Γιατί ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη ξεσήκωσε την Ευρώπη και τον αποτύπωσαν κορυφαίοι ζωγράφοι. Ο χαμένος πίνακας του Ντε Λακρουά

Μετά την καταστροφική για τους Έλληνες μάχη στο Πέτα στις 4 Ιουλίου του 1822, ο Μάρκος Μπότσαρης ακολούθησε τον Μαυροκορδάτο στο Μεσολόγγι.

Αναδιοργάνωσε την άμυνα, αντιμετώπισε με επιτυχία τις τουρκικές επιθέσεις και χρίστηκε αρχιστράτηγος της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Το επόμενο ανδραγάθημά του ήταν να σταματήσει τον οθωμανικό στρατό του Μουσταή Πασά που έφθανε στο Καρπενήσι με στόχο να καταπνίξει την επανάσταση στη Ρούμελη και την Πελοπόννησο.

Τα όσα έγιναν στην περίφημη μάχη του Κεφαλόβρυσου την  νύχτα της 8ης Αυγούστου του 1823, πέρασαν στην ιστορία. Όχι μόνο γιατί οι Έλληνες επικράτησαν εναντίον του πολυάριθμου εχθρικού στρατού, αλλά επειδή ο Σουλιώτης πολεμιστής στο τέλος της αναμέτρησης έπεσε νεκρός από βόλι.

Την ζωή και τέλος του Μάρκου Μπότσαρη παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου στο COSMOTE HISTORY  την Δευτέρα 6 Δεκεμβρίου 2021, στις 21.00. Το επεισόδιο μεταδίδεται σε επανάληψη την Κυριακή  12 Δεκεμβρίου στις 17:00.

Ο ηρωικός θάνατος του Μπότσαρη και τα όσα ακολούθησαν με την νεκρική πομπή συγκλόνισαν την Ευρώπη και ενίσχυσαν το φιλελληνικό κίνημα.

Ο διάσημος φιλέλληνας ζωγράφος, Ευγένιος Ντελακρουά, έγραφε στο ημερολόγιό του, τον Απρίλιο του 1824:

Πρέπει να κάνω ένα μεγάλο σχέδιο με θέμα τον Μπότσαρη: οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι και έκπληκτοι πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλον. Την 1η Μαΐου σημείωνε, “το πρωί στο στούντιο μου, σε μια έξαρση, αναγνώρισα την ουσία της σύνθεσης με θέμα τον Μπότσαρη”.

Ήταν η περίοδος που ο Γάλλος ζωγράφος φιλοτέχνησε μια υδατογραφία προς τιμήν του Σουλιώτη οπλαρχηγού. Ωστόσο, ο μεγάλος διαστάσεων πίνακας με τίτλο “Ο Μπότσαρης αιφνιδιάζει το στρατόπεδο των Τούρκων και τραυματίζεται θανάσιμα”, που έγινε παγκοσμίως γνωστός, δημιουργήθηκε 35 χρόνια αργότερα.

Η ερμηνεία της χρονοκαθυστέρησης βρίσκεται στο γεγονός ότι ο ζωγράφος εκείνη την εποχή καταπιάστηκε ταυτόχρονα και με άλλα θέματα της ελληνικής επανάστασης, όπως η σφαγή της Χίου και η έξοδος του Μεσολογγίου. Όταν τα ολοκλήρωσε επανήλθε ώριμος στο θέμα του Μάρκου Μπότσαρη.

O Nτελακρουά τοποθετεί τον Μπότσαρη στο κέντρο να καταρρέει ενώ οι πιστοί συμπολεμιστές του προστρέχουν να τον βοηθήσουν. Καθώς ο ήλιος αρχίζει να ανατέλλει πίσω από τα μακρινά βουνά, η σύγκρουση γύρω από το σώμα του Σουλιώτη οπλαρχηγού, μαίνεται. Ένα κανόνι ετοιμάζεται βιαστικά. Οι ξαφνιασμένοι Τούρκοι στρατιώτες, που βρίσκονταν μέσα σε μια σκηνή σφαγιάζονται, ενώ άλογα χωρίς αναβάτη τρέχουν εδώ κι εκεί.

Η ιστορία του Μάρκου Μπότσαρη ενέπνευσε τον Ντελακρουά, τον οποίο ζωγράφισε δύο φορές. Άγνωστο παραμένει τι απέγινε ο πρώτος πίνακας, παραγγελία του Χιώτη εμπόρου Ροδοκανάκη.

Η  Γενική Διευθύντρια του Τελόγλειου Ιδρύματος Αλεξάνδρα Γουλάκη – Βουτυρά, που μελέτησε την συγκεκριμένη ιστορία στο πλαίσιο της έκθεσης «Λεωνίδας, Ναπολέων, Μπότσαρης: Η γλώσσα των συμβόλων» μας είπε: ” Το αρχικό έργο, μια μεγάλη ελαιογραφία, χάθηκε ή κατατεμαχίστηκε μετά τον θάνατο του ζωγράφου, επειδή είχε μείνει στα αζήτητα”.

Αυτό που σώθηκε τελικά είναι ένα προσχέδιο σε λάδι, μια ελαιογραφία, που κατέληξε δωρεά σε μουσείο του Οχάιο στην Αμερική. Σήμερα εκτίθεται στη Θεσσαλονίκη

Ο Γάλλος ζωγράφος υπερασπίστηκε από την αρχή τα ιδεώδη της Επανάστασης και προσπαθούσε διαρκώς να μεταφέρει στον καμβά του την ηρωική προσπάθεια των υπόδουλων Ελλήνων για ανεξαρτησία.

Λουδοβίκος Λιπαρίνι, “Ο θάνατος του Μπότσαρη”

Ο Ιταλός ζωγράφος Λουδοβίκος Λιπαρίνι εμπνεύστηκε και αυτός από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων. “Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ανεξαρτησίας” και “Ο Όρκος του “Λόρδου Βύρωνα” αποτελούν τα διασημότερα έργα του. Ωστόσο ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη τον ενέπνευσε για ένα μεγάλο έργο.

Ο πίνακας του Λιπαρίνι αναπαριστά ηρωικά την απεγνωσμένη ενέργεια του Μάρκου Μπότσαρη, ο οποίος με τους διακόσιους σαράντα Σουλιώτες αντιπαρατάχθηκε στους τέσσερις χιλιάδες Τούρκους του Μουσταή Πασά.

Ο πίνακας θεωρείται ένα από τα πιο πετυχημένα έργα του Λιπαρίνι και ανήκει στη σειρά των δημιουργιών του, που υμνούν τους αγώνες για την ελευθερία της Ελλάδας.

Η Αλεξάνδρα Γουλάκη – Βουτυρά μας εξηγεί ότι “το έργο έγινε το 1840, δηλαδή μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Ο ζωγράφος είχε πολύ στενή σχέση με τον βασιλιά Όθωνα , ο οποίος τον βοήθησε στέλνοντάς του υλικό για τις στολές και τον εξοπλισμό. Προσπάθησε να είναι πολύ ακριβής στο έργο. Είναι σαν να βλέπεις μία φωτογραφία”.

Ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε το ποίημα «Εις Μάρκο Μπότσαρη», στο οποίο παρομοιάζει τη μεγάλη προσέλευση των Ελλήνων στην κηδεία του ήρωα με τη συρροή των Τρώων στην ταφή του Έκτορα.

Ο Αμερικανός ποιητής Φιτζγκρίν Χάλεκ έγραψε το ποίημα με τίτλο «Marco Bozzaris», το 1825, ενώ το 1826 ο Ελβετός ποιητής και δημοσιογράφος Ζιστ Ολιβιέ δημοσίευσε το ποίημά του με τίτλο “Marcos Botzaris au mont Aracynthe” (“Ο Μάρκος Μπότσαρης στο όρος Αράκυνθος”).

Το 1829, κυκλοφόρησε η συλλογή ποιημάτων του Βίκτωρ Ουγκώ “Les Orientales” (“Τ’ Ανατολίτικα”), στην οποία συμπεριέλαβε και ένα έργο αφιερωμένο στον Σουλιώτη οπλαρχηγό.

Το 1911, το γαλλικό κράτος τίμησε τον Μάρκο Μπότσαρη, δίνοντας σ’ έναν από τους σταθμούς του παρισινού μετρό τ’ όνομά του “Botzaris”.

Όλες οι φωτογραφίες προέρχονται απο την έκθεση  «Λεωνίδας, Ναπολέων, Μπότσαρης: Η γλώσσα των συμβόλων» του Τελόγλειου Ιδρύματος στη Θεσσαλονίκη.