Γιατί ο “Φόρεστ Γκάμπ” πολέμησε στο Βιετνάμ; “Οι ηλίθιοι του Μακναμάρα”. Το διεστραμμένο πρόγραμμα στρατολόγησης

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στην ταινία Φόρεστ Γκαμπ ο ομώνυμος πρωταγωνιστής έχει δείκτη νοημοσύνης 75 που είναι πολύ κάτω από το μέσο όρο. Με βάση τον κανονισμό του αμερικανικού στρατού, άνδρες με δείκτη νοημοσύνης κάτω του 80 δεν στρατεύονταν.

Παρά ταύτα, ο Γκαμπ στρατεύτηκε και στάλθηκε στο Βιετνάμ όπου πολέμησε στην πρώτη γραμμή. Αν και πρόκειται για φανταστικό πρόσωπο, η στράτευση Αμερικανών με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης για να πολεμήσουν στο Βιετνάμ υπήρξε απόφαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ για να καλυφθούν τα κενά στη στρατιωτική της δύναμη στη χώρα.

“Πρόγραμμα 100.000”

Τον Οκτώβριο του 1966 ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα ενημέρωσε τον Πρόεδρο Λίντον Τζόνσον ότι μόνο αν αυξανόταν δραματικά η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Νότιο Βιετνάμ η χώρα είχε ελπίδες να μην καταληφθεί από τις δυνάμεις του Βορείου Βιετνάμ.

Το πρόβλημα ήταν ότι οι κληρωτοί και εθελοντές που στρατεύονταν στον αμερικανικό στρατό κάθε μήνα δεν ήταν αρκετοί για να φθάσει τον επιθυμητό αριθμό. Πολλοί Αμερικανοί, κυρίως της μεσαίας και της ανώτερης τάξης, παράτειναν τις σπουδές τους προκειμένου να παίρνουν αναβολές στράτευσης και έτσι να μην πάνε στο Βιετνάμ.

Επιπλέον, υπολογίζεται ότι περίπου 50.000 νεαροί Αμερικανοί που ήταν σε ηλικία στράτευσης μετανάστευσαν στον Καναδά για να μην πάνε στο στρατό.

Τότε ο Πρόεδρος Λίντον Τζόνσον και ο Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα σκέφθηκαν να αντιμετωπίσουν εν μέρει το πρόβλημα της λειψανδρίας του αμερικανικού στρατού μ’ ένα απόρρητο πρόγραμμα που πήρε την κωδική ονομασία, «Πρόγραμμα 100.000» («Project 100.000»).

Στρατιώτες με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης

Στις αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις μετά τον Πόλεμο της Κορέας (1950-1953), απαγορευόταν η στράτευση ατόμων με δείκτη νοημοσύνης κάτω από 80 (ο μέσος όρος του δ. ν. είναι 85-115). Επίσης, αποκλείονταν όσοι ήταν παχύσαρκοι ή πολύ αδύνατοι, καθώς και όσοι είχαν μικρές αναπηρίες ή άλλα προβλήματα υγείας.

Όμως, από τα τέλη του 1966 ο κανόνας για τις παραπάνω περιπτώσεις «χαλάρωσε».

Σύμφωνα με οδηγίες από το Πεντάγωνο, ο αμερικανικός στρατός ξεκίνησε να δέχεται άνδρες με δ. ν. 75, όπως στην ταινία ο Φόρεστ Γκαμπ ή ακόμη χαμηλότερο. Επίσης, παχύσαρκοι, πολύ αδύνατοι, άνδρες με μικρές αναπηρίες-προβλήματα υγείας κτλ. Όσοι στρατεύτηκαν με βάση το «Πρόγραμμα 100.000» στάλθηκαν για τη βασική τους εκπαίδευση με τους άλλους νεοσύλλεκτους και είχαν την ίδια στρατιωτική εκπαίδευση.

Ο ΜακΝαμάρα ισχυριζόταν αργότερα ότι με τον τρόπο αυτό, οι άνδρες του «Προγράμματος 100.00» εκτός από στρατιωτική εκπαίδευση θα αποκτούσαν και βασικά στοιχεία κοινωνικότητας. Υποτίθεται ότι μετά την απόλυσή τους θα γίνονταν χρήσιμα μέλη της κοινωνίας και θα μπορούσαν να εργαστούν.

Αυτό ήταν δικαιολογία, αφού ο στόχος ήταν να καλυφθεί ο ανώτατος αριθμός Αμερικανών στρατιωτών που στέλνονταν στο Βιετνάμ κάθε μήνα.

Αρχίζουν τα προβλήματα…

Όμως, σε πολλές περιπτώσεις η πραγματικότητα ήταν πολύ πιο διαφορετική απ’ αυτή που ο ΜακΝαμάρα ήθελε να πιστεύει.

Στον αμερικανικό στρατό υπήρχαν άνδρες  που δεν μπορούσαν καν να δέσουν τα παπούτσια τους ή να στρώσουν το κρεβάτι. Κάποιοι αποδείχθηκαν επικίνδυνοι για τους συναδέλφους τους αφού στη βασική εκπαίδευση αντί να πετούν τις εκπαιδευτικές χειροβομβίδες πετούσαν τις περόνες με αποτέλεσμα να σκάνε οι χειροβομβίδες στα χέρια τους!

Μερικοί δεν καταλάβαιναν καν γιατί ήταν εντελώς εξαντλημένοι στο τέλος μίας πορείας πολλών χιλιομέτρων όταν ήταν γεμάτοι ενέργεια στην αρχή της.

Σε μία περίπτωση, ένας Αμερικανός στρατιώτης με χαμηλό δ. ν. έριξε μία χειροβομβίδα στη διμοιρία του τραυματίζοντας 12 συναδέλφους του. Όταν η χειροβομβίδα εξερράγη, αυτός άρχισε να γελά και να τους κοροϊδεύει φωνάζοντας ότι τους έκανε φάρσα. Όπως αποδείχτηκε, δεν ήταν τρελός.

Η νοημοσύνη του ήταν τόσο χαμηλή που δεν μπορούσε να καταλάβει ότι η χειροβομβίδα ήταν φονικό όπλο. Νόμιζε ότι ήταν μία μεγάλη στρακαστρούκα!

«Οι ηλίθιοι του Μακναμάρα»

Αν και ο αρχικός αριθμός των Αμερικανών που ήταν να στρατευθούν μέσω του προγράμματος θα ήταν 100.000, υπολογίζεται ότι μέχρι και το Δεκέμβριο του 1971 που σταμάτησε, είχε ξεπεράσει τις 320.000. Ο αριθμός αυτός είναι περίπου το 10% των 3.1 εκατομμύριων των Αμερικανών στρατιωτών που συνολικά υπηρέτησαν στο Βιετνάμ.

Το 71% των νεοσύλλεκτων του «Προγράμματος 100.000» κατατάσσονταν στο στρατό ξηράς, το 10% στους πεζοναύτες, στο πολεμικό ναυτικό το 10% και το 9% στην πολεμική αεροπορία.

Η μόνη μέριμνα γι’ αυτούς τους στρατιώτες ήταν ότι στον φάκελό τους σημειωνόταν με κόκκινο χρώμα ότι αποτελούσαν «ειδική περίπτωση». Θα έπρεπε να τύχουν «ιδιαίτερης προσοχής» από τους άμεσους προϊσταμένους τους.

Σύντομα οι Αμερικανοί λοχίες στο Βιετνάμ άρχισαν να έχουν στις διμοιρίες τους στρατιώτες που είτε δεν καταλαβαίναν βασικά πράγματα για τα μέτρα ασφαλείας είτε δεν είχαν φυσική αντοχή εξαιτίας προβλημάτων βάρους ή υγείας.

Πρώτοι οι λοχίες έδωσαν στους στρατιώτες αυτούς το παρατσούκλι «Οι ηλίθιοι του Μακναμάρα», όρος που σύντομα έγινε γνωστός στις ΗΠΑ.

“Αναλώσιμοι”

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι Αμερικανοί στρατιώτες αυτής της κατηγορίας είχαν τρεις με πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθούν στη μάχη. Υπήρξαν και πολλές περιπτώσεις που προστατεύτηκαν στη μάχη από λοχίες με φιλότιμο και υψηλό δείκτη ενσυναίσθησης. Στις περιπολίες που έκαναν οι Αμερικανοί στις ζούγκλες του Βιετνάμ συνήθως τους τοποθετούσαν στο κέντρο της δύναμης που ήταν και το ασφαλέστερο σημείο.

Αν και το «Πρόγραμμα 100.000» θεωρείται αποτυχημένο, υπήρξαν και περιπτώσεις ανδρών του που διακρίθηκαν στη μάχη και κέρδισαν το «Μετάλλιο Τιμής», το ανώτατο μετάλλιο ανδρείας. Όπως και στην περίπτωση του Φόρεστ Γκαμπ, που κέρδισε επίσης το «Μετάλλιο Τιμής», ήταν συνήθως η άγνοια κινδύνου και φυσικά η  τύχη που βοήθησε τους άνδρες του «Προγράμματος 100.000» να διακριθούν στη μάχη, να επιβιώσουν και να κερδίσουν το μετάλλιο.