Γιατί οι αρχαίοι Έλληνες νοσούσαν σπάνια από Αλτσχάιμερ. Με ποια συμπτώματα συνδεόταν το γήρας

Οι ηλικιωμένοι στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη μπορεί να μην αντιμετώπιζαν τόσο σοβαρά προβλήματα μνήμης και σχετικές νόσους όπως το Αλτσχάιμερ, όπως πολλοί άνθρωποι ανάλογης ηλικίας σήμερα. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζουν ερευνητές στην Καλιφόρνια, που βασίστηκαν σε μια σειρά από κλασικά κείμενα για την ανθρώπινη υγεία που γράφτηκαν μεταξύ του 8ου και του 3ου π.Χ. αιώνα.

Σύμφωνα με τον Caleb Finch, ο οποίος μελετά τους μηχανισμούς γήρανσης στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, και τον ιστορικό Stanley Burstein από το California State University, η σοβαρή απώλεια μνήμης μπορεί να ήταν ένα εξαιρετικά σπάνιο συνοδό σύμπτωμα της γήρανσης πριν από από 2.000 χρόνια, όπως γράφει το Science Alert.

Ενώ το μέσο προσδόκιμο ζωής ήταν χαμηλότερο τότε, ήταν και πάλι αρκετά κοντά στα 70 έτη, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι ζούσαν ακόμη περισσότερο. Ο ίδιος ο Ιπποκράτης, ο διάσημος Έλληνας γιατρός και ο λεγόμενος πατέρας της ιατρικής, πιστεύεται ότι πέθανε στα 80 ή στα 90 του.

Alzheimer’s Was ‘Exceptionally’ Rare in Ancient Greeks And Romans, Study Suggests

And that’s not because ancient Romans and Greeks weren’t living to a ripe old age.

Recent studies have tied #dementia and its most common subtype, #Alzheimer‘s disease, to:

Cardiovascular issues,… pic.twitter.com/phi6DSCRvz

— Nayef Al-Rodhan (@SustainHistory) February 28, 2024

«Μηδενικές» αναφορές για Αλτσχάιμερ

Τα παραπάνω στην ουσία αντικρούουν κάποιες πεποιθήσεις που θέλουν την απώλεια υλικού για το Αλτσχάιμερ και σχετικές εκφυλιστικές ασθένειες να σχετίζεται με το πολύ χαμηλό προσδόκιμο ζωής, Αλλά αυτό δεν ήταν τόσο χαμηλό για να δικαιολογεί την παντελή απουσία αναφορών σε τέτοιες παθήσεις.

Στις αρχαίες πηγές, οι ερευνητές Finch και Burstein δεν βρήκαν ούτε μία αναφορά για απώλεια μνήμης σε ιατρικά κείμενα από τον Ιπποκράτη, τους μεταγενέστερους οπαδούς του ή ακόμα και τον Αριστοτέλη. Το γήρας συνδεόταν με πολλά συμπτώματα σωματικής παρακμής, όπως κώφωση, ζάλη, αϋπνία, τύφλωση και πεπτικές διαταραχές. Αλλά με βάση τη διαθέσιμη βιβλιογραφία τα προβλήματα μνήμης δεν προέκυπταν ως αξιοσημείωτο πρόβλημα.

«Δεν βρήκαμε καμία αντιστοίχιση με τις σύγχρονες αναφορές περιπτώσεων, όπως της νόσου Alzheimer και άνοιας άλλης αιτιολογίας», σημειώνουν. Βρήκαν όμως στοιχεία πως αν και αναγνωριζόταν κάποια «ψυχική παρακμή», θεωρούνταν εξαιρετικά σπάνια.

Ακόμη και ο Ρωμαίος πολιτικός, Κικέρων, δεν παρείχε καμία αναφορά για την απώλεια μνήμης στα κείμενά του για τα «τέσσερα κακά» της τρίτης ηλικίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν ακόμα ένα ασυνήθιστο σύμπτωμα του γήρατος μέχρι τα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ.

Ο ρόλος της ρύπανσης

Οι μελετητές πιστεύουν πως οι απαρχές της «μάστιγας» της άνοιας ενδέχεται να συνδέονται με αυτές της αστικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αυτή την υπόθεση βασίζουν στο γεγονός πως αναφορές σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες δεν εντοπίστηκαν παρά σε κείμενα του 1ου μ.Χ. αιώνα και έπειτα, όπως σε γραπτά του Πλίνιου του Πρεσβύτερου και του Γαληνού.

Θεωρητικά, αυτή η υποτιθέμενη αύξηση κρουσμάτων μπορεί να σχετίζεται με την έκταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην αρχαία Ρώμη, λόγω της διαδεδομένης χρήσης του μολύβδου σε μαγειρικά σκεύη αλλά και των αναθυμιάσεων του αποχετευτικού συστήματος.

Τέτοιοι παράγοντες θα μπορούσαν να έχουν θέσει τον πληθυσμό σε μεγαλύτερο κίνδυνο για τη νόσο του Αλτσχάιμερ, αλλά χωρίς περισσότερα δεδομένα, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε γιατί τα σοβαρά συμπτώματα άνοιας εμφανίζονται πιο συχνά στα αρχεία της Res Publica απ’ ό,τι στην αρχαία Ελλάδα.