα και στο αγγλικό κοινοβούλιο πέρασε ο σχετικός νόμος για τον φόρο.

Έτσι επιβλήθηκε στην Αγγλία ένας ιδιότυπος φόρος ακίνητης περιουσίας με βάση τον αριθμό των παραθύρων σε ένα σπίτι και όχι το μέγεθός του.

Οι φοροεισπράκτορες δεν χρειαζόταν να μπαίνουν στα σπίτια για να υπολογίζουν το φόρο. Μετρούσαν τα παράθυρα απέξω και υπολόγιζαν το φόρο

Επίσης ο φορολογούμενος δεν μπορούσε να ισχυριστεί ότι του επιβλήθηκε παραπάνω φόρος απ’ ότι προβλεπόταν, αφού ανά πάσα στιγμή μπορούσε να επιβεβαιωθεί δημοσίως ο αριθμός των παραθύρων του σπιτιού του.

Από το φόρο εξαιρέθηκαν οι εκκλησίες και τα δημόσια κτήρια. Από τα ιδιωτικά ακίνητα εξαιρέθηκαν μόνο οι επιχειρήσεις, κυρίως γαλακτοκομεία και τυροκομεία.

Τι πλήρωναν οι ιδιοκτήτες;

Όταν εισήχθη ο φόρος παραθύρων το 1696, αποτελούνταν από δύο μέρη: έναν κατ’ αποκοπή φόρο κατοικίας δύο σελίνια ανά σπίτι (περίπου 20 ευρώ σήμερα) και έναν μεταβλητό φόρο για τον αριθμό των παραθύρων άνω των δέκα στο σπίτι.

Τα ακίνητα με μεταξύ δέκα και είκοσι παράθυρα πλήρωσαν επιπλέον τέσσερα σελίνια (περίπου 40 ευρώ σήμερα) και εκείνα πάνω από είκοσι παράθυρα πλήρωσαν επιπλέον οκτώ σελίνια (περίπου 82 ευρώ σήμερα).

Το 1709, με την ένωση της Αγγλίας και της Σκωτίας, όταν συστάθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο, οι φόροι εναρμονίστηκαν και εισήχθη ένας νέος ανώτατος συντελεστής 20 σελίνια (περίπου 130 ευρώ σήμερα) για το φόρο των παραθύρων σε σπίτια με 30 ή περισσότερα παράθυρα.

«Φόρος στο φως και τον αέρα»

Ο φόρος ήταν ο πιο αντιδημοφιλής στην Αγγλία. Χαρακτηρίστηκε ως «φόρος στο φως και τον αέρα». Ο λόγος ήταν γιατί πολλοί προκειμένου να γλυτώσουν χρήματα από το φόρο έχτιζαν με τούβλα τα περισσότερα παράθυρα των σπιτιών τους!

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλα τα παράθυρα «χτίστηκαν» το 1696. Και μετά αυτή τη χρονιά οι περισσότεροι πλούσιοι Άγγλοι συνέχισαν να χτίζουν τα σπίτια τους με πολλά παράθυρα πιστεύοντας ότι ο φόρος των παραθύρων θα καταργούνταν. Όμως αυτό δεν γινόταν και έτσι πλήρωναν για να διατηρούν το προνόμιο να έχουν παράθυρα στα σπίτια τους.

Σύντομα και αυτοί κατέληγαν στη λύση να τα «χτίσουν» για να γλυτώσουν χρήματα.

Τα πιο ανθυγιεινά σπίτια

Έτσι στην Αγγλία ακόμη και οι πιο πλούσιοι ζούσαν στα σπίτια τους με σχεδόν καθόλου φυσικό φως.

Τα αγγλικά σπίτια έγιναν γρήγορα γνωστά ως τα πιο σκοτεινά, καταθλιπτικά και ανθυγιεινά στον δυτικό κόσμο. Η απουσία παραθύρων σήμαινε ότι τα δωμάτια ήταν γεμάτα υγρασία και μούχλα.

Έτσι ο φόρος παραθύρων στην πραγματικότητα κατέληξε να βλάψει τη δημόσια υγεία. Με λιγότερο ηλιακό φως και καθαρό αέρα, ασθένειες όπως η φυματίωση ήταν πολύ διαδεδομένες στην Αγγλία.

Τελικά, ο φόρος παραθύρων καταργήθηκε το 1851. Όμως η ανάμνηση παραμένει ακόμη μέχρι σήμερα αφού πολλά παλιά σπίτια σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο φέρουν τα σημάδια του φόρου στα χτισμένα παράθυρά τους.