Γιατί οι αριστερόχειρες στιγματίζονταν ως “μη φυσιολογικοί” και λέμε ακόμη τη φράση “όλα να σου πάνε δεξιά;”

Οι αριστερόχειρες αποτελούν το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Διαχρονικά αντιμετωπίζονται αρνητικά για διάφορους λόγους.

Στην Ελλάδα την περίοδο της χούντας, οι σπουδαστές των στρατιωτικών σχολών, που ήταν αριστερόχειρες, αναγκάζονταν να γράφουν με το δεξί χέρι.

Κάτι που δεν ήταν εύκολο ούτε απλό. Ήταν, όμως, αναπόφευκτο γιατί οι αριστεροί θεωρούνταν μίασμα, δηλαδή κομμουνιστές και οι υποψήφιοι αξιωματικοί δεν ήταν δυνατό να γράφουν με το λάθος χέρι!

Ομοίως ακόμη και σήμερα πολλοί δεν κάνουν το σταυρό τους με το αριστερό, αν και ο Χριστός ουδέποτε αναφέρθηκε σε σωστό και λάθος χέρι.

Οι αρχαιολογικές έρευνες δείχνουν ότι οι δεξιόχειρες ήταν περισσότεροι από τα προϊστορικά χρόνια. Ο Αριστοτέλης έδινε μια γενετική και φυσιολογική εξήγηση πως η δεξιοχειρία είναι μια βασική φυσική αρχή, σύμφωνα με την οποία η δεξιά πλευρά του σώματος με τα όργανά της είναι πιο ισχυρή από την αριστερή.

Με το πέρασμα των αιώνων, σε ορισμένους πολιτισμούς ή περιόδους, η αριστεροχειρία άρχισε να θεωρείται ελάττωμα ή ακόμη και ανωμαλία.

Γονείς και δάσκαλοι αποκαλούσαν τα αριστερόχειρα παιδιά “ζερβόχερα”. Τα ανάγκαζαν να γράφουν με το δεξί χέρι και χρησιμοποιούσαν αλλόκοτες πρακτικές, όπως το δέσιμο του αριστερού χεριού με σακούλα.

Στην Ιαπωνία, ακόμη και σήμερα, αριστερόχειρες πιέζονται φοβερά ώστε να αποβάλλουν το “κουσούρι”.

Αριστερό χέρι και πολιτισμός

Η αντίληψη για το “κακό” αριστερό χάνεται στο βάθος του χρόνου.

Για τους Αρχαίους Έλληνες, Ρωμαίους και Αιγυπτίους, το δεξί χέρι των θεών είναι “ευεργετικό” και “θεραπευτικό”, ενώ το αριστερό το χρησιμοποιούσαν για κατάρες ή για τιμωρία.

Επίσης, οι Ρωμαίοι θεωρούσαν καλό οιωνό την έλευση πουλιών από τα δεξιά. Μάλλον σχετική είναι και η φράση “όλα να σου πάνε δεξιά;”

Σε ορισμένες αφρικανικές φυλές ένας υποψήφιος αρχηγός απορρίπτεται, λόγω της αριστεροχειρίας του. Σε όλη σχεδόν την Αφρική, όπως και στη Μέση Ανατολή, αν φας και κάνεις χειραψία με το αριστερό χέρι θεωρείται αγένεια.

Αντίστοιχα, στην Ινδία, την Ινδονησία και το Μπαγκλαντές, το αριστερό χέρι “είναι κατάλληλο” για τις βρόμικες δουλειές.

Αρνητικές λαϊκές δοξασίες συνδεδεμένες με την έννοια του “αριστερού” αφθονούν. Ευχόμαστε “να μας πάνε όλα δεξιά” και κάνουμε ποδαρικό και σταυρό “με το δεξί”.

Στο Μεσαίωνα, οι μάγισσες υποτίθεται ότι χρησιμοποιούσαν το αριστερό τους χέρι για να καταριούνται τους ανθρώπους. Μόνο στους Ίνκας και σε ορισμένους από τους απογόνους τους, η αριστεροχειρία έχει θετικό πρόσημο.

Αριστερή πλευρά και θρησκεία

Η αριστερή μεριά παρουσιάζεται ως “διαβολική” στη χριστιανική θρησκεία. Ο ληστής που μετανόησε βρισκόταν δεξιά του

εσταυρωμένου Ιησού, ενώ, επίσης, στην Καπέλα Σιξτίνα του Μιχαήλ Άγγελου ο Θεός δίνει ζωή στον Αδάμ με το δεξί χέρι.

Στην εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας, η αριστερή, όπως βλέπει ο Ιησούς, πλευρά αναπαρίσταται ως σατανική. Ένα απόσπασμα από το 25ο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου αναφέρει χαρακτηριστικά:

“Όταν δε έλθη ο υιός του ανθρώπου με όλην την δόξαν αυτού και μαζή με αυτόν όλοι οι άγγελοί του, τότε θα καθίση στον θρόνον του, τον λαμπρόν και ένδοξον… Και θα θέση τα μεν πρόβατα εις τα δεξιά του τα δε ερίφια εις τα αριστερά. Τότε θα στραφή ο βασιλεύς εις εκείνους που θα ευρίσκωνται εις τα δεξιά του και θα πη «ελάτε σεις οι ευλογημένοι του Πατρός μου και κληρονομήσατε την βασιλείαν των ουρανών, η οποία έχει ετοιμασθή για σας από τότε που εθεμελιώνετο ο κόσμος […]”. Τότε θα πη και εις εκείνους, που στέκονται εις τα αριστερά του “φύγετε μακρυά από εμέ σεις οι καταράμενοι και πηγαίνετε στο αιώνιον πυρ, που έχει ετοιμασθή δια τον διάβολον και τους πονηρούς αγγέλους του»“.

Το αριστερό στη γλώσσα

Ο στιγματισμός του αριστερού αντικατοπτρίζεται και στη γλώσσα. Η λέξη “sinister“, που στα αγγλικά σημαίνει “κακός” και “μοχθηρός“, προέρχεται από τη λατινική λέξη “sinistra” που σημαίνει “αριστερός” ή “άτυχος“. Αναλόγως, ο αγγλικός όρος “right” μεταφράζεται ως “σωστός-δίκαιος” και “δεξιός“.

Στα αγγλικά, η στερεότυπη φράση “I have two left feet” υποδηλώνει ότι κάποιος είναι αδέξιος στο χορό. Η ισπανική έκφραση “levantarse con el pie izquierdo” και η γαλλική “se lever du pied gauche” σημαίνουν “σηκώνομαι από το κρεβάτι με το αριστερό πόδι“, κάτι που παραπέμπει σε κακοτυχία ή κακή μέρα.

Στο πέρασμα των αιώνων, ο στιγματισμός των αριστερόχειρων μειώθηκε. Το 1976, στη Βρετανία, καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Αριστερόχειρων κάθε 13 Αυγούστου.

Όμως, όλα τα στερεότυπα και οι δεισιδαιμονίες παραμένουν διαχρονικά και βαθιά ριζωμένα στις αντιλήψεις των ανθρώπων. Γι’ αυτό, οι προκαταλήψεις για το αριστερό χέρι μάλλον δεν θα πάψουν να υπάρχουν.

Στον αθλητισμό, πάντως, οι αριστερόχειρες και οι αριστεροπόδαροι είναι περιζήτητοι. Κι αυτό γιατί οι άμυνες χτίζονται με δεξιόστροφο τρόπο, άρα όποιος χρησιμοποιεί το αντίθετο χέρι ή πόδι μπορεί να μπερδέψει στον αντίπαλο και να προκαλέσει σύγχυση.

Το οξύμωρο είναι ότι όλοι οι μπασκετμπολίστες μαθαίνουν από μικροί να χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια και οι ποδοσφαιριστές και τα δύο πόδια. “Ελαττωματικός” είναι όποιος χρησιμοποιεί μόνο το ένα μέλος που συνήθως είναι το δεξί.

Διάσημοι αριστερόχειρες

• Λεονάρντο Ντα Βίντσι
• Μιχαήλ Άγγελος
• Χανς Χόλμπαϊν
• Ναπολέων Βοναπάρτης
• Ζαν Ντ’Αρκ
• Πάμπλο Πικάσο
• Τσάρλι Τσάπλιν
• Γκρέτα Γκάρμπο
• Μέριλιν Μονρόε
• Τζίμι Χέντριξ
• Όπρα Γουίνφρεϊ
• Ντέιβιντ Μπάουι
• Ρόμπερτ Ντε Νίρο
• Μαρί Κιουρί
• Τζούλια Ρόμπερτς
• Φιλ Κόλινς
• Ραφαέλ Ναδάλ
• Μπιλ Γκέιτς
• Μπιλ Κλίντον
• Μπαράκ Ομπάμα

Με πληροφορίες από:

• “Αριστεροχειρία: Μύθοι και πραγματικότητα“, Εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη
• Right Left Right Wrong
• History of Yesterday
• Time

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia