Γιατί οι συγγενείς μιας γυναίκας, στην Αρχαία Ρώμη, είχαν το δικαίωμα να τη φιλήσουν στο στόμα, παρά τη θέλησή της

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στην αρχαία Ρώμη, υπήρχε ένας νόμος γνωστός ως «Ius Οsculi», δηλαδή «δικαίωμα στο φιλί» που αφορούσε τις γυναίκες των Ρωμαίων. Βάσει αυτού του νόμου, εκτός από τον σύζυγο, μία γυναίκα μπορούσε να φιληθεί στο στόμα από στενούς άρρενες συγγενείς της, όπως ο πατέρας, τα αδέλφια της, οι θείοι και τα πρώτα ξαδέλφια της. Αυτό δεν ήταν κίνηση στοργής και αγάπης. Ήταν ένας τρόπος να διαπιστώσουν από την αναπνοή της αν η γυναίκα είχε πιεί κρασί. Αυτό απαγορευόταν αυστηρά. Η γυναίκα δεν είχε το δικαίωμα να αρνηθεί το φιλί αυτό .

Ρωμαίες και οινοποσία

Από την αρχαϊκή εποχή ακόμη υπήρχε νόμος στη Ρώμη που απαγόρευε στις γυναίκες να πιούν κρασί. Για τους Ρωμαίους οι γυναίκες θεωρούνταν κατώτερες από τους άνδρες και κατά συνέπεια σύμφωνα με τα ήθη, μπορούσαν να παρασυρθούν σε ακολασίες αν μεθούσαν. Έτσι, οι άνδρες υποπτεύονταν ότι τυχόν οινοποσία των γυναικών τους θα τις οδηγούσε σε μοιχεία.

Επιπλέον, υπήρχε η διαδεδομένη αντίληψη εκείνη την εποχή ότι το κρασί μπορούσε να παραμορφώσει το έμβρυο και έτσι να οδηγήσει σε αποβολή.

Ο ρωμαϊκός νόμος προέβλεπε ότι οι γυναίκες που πιάνονταν να καταναλώνουν κρασί θα τιμωρούνταν με μαστίγωση, ή ακόμη και εκτέλεση. Στο πλαίσιο αυτό, ο Κάτων ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος πολιτικός του 2^ου αιώνα π. Χ, έφθασε στο σημείο να πει ότι αν ένας άνδρας ανακάλυπτε ότι η γυναίκα του είχε πιεί κρασί θα έπρεπε να τη σκοτώσει ο ίδιος!

“Δικαίωμα στο φιλί”

Για να διαπιστωθεί αν μία γυναίκα είχε πιει, εφαρμόστηκε ο νόμος «Ius Οsculi», δηλαδή «δικαίωμα στο φιλί». Συνήθως αυτό το έκανε ο σύζυγος, ή κάποιος άλλος στενός άρρεν συγγενής, σε μία γυναίκα που είχε μείνει μόνη της για κάποια ώρα στο σπίτι δίχως την παρουσία συγγενή της.

Υπήρχε τότε η υποψία ότι η γυναίκα θα εκμεταλλευόταν την απουσία επιτήρησης από κάποιο άρρενα συγγενή της και θα έτσι θα μπορούσε να επισκεφθεί το κελάρι όπου βρισκόταν το κρασί της οικογενείας!

Στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όταν έχουμε και τις περισσότερες φιλολογικές πηγές για την εφαρμογή του «δικαιώματος στο φιλί», μία γυναίκα που αποκαλυπτόταν ότι είχε πιει συνήθως την έδερνε ο σύζυγός της. Στη συνέχεια, κλειδωνόταν στο σπίτι για μερικές μέρες ή εβδομάδες. Ήταν πολύ σπάνιο να τιμωρηθεί με τις αυστηρές ποινές που προέβλεπε ο νόμος.

Έπιναν κρασί οι Ρωμαίες;

Οι σύγχρονοι ιστορικοί προβληματίζονται για την απαγόρευση των γυναικών στην αρχαία Ρώμη να πίνουν κρασί. Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ο νόμος μπορεί να τηρούνταν στην αρχαϊκή εποχή. Όμως, στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας δεν εφαρμοζόταν με την ίδια αυστηρότητα και ειδικά για τις γυναίκες των ανωτέρων τάξεων. Αυτές φαίνεται ότι κατανάλωναν ελεύθερα κρασί στα συμπόσια -και βέβαια στα όργια!

Όπως και οι άνδρες, το έπιναν αραιωμένο με διπλάσια ποσότητα νερού σε σχέση με το κρασί. Υπάρχει η άποψη ότι η απαγόρευση δεν αφορούσε όλα τα είδη κρασιού, αλλά μόνο το πολύ δυνατό που οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν passum.

Το φιλί στην Αγριππίνα

Αξίζει να επισημανθεί ότι το «δικαίωμα στο φιλί» είχε και μία σοβαρή επίπτωση στην ιστορία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ο αυτοκράτορας Κλαύδιος εκτέλεσε τη γυναίκα του, τη Μεσαλίνα, επειδή παντρεύτηκε τον εραστή της δίχως να έχει πάρει διαζύγιο και προσπάθησε να τον κάνει αυτοκράτορα στη θέση του. Στο παλάτι τότε μετακόμισε η ανιψιά του, η Αγριππίνα  η Νεότερη, κόρη του αδελφού του, Γερμανικού. Αυτή θα τον βοηθούσε στα γραφειοκρατικά της διακυβέρνησης, συντάσσοντας έγγραφα, κανονίζοντας συναντήσεις κτλ.

Ως στενός άρρεν συγγενής, ο Κλαύδιος είχε δικαίωμα να φιλά την Αγριππίνα στο στόμα. Το αποτέλεσμα ήταν να την ερωτευθεί και να την παντρευτεί. Η Αγριππίνα κανόνισε ο Κλαύδιος να ορίσει ως διάδοχό του τον Νέρωνα, γιο της από προηγούμενο γάμο, αντί για τον δικό του γιο, τον Βρεταννικό. Τελικά, η Αγριππίνα δηλητηρίασε τον Κλαύδιο και ο Νέρων πήρε την εξουσία. Λίγο αργότερα ο Νέρωνας, δολοφόνησε τον Βρεταννικό και την Αγριππίνα, και κυβέρνησε μόνος του τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία με τα γνωστά αποτελέσματα!