Γιατί οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν στις παλιές φωτογραφίες. Τι τους έλεγαν να πουν για να κρατούν το στόμα τους κλειστό

Αν κάποιος παρατηρήσει τις φωτογραφίες του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, σπάνια θα δει ανθρώπους να χαμογελούν. 

Το βλέμμα τους ήταν σχεδόν πάντα σοβαρό και σκυθρωπό, ανεξάρτητα από την πραγματική τους διάθεση, το φύλο και το κοινωνικό στάτους τους.

Μια φωτογραφία από ένα χαρμόσυνο γεγονός, όπως ο γάμος, έμοιαζε σαν να επρόκειτο για κηδεία. Διάφορες απόψεις έχουν προταθεί για να εξηγήσουν την αυστηρή αυτή πόζα.

Οι μεγάλοι χρόνοι έκθεσης

Στα τέλη της δεκαετίας του 1820, ξεκίνησε η λήψη των πρώτων φωτογραφιών. Οι κάμερες ήταν τεράστιες και ογκώδεις και χρειάζονταν πολύ χρόνο για να στηθούν.

Τα φωτογραφικά φιλμ απαιτούσαν από αρκετά δευτερόλεπτα έως και λίγα λεπτά προκειμένου να απαθανατίσουν μια τέλεια εικόνα.

Οι φωτογραφιζόμενοι έπαιρναν οδηγίες να μένουν ακίνητοι, διότι οποιαδήποτε κίνηση κατά τη διάρκεια της λήψης θα είχε ως αποτέλεσμα η φωτογραφία να βγει θολή.

Με βάση αυτό, μια σχετικά επίπεδη έκφραση προσώπου θεωρήθηκε ευκολότερη και πρακτικότερη σε σχέση με ένα χαμόγελο που προκαλεί κίνηση στο πρόσωπο και σίγουρα δεν μπορεί να κρατάει αρκετή ώρα, που οι φωτογραφιζόμενοι έπρεπε να περιμένουν μέχρι το κλικ.

Όμως, αυτό ίσχυε μόνο κατά τα πρώτα χρόνια. Στις δεκαετίες του 1850 και 1860, ήταν δυνατή, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, η λήψη φωτογραφιών σε λίγα δευτερόλεπτα.

Ειδικά μετά την εισαγωγή της κάμερας Brownie από την Kodak, το 1900, δεν υπήρχε σοβαρός περιοριστικός παράγοντας για να μην χαμογελάει κάποιος.

Tα χαλασμένα δόντια

Κατά μία άλλη άποψη, οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν για να κρύψουν τα χαλασμένα δόντια τους. Πολλοί απορρίπτουν την ιδέα ως απλοϊκή.

Τα χαλασμένα δόντια ήταν μεν μια συνηθισμένη κατάσταση, αλλά όχι τόσο αξιοσημείωτη, υποστηρίζουν. Πάντως σχεδόν όλοι εκείνη την εποχή έχουν κλειστό στόμα.

Ο Άνγκους Τραμπλ, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων στην Καμπέρα της Αυστραλίας και συγγραφέας του βιβλίου “Μια σύντομη ιστορία του χαμόγελου“, έχει την εξής άποψη:

“Οι άνθρωποι είχαν άθλια δόντια, αν δεν είχαν καθόλου, πράγμα που τους απέτρεπε να ανοίγουν το στόμα τους σε κοινωνικά περιβάλλοντα“.

Επίσης, τα ακάλυπτα δόντια θεωρούνταν από παλιά δείγμα απρέπειας. Στο βιβλίο “Οι κανόνες της χριστιανικής ευπρέπειας και ευγένειας“, γραμμένο στα 1703, ο Γάλλος ιερέας Jean-Baptiste de La Salle έγραφε:

“Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που σηκώνουν το πάνω χείλος τους τόσο ψηλά… που τα δόντια τους είναι εντελώς ορατά. Αυτό είναι εντελώς αντίθετο με την ευπρέπεια, που σας απαγορεύει να αφήσετε τα δόντια σας ακάλυπτα, αφού η φύση μάς έδωσε τα χείλη για να τα κρύβουμε“.

Τα πρότυπα της ζωγραφικής και οι αντιλήψεις για το χαμόγελο

Ίσως οι πιο πειστικές εξηγήσεις γιατί οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν στις παλιές φωτογραφίες να έχουν εικαστικό και πολιτισμικό υπόβαθρο.

Η πρώιμη φωτογραφία ακολούθησε τα πρότυπα της ζωγραφικής. Σύμφωνα με αυτά, το χαμόγελο δεν ήταν κατάλληλο για πορτραίτα. Ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς τη φωτογραφία ως μια μοναδική τέχνη με τη δική της αισθητική.

Επίσης, στη Βικτωριανή Εποχή, ήταν εδραιωμένη η πεποίθηση ότι το πλατύ χαμόγελο ήταν ανοίκειο με την ευπρεπή εικόνα ενός καλού χριστιανού.

Oι μόνοι άνθρωποι που συνήθιζαν να χαμογελούν σε φωτογραφίες ήταν τα μικρά παιδιά, οι αγρότες, οι αλκοολικοί και οι γελωτοποιοί.

Αυτό οδήγησε στο στερεότυπο ότι το πλατύ χαμόγελο ισοδυναμούσε με την τρέλα, την ανηθικότητα και άλλα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά.

Έτσι, το σφιχτό στόμα και η ουδέτερη έκφραση θεωρήθηκαν χαρακτηριστικά κομψότητας και σοβαρότητας. Μόνο τυχαία, η Βασίλισσα της Αγγλίας, Βικτώρια εμφανιζόταν βλοσυρή στις φωτογραφίες της.

“Οι κώδικες εθιμοτυπίας του παρελθόντος και τα πρότυπα ομορφιάς απαιτούσαν ένα μικρό και προσεκτικά ελεγχόμενο στόμα“, αναφέρει η καθηγήτρια πολιτισμού και επικοινωνίας, Κριστίνα Κοτσεμίντοβα.

Για να πετύχουν το αποτέλεσμα του κλειστού στόματος, οι φωτογράφοι προέτρεπαν τα άτομα να λένε τη λέξη “prunes”, που στα αγγλικά σημαίνει δαμάσκηνα. Έτσι, το “say prunes” έγινε ο πρόδρομος του πασίγνωστου σήμερα “say cheese”.

Η εμπορευματοποίηση έφερε τα χαμόγελα στις φωτογραφίες

Μετά τις πρώτες δύο δεκαετίες του 20ού αιώνα, η τάση άλλαξε και οι άνθρωποι άρχισαν να χαμογελούν περισσότερο. Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα φωτογραφικά πρότυπα άλλαξαν όπως σχεδόν τα πάντα στην τέχνη.

Οι κάμερες έγιναν όλο και πιο προσιτές στο ευρύ κοινό και η ερασιτεχνική φωτογραφία άνθισε. Σύμφωνα με την Κοτσεμίντοβα, το πλατύ χαμόγελο στις φωτογραφίες, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, αποτέλεσε αμερικανικό φαινόμενο.

Επίσης, καθοριστικό ήταν το γεγονός ότι τις φωτογραφίες μπορούσαν πλέον να τις βγάζουν ιδιώτες κι όχι επαγγελματίες. Οι ερασιτέχνες ξεπέρασαν τα χριστιανικά στερεότυπα και ήθελαν ευχάριστες αναμνήσεις από τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Προφανώς η αλλαγή έγινε σταδιακά και όχι αυτομάτως σε όλο τον κόσμο.

Το σλόγκαν της εταιρείας Kodak “Εσείς πατάτε το κουμπί, εμείς κάνουμε τα υπόλοιπα” και οι διαφημίσεις της με χαμογελαστούς ανθρώπους έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διάδοση της πεποίθησης ότι η φωτογραφία είναι μια ευχάριστη εμπειρία.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Youtube

Με πληροφορίες από: Vox, Time, History of Yesterday και Washington Post