Γιατί οι επίδοξοι διάδοχοι των Ελλήνων πολιτικών λέγονται “δελφίνοι”; Ποια η σχέση του όρου με τη Γαλλία και τα δελφίνια;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Όταν ο αρχηγός σε κάποιο κόμμα στην Ελλάδα αμφισβητείται εξαιτίας αποτυχίας στις εκλογές ή ανικανότητάς του, τότε συνήθως μαθαίνουμε για τους επίδοξους «δελφίνους» που θέλουν να τον διαδεχθούν. Πρόκειται για όρο που αρχικά χρησιμοποιούσαν στη Γαλλία, την περίοδο της Βασιλείας και έχει έμμεση σχέση με τα δελφίνια.

Οι πρώτοι δελφίνοι

Τον 12ο αιώνα, ο Αλμπόν Γκι Δ’, Κόμης του Αλμπόν στη νότια Γαλλία, πρόσθεσε ένα δελφίνι στο οικόσημό του. Ο κόμης, που πρέπει να αγαπούσε πολύ τα δελφίνια, υιοθέτησε στους τίτλους του και τον όρο le Dauphin («Δελφίνος») καθώς στα γαλλικά  dauphin ήταν το δελφίνι. Αργότερα ένας απόγονος του Αλμπόν Γκι Δ΄ άλλαξε επίσημα τον τίτλο του από “Κόμης του Αλμπόν” σε “Δελφίνος του Βιενουά”. Μάλιστα, η κομητεία του Αλμπόν μετονομάστηκε σε Ντωφινέ, κάτι που ισχύει και σήμερα.

Το ενδιαφέρον είναι ότι όλα αυτά έγιναν παρά το γεγονός ότι η κομητεία βρισκόταν δίπλα στις Άλπεις και δεν βρεχόταν από θάλασσα. Έτσι μάλλον κανένας κάτοικος δεν είχε δει δελφίνι!

Διάδοχος της Γαλλίας

Το 1349 στη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου, ο Γάλλος βασιλιάς Φίλιππος ΣΤ΄ ενσωμάτωσε την κομητεία του Ντωφινέ στο βασίλειο του. Αυτό έγινε γιατί ο Ουμβέρτος Β΄, ο τελευταίος από τους «δελφίνους» απογόνους του Αλμπόν Γκι Δ΄, είχε μεγάλα χρέη στον Φίλιππο. Επιπλέον είχε πεθάνει ο γιος και κληρονόμος του. Οπότε, ο Ουμβέρτος αποφάσισε να πουλήσει το Ντωφινέ και τον τίτλο του στον βασιλιά της Γαλλίας.

Όμως, έθεσε όρο αυτά να ανήκουν στον διάδοχο του γαλλικού θρόνου. Ο Φίλιππος ΣΤ΄ σεβάστηκε την επιθυμία του Ουμβέρτου και έτσι παραχώρησε την κυριαρχία του Ντωφινέ και τον τίτλο του δελφίνου στον εγγονό και διάδοχό του, τον μελλοντικό Κάρολο Ε΄ της Γαλλίας.

Από το 1349 μέχρι και το 1792, που η Γαλλική Επανάσταση κατήργησε για πρώτη φορά τη βασιλεία στη Γαλλία, ο διάδοχος έφερε τον τίτλο του δελφίνου. Όταν πρώτα ο Ναπολέων Βοναπάρτης (1804-1815) και αργότερα ο ανιψιός του, Ναπολέων Βοναπάρτης Γ΄ (1852-1870) έγιναν αυτοκράτορες της Γαλλίας, οι διάδοχοί τους δεν είχαν τον τίτλο αυτό.

Το ίδιο ισχύει και για τον τελευταίο βασιλιά της Γαλλίας, Λουδοβίκο Φίλιππο (1830-1848).

Ο τελευταίος “αυθεντικός” δελφίνος

Μετά τη Γαλλική Επανάσταση, ο τίτλος χρησιμοποιήθηκε για τελευταία φορά από τον γιο και διάδοχο του Καρόλου Ι (1824-1830), Λουδοβίκο Αντουάν του Αρτούα. Όταν τον Ιούλιο του 1830, με την Ιουλιανή Επανάσταση, ο Κάρολος ανατράπηκε και εκδιώχθηκε από τη Γαλλία, ο Λουδοβίκος Αντουάν παραιτήθηκε από τον τίτλο του δελφίνου.

Σήμερα τον τίτλο φέρουν εθιμικά οι πρωτότοκοι γιοι των δύο διεκδικητών του γαλλικού θρόνου, ο Λουδοβίκος των Βουρβόνων (γιός του δούκα του Ανζού) για τους “Νομιμόφρονες” και ο Γκαστόν της Ορλεάνης (γιος του κόμη των Παρισίων) για τους “Ορλεανιστές”. Φυσικά, αυτό ισχύει για τους νοσταλγούς της γαλλικής μοναρχίας που καταργήθηκε το 1870.

Συγγενής πρώτου βαθμού

Για σχεδόν 500 χρόνια, ο τίτλος του δελφίνου δινόταν στον πρωτότοκο γιο και διάδοχο του βασιλιά της Γαλλίας.

Ήταν δηλαδή, αντίστοιχος με αυτόν του πρίγκιπα της Ουαλίας για τον διάδοχο του Βρετανού μονάρχη.

Όμως, προκειμένου ένας κληρονόμος του βασιλιά της Γαλλίας να γίνει δελφίνος έπρεπε να είναι συγγενής πρώτου βαθμού. Έτσι, για παράδειγμα, ο Φραγκίσκος Α΄ της Γαλλίας, ξάδερφος του προκατόχου του Λουδοβίκου ΙΒ΄ (1498-1515) αν και ήταν διάδοχός του δεν υπήρξε ποτέ δελφίνος.

Οι “δελφίνοι” της Ελλάδας

Τον 20^ο αιώνα ο τίτλος γνώρισε μια νέα χρήση στην Ελλάδα. Ο τύπος ξεκίνησε να υιοθετεί τον τίτλο για τους επίδοξους διαδόχους αρχηγών πολιτικών κομμάτων. Δεν έλειψαν και περιπτώσεις γιων που διαδέχτηκαν τους πατεράδες τους στην αρχηγία κάποιου κόμματος. Αυτοί ως «διάδοχοι» μπορούμε να πούμε ότι είναι πιο κοντά στον αυθεντικό ορισμό του δελφίνου!

Σήμερα στη Γαλλία, ο δελφίνος είναι όρος, που σπάνια χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη. Αντίθετα, στην Ελλάδα είναι διαδεδομένος. Η ιδέα ενός Έλληνα δημοσιογράφου για μια πολιτική παρομοίωση, έδωσε νέα πνοή ζωής στο μεσαιωνικό γαλλικό τίτλο ευγενείας le Dauphin. Στη Γαλλία δε σημαίνει πια τίποτα, στην Ελλάδα δεν είναι παρά ένα λογοπαίγνιο και όχι κατ΄ ανάγκη τιμητικό!