Γιατί οι παπαρούνες έγιναν σύμβολο μνήμης των νεκρών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το συγκινητικό ποίημα του νοσοκόμου που έχασε τον συμπολεμιστή του. Τι αναφέρει ο Στρατής Μυριβήλης στη “Ζωή εν Τάφω”

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο “Μεγάλος Πόλεμος”, όπως έμεινε στην ιστορία, αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη γενικευμένη σύρραξη κρατών. Σε γεωπολιτικό και κοινωνικό επίπεδο προκάλεσε τεράστιες συνέπειες που καθόρισαν την ανθρωπότητα τα επόμενα χρόνια.

Η έναρξη του πολέμου έγινε στις 28 Ιουνίου του 1914, με αφορμή τη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου. Στις 11 Νοεμβρίου 1918 και ώρα 11 π.μ., ο πόλεμος έληξε επίσημα μετά από 52 μήνες αιματοχυσίας, κατά την οποία σχεδόν 19 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Το ποίημα του Καναδού αντισυνταγματάρχη για τον θάνατο συμπολεμιστή του

Η επέτειος του τέλους των εχθροπραξιών έμεινε γνωστή ως “Ημέρα της Μνήμης”, ήταν αφιερωμένη στους πεσόντες του πολέμου. Σύμβολο της θυσίας τόσο των στρατιωτών και του ιατρικού προσωπικού, αλλά και των πολιτών που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο έγινε η παπαρούνα.

Η ιδέα προήλθε από το ποίημα του Καναδού Τζον Μάκρι, ο οποίος υπηρέτησε στον πόλεμο ως νοσοκόμος αξιωματικός.

Ο Μάκρι έγραψε το ποίημα “Στις πεδιάδες της Φλάνδρας” στις 3 Μαΐου 1915 προς τιμήν του συμμαχητή και φίλου του, Αλέξις Χέλμερ, που σκοτώθηκε στη μάχη του Υπρ.

Παρατήρησε ότι οι παπαρούνες ήταν το μοναδικό λουλούδι που φύτρωνε στα κατεστραμμένα από τα χημικά και τις οβίδες πεδία μάχης, αλλά και ανάμεσα στους τάφους της Φλάνδρας του Βελγίου. Επίσης, το κόκκινο χρώμα της παπαρούνας συμβόλιζε το αίμα που χύθηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στις πεδιάδες τις Φλάνδρας, παπαρούνες ανθίζουν

Ανάμεσα στους σταυρούς σειρά με σειρά, Την δικά μας θέση έτσι θυμίζουν. Κορυδαλλοί θαρραλέα πετώντας, αψηφούν των όπλων την κλαγγή σπάνια κελαηδίσματα τραγουδώντας. Είμαστε οι νεκροί. Πριν λίγες μέρες, ζήσαμε, νιώσαμε την αυγή και είδαμε την ομορφιά της δύσης. Αγαπήσαμε και αγαπηθήκαμε, και τώρα κειτόμαστε στις πεδιάδες τις Φλάνδρας.Κράτα αυτό που έμεινε από την μάχη μας με τον εχθρό. Σε σένα τ’ αδύναμά μας χέρια παραδίδουν τον πυρσό. Κάνε τον δικό σου, κράτα τον ψηλά. Και αν η πίστη σου καμφθεί για μας που ‘χουμε πεθάνει δεν θα κοιμηθούμε ποτέ, όσο φυτρώνουν παπαρούνες στις πεδιάδες της Φλάνδρας.

Ο Τζον Μάκρι, υπηρέτησε στον Α’ Π.Π., στο ιατρικό σώμα των Δυνάμεων του Καναδά.

Η «Ημέρα Μνήμης»

Μετά το τέλος του πολέμου, η Αμερικανή καθηγήτρια Μόινα Μπελ Μίκαελ, διάβασε το ποίηματου ΜακΚρι που ήδη αποτελούσε ένα από τα πιο φημισμένα ποιήματα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.  Έντονα επηρεασμένη από τις «Πεδιάδες της Φλάνδρας» είχε την έμπνευση να πουλήσει μεταξωτές παπαρούνες για την οικονομική ενίσχυση των βετεράνων του Μεγάλου Πολέμου.

Το ίδιο έκανε και η γαλλίδα Μαντάμ Γκερίν, η οποία πουλούσε χειροποίητες παπαρούνες στο Παρίσι για την ενίσχυση των παιδιών που ζούσαν στις πληγείσες από τον πόλεμο περιοχές.

Η ιδέα της Μίκαελ είχε τεράστια απήχηση και από το 1922 λειτούργησε στο Λονδίνο το «Poppy Factory», όπου μέχρι σήμερα κατασκευάζονται περίπου 36 εκατομμύρια αναμνηστικές παπαρούνες. Στο “εργοστάσιο παπαρούνας” απασχολούνται κυρίως άτομα με αναπηρία που δυσκολεύονται να ενταχθούν στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.

Τα χρήματα από τις παπαρούνες πηγαίνουν στη Βασιλική Βρετανική Λεγεώνα, επίσημη φιλανθρωπική οργάνωση για στρατιωτικούς και βετεράνους.

Στη Βρετανία και στις υπόλοιπες αγγλοσαξονικές χώρες συνηθίζεται την 11η Νοεμβρίου οι πολίτες να φοράνε μια χάρτινη παπαρούνα στο πέτο τους ως φόρο τιμής στους νεκρούς τόσο του Πρώτου όσο και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Στη Γαλλία και το Βέλγιο η επέτειος έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς στα εδάφη των δύο χωρών έγιναν οι πιο αιματηρές μάχες.

Στην Ελλάδα, ο Στρατής Μυριβήλης έκανε αναφορά στο λουλούδι στο αντιπολεμικό βιβλίο του “Ζωή εν Τάφω”.

“Ήταν ένα λουλούδι εκεί! Συλλογίσου. Ένα λουλούδι είχε φυτρώσει εκεί μέσα στους σαπρακιασμένους γεώσακους. Και μου φανερώθηκε έτσι ξαφνικά τούτη τη νύχτα που ‘ναι γιομάτη θάματα. Απόμεινα να το βλέπω σχεδόν τρομαγμένος. Τ’ άγγισα με χτυποκάρδι, όπως αγγίζεις ένα βρέφος στο μάγουλο. Είναι μια παπαρούνα. Μια τόση δα μεγάλη, καλοθρεμμένη παπαρούνα, ανοιγμένη σαν μικρή βελουδένια φούχτα.

Αν μπορούσε να τη χαρεί κανένας μέσα στο φως του ήλιου, θα ‘βλεπε πως ήταν άλικη, μ’ ένα μαύρο σταυρό στην καρδιά, με μια τούφα μαβιές βλεφαρίδες στη μέση”. 

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι σχέση έχει η περιοχή «No Man’s Land» με τη Μόρντορ, οι θηριωδίες του Α΄Παγκοσμίου με τη Μέση Γη, οι Γερμανοί με τα Ορκ και οι στρατιώτες με τα Χόμπιτ;…