Γιατί οι Άγγλοι ηθοποιοί θεωρούν το σαιξπηρικό “Μάκμπεθ”, καταραμένο έργο. Αποφεύγουν ακόμη και να πουν το όνομά του

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Μάκμπεθ ήταν βασιλιάς της Σκωτίας στον Μεσαίωνα. Σήμερα είναι πασίγνωστος λόγω της ομώνυμης τραγωδίας του Σαίξπηρ. Αν και ο μεγάλος Άγγλος δραματουργός έχει κρατήσει κάποιες βασικές ιστορικές παραμέτρους στην πλοκή του έργου, έχει προσθέσει και πολλά φανταστικά στοιχεία, κυρίως σε σχέση με τη μαγεία και τη γυναίκα του Μάκμπεθ. Ήδη από τις πρώτες παραστάσεις του έργου του Σαίξπηρ,  ο τίτλος “Μάκμπεθ”, θεωρήθηκε από τους Άγγλους ηθοποιούς «καταραμένος». Μάλιστα, στο βρετανικό θέατρο υπάρχει μία παράδοση να μην προφέρεται το όνομά του και συνήθως αποκαλείται «Το Σκωτσέζικο έργο».

Ωστόσο με το περιεχόμενο δεν υπάρχει πρόβλημα.

Ο θρύλος λέει ότι ο Σαίξπηρ είχε χρησιμοποιήσει ξόρκια στο κείμενο, τα οποία όμως ήταν ακριβώς τα ίδια με αυτά των μαγισσών. Αυτές εξαγριώθηκαν και καταράστηκαν το έργο.

Στην πρεμιέρα πέθανε ο ηθοποιός που έκανε τη λαίδη Μάκβεθ και στους αιώνες που ακολούθησαν, οποιαδήποτε κακοτυχία σε κάποιο θίασο, θεωρήθηκε γρουσουζιά, επειδή κάποιος ανέφερε τον τίτλο.

Το θέμα ήταν να μην προφέρεται καν ο τίτλος του έργου. Αν κάποιος κατά λάθος τον ανέφερε, η λύση ήταν να τρέξει 3 φορές κάνοντας εξωτερικά το γύρο του θεάτρου, να φτύσει, να βρίσει και να απαγγείλει Άμλετ. Αν ψάξετε θα βρείτε κι αλλά ξόρκια που λύνουν την κατάρα!

Μάκμπεθ

Ο Μάκμπεθ ή Μακμπέθ Μακφίνλεϊ ήταν ένας τοπικός ηγεμόνας στην Σκωτία που το 1040 μ. Χ. ανέτρεψε και σκότωσε τον Ντάνκαν Α΄ , βασιλιά της χώρας, και πήρε τη θέση του. Αποδείχτηκε ικανότερος ηγεμόνας από τους προκατόχους του και στα χρόνια της βασιλείας του η Σκωτία άκμασε.

Όμως, στο βορρά της Αγγλίας, όπου οι Βίκινγκς είχα δημιουργήσει κρατίδια εξαπολύαν εισβολές στη Σκωτία. Μετά από κάποιες ήττες, ο Μάκμπεθ κατάφερε τελικά να αποκρούσει τους Βίκινγκς. Το 1050 η οικονομία στη Σκωτία ήταν αρκετά καλή και η πολιτική κατάσταση σταθερή ώστε ο βασιλιάς να μπορέσει να λείψει πολλούς μήνες σε προσκύνημα στη Ρώμη.

Ο κύριος εχθρός του Μάκμπεθ ήταν ο Μάλκολμ, γιος του Ντάνκαν Α’ .

Ο θάνατός του

Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Μάλκολμ είχε καταφύγει στην Αγγλία. Από εκεί σχεδίαζε εισβολή στην Σκωτία για να πάρει πίσω τον θρόνο. Είχε την αμέριστη συμπαράσταση του βασιλιά της Αγγλίας, Εδουάρδου Α΄  του Ομολογητή, ο οποίος του παραχώρησε ένα στράτευμα. Ο Εδουάρδος ήλπιζε ότι η Σκωτία υπό τον Μάλκολμ θα γινόταν αγγλικό προτεκτοράτο. Ο στρατός του Μάλκολμ εισέβαλε στη Σκωτία το 1054 μ.Χ. και κινήθηκε βόρεια προκαλώντας μεγάλες καταστροφές και λεηλασίες.

Ο Μάκμπεθ κατάφερε να συγκρατήσει τους επιδρομείς, παρά το γεγονός ότι ηττήθηκε στη μάχη του Ντουνσινάν. Στη Σκωτία ακολούθησαν πολλές αψιμαχίες χωρίς καθοριστικό αποτέλεσμα. Σε μία απ’ αυτές, το 1057, ο Μάκμπεθ τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε τρεις ημέρες αργότερα.

Τραγωδία του Σαίξπηρ

Η τραγωδία «Μάκμπεθ», του Ουίλιαμ Σαίξπηρ που γράφτηκε μεταξύ 1603-1606, και ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή το 1610, βασίστηκε σε χρονικό της Ιστορίας της Σκωτίας του Ραφαήλ Χόλινσετ  (εκδόθηκε το 1577).

Το χρονικό ήταν αρνητικό για τον Μάκμπεθ και παρέλειπε τα θετικά στοιχεία της βασιλείας του.

Ο Σαίξπηρ υιοθέτησε όσα έγραφε για τον Μάκμπαθ ο Χόλινσετ, με έμφαση στη δολοφονία του Ντάνκαν και τη σύγκρουση με τον Μάλκολμ. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έλαβε καθόλου υπόψη του ότι οι χρονικογράφοι του μεσαίωνα αναφέρουν τον Μάκμπεθ ως γενναιόδωρο και φιλάνθρωπο ηγεμόνα.

Επιπλέον, στην τραγωδία του ο Σαίξπηρ πρόσθεσε υπερφυσικά στοιχεία μέσω των τριών μαγισσών που προφητεύουν ότι ο Μάκμπεθ θα γινόταν βασιλιάς αλλά και ότι θα σκοτωνόταν πολεμώντας τους εχθρούς του. Επίσης, ο Σαίξπηρ τονίζει το ρόλο της Λαίδης Μάκμπεθ -συζύγου του Μάκμπεθ- στη δολοφονία του Ντάνκαν και την κατάληψη της εξουσίας από τον άνδρα της.

“Καταραμένο έργο”

Το έργο «Μάκμπεθ», θεωρήθηκε «καταραμένο» από τους Άγγλους ηθοποιούς. Μάλιστα, υπάρχει μία ισχυρή παράδοση ότι φέρνει γρουσουζιά ακόμη και το άκουσμα του ονόματός του! Προσοχή, μόνο αν ακουστεί το όνομα του έργου “υπάρχει” πρόβλημα. Δεν είναι γρουσουζιά το κείμενο ή το ανέβασμα θεατρικής παράστασης. Στις μέρες μας προφανώς, απλά συνεχίζεται η παράδοση του κλάδου, χωρίς να υπάρχει λόγος να θεωρείται το έργο “καταραμένο”.

Έτσι, συνήθως, μεταξύ τους οι Βρετανοί άνθρωποι του θεάτρου αποκαλούν το “Μάκμπεθ” του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, “Το Σκωτσέζικο έργο”. Εντούτοις, μερικοί από τους σημαντικότερους Βρετανούς ηθοποιούς έχουν παίξει τους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους του Μάκμπεθ και της Λαίδης Μάκμπεθ στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση αλλά και στην όπερα.

Για την προκατάληψη των Βρετανών ηθοποιών για το “Μάκμπεθ” δείτε εδώ ένα κωμικό απόσπασμα από το σήριαλ “Μαύρη Οχιά” (“Blackadder” Season 3)  του BBC με πρωταγωνιστή τον Ρόαν Άτκινσον στον ομώνυμο ρόλο.