Γιατί ο Κωνσταντίνος μίλησε με ντουντούκα στην επεισοδιακή κηδεία της μητέρας του Φρειδερίκης. Η πολιτική κόντρα

Η Φρειδερίκη της Ελλάδας έμεινε στην ιστορία ως η βασίλισσα του πολιτικού παρασκηνίου και της ίντριγκας.

Η σύζυγος του βασιλιά Παύλου Α’ και μητέρα του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου Β’ υπήρξε μια έντονη και παρεμβατική προσωπικότητα.

Ήταν ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας που “δέχθηκε” και “έδωσε” χαστούκια, κατηγορήθηκε για επιδειξιομανία και σπατάλες σε βάρος του λαού και ήρθε συχνά σε σύγκρουση με την πολιτική ηγεσία της χώρας.

Ο θάνατός της επήλθε στις 6 Φεβρουαρίου 1981 και αποδόθηκε σε καρδιακή συγκοπή, μετά από εγχείρηση στην περιοχή των ματιών. Άφησε την τελευταία της πνοή στο Παλάτι της Θαρθουέλα στη Μαδρίτη, σε ηλικία 63 ετών.

Ο θάνατος που “ξύπνησε” διαχρονικά μίση

Η Φρειδερίκη πέθανε σε μια τεταμένη πολιτικά και ιδεολογικά περίοδο για την Ελλάδα. Το αντιβασιλικό κλίμα ήταν κυρίαρχο και είχαν περάσει σχεδόν επτά χρόνια από το δημοψήφισμα που καθόρισε ως πολίτευμα την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Ήταν επίσης η εποχή που ο δικομματισμός βρισκόταν στο αποκορύφωμά του, με τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ να ανταλλάσσουν σφοδρά πυρά με στόχο την διακυβέρνηση της χώρας.

Η Ελλάδα “ζούσε” σε έντονους προεκλογικούς ρυθμούς, καθώς τον Οκτώβριο του 1981 θα πραγματοποιούνταν οι εκλογές που τελικά ανέδειξαν πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου έναντι του Γεωργίου Ράλλη, διαδόχου του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Η είδηση του θανάτου και το ζήτημα της κηδείας και του ενταφιασμού της Φρειδερίκης πόλωσε την κοινή γνώμη. Επανέφερε μνήμες και “αναζωπύρωσε” την αντιπάθεια του λαού για τα έργα και τις ημέρες της μοναρχίας.

Η κυβέρνηση ήθελε να ικανοποιήσει την επιθυμία της Φρειδερίκης να ταφεί στo βασιλικό κτήμα του Τατοΐου, δίπλα στον σύζυγό της.

Ο Ράλλης υποστήριξε ότι μια άρνηση θα εξέθετε τη χώρα στο εξωτερικό. Το επιχείρημα στηρίχτηκε στο ότι στην κηδεία θα παρίσταντο ο βασιλιάς της Ισπανίας, Χουάν Κάρλος Α’ με τη σύζυγό του Σοφία, κόρη της Φρειδερίκης.

Η αντιπολίτευση, από την άλλη, προεξάρχοντος του ΠΑΣΟΚ, χαρακτήριζε “πρόκληση” την ταφή στην Ελλάδα και υποστήριζε την απαγόρευση της κηδείας στη χώρα, με την αιτιολογία ότι η Φρειδερίκη “είναι υπόλογη στην ιστορία και το ελληνικό έθνος“.

“Φέρνουν τη Φρείκη” – Η αποδοκιμασία του Τύπου και της κοινωνίας

Πλήθος οργανώσεων, συλλόγων και σωματείων εξέφρασαν την αντίθεσή τους στο να ταφεί η Φρειδερίκη στην Ελλάδα.

Σε ψήφισμα του, το Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων έκανε λόγο για “κατάφωρη αντίθεση με το λαϊκό αίσθημα” και “διατάραξη της ηρεμίας και της δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας“.

Ο τύπος της εποχής είχε καθημερινά ρεπορτάζ. Η εφημερίδα “Τα Νέα” δημοσίευσε εκτενές αφιέρωμα με υπέρτιτλο “Φρειδερίκη: ο μοιραίος άνθρωπος του θρόνου” και υποσημείωση “Πέθανε αφού προκάλεσε μίση και διχασμό στο λαό“.

Στο ίδιο μήκος κύματος και η εφημερίδα “Μακεδονία“, το αφιέρωμα της οποίας είχε για τίτλο “Τρικυμίες και θύελλες προκάλεσε η Φρειδερίκη“.

Όσο για την “Ελευθεροτυπία“, τα δημοσιεύματά της ήταν ακόμη πιο αιχμηρά:

“Φέρνουν τη Φρείκη – Παρά την ογκούμενη αντίδραση του ελληνικού λαού” και “Καταφθάνουν βρυκόλακες – Γλύξμπουργκ και Σία θα διανυκτερεύσουν σε ελληνικό έδαφος!“, έγραφαν τα πρωτοσέλιδά της.

Στον αντίποδα, εφημερίδες όπως η “Βραδυνή” υποστήριξαν την πλευρά των φιλοβασιλικών. Σε πρωτοσέλιδό της έγραψε χαρακτηριστικά:

“Συνεχίζεται η ανίερη επίθεση κατά της νεκρής Φρειδερίκης“.

Την ίδια στιγμή, φιλομοναρχικοί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας έκαναν εκδηλώσεις και προανήγγειλαν την κάθοδό τους με πούλμαν στην Αθήνα.

Η διήμερη διαπραγμάτευση για την εξάωρη παραμονή

Επί της ουσίας, η βασιλική οικογένεια δεν χρειαζόταν καμία άδεια από το ελληνικό κράτος. Το κτήμα στο Τατόι τελούσε τότε υπό την ιδιοκτησία της και τα μέλη της, συμπεριλαμβανομένης της εκλιπούσας Φρειδερίκης, δεν είχαν απωλέσει την ελληνική ιθαγένεια.

Η πρόταση του Κωνσταντίνου Β’ ήταν να ψαλεί η νεκρώσιμος ακολουθία στη Μητρόπολη Αθηνών και η ταφή να γίνει στο κοιμητήριο του Τατοΐου, όπως επιθυμούσε η μητέρα του.

Ο Ράλλης, σε μια προσπάθεια να βρει μια μέση λύση που θα μετρίαζε κάπως τα πάθη, αντιπρότεινε να γίνει τόσο η κηδεία όσο και η ταφή στο Τατόι, στις 12 Φεβρουαρίου, και να επισπευσθεί χρονικά.

Η βασιλική οικογένεια θα είχε εξάωρη άδεια παραμονής.

“Ενόψει της καταστάσεως που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα δεν θα ήταν σκόπιμο η παραμονή σας να παραταθεί πέραν των απαραιτήτων για την κηδεία και την ταφή ωρών“, φέρεται να είπε ο πρωθυπουργός στον Κωνσταντίνο.

Με βάση όσα έγιναν γνωστά, οι διαπραγματεύσεις κράτησαν 48 ώρες και η βασιλική οικογένεια συμβιβάστηκε. Συμφώνησε να μην έρθει στην Ελλάδα νωρίτερα από την ημέρα της κηδείας. Αμέσως μόλις συμπληρωνόταν το 6ωρο, θα αναχωρούσε από τη χώρα.

“Οι περιορισμοί προσδίδουν πικρίαν εις την οδύνην”

Ο Ράλλης έκανε ισχυρή σύσταση να μην παραστεί κανένα μέλος της κυβέρνησης ή βουλευτής της ΝΔ στην κηδεία, παρά μόνο ο Υπουργός Προεδρίας της κυβέρνησης, Κωστής Στεφανόπουλος, προκειμένου να υπάρχει μόνο τυπική-θεσμική εκπροσώπηση.

Αποφασίστηκε επίσης να ληφθούν δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, μεταξύ των οποίων η απαγόρευση των συγκεντρώσεων στην Αθήνα και της προσπέλασης στην περιοχή του Τατοΐου. Μέχρι και ο στρατός και η Χωροφυλακή επιστρατεύτηκαν με σκοπό να αποφευχθούν έκτροπα.

Αρχικά, ο Κωνσταντίνος Β’ αρνήθηκε να κάνει δηλώσεις. Την παραμονή της κηδείας, όμως, το γραφείο του έδωσε στη δημοσιότητα την ακόλουθη δήλωσή του:

“Λυπούμαι δια την πολιτικοποίησιν της κηδείας και της ταφής της προσφιλούς μου μητέρας. Έρχομαι ει την Ελλάδα μόνον δια να εκτελέσω ένα προσωπικόν οδυνηρόν καθήκον, που κάθε Έλλην έχει το δικαίωμα και την υποχρέωσιν να πράξη.

Και λυπούμαι δια την απαγόρευσιν της λαϊκής συμμετοχής εις την τελετήν της κηδείας ενός προσώπου που μόνη σκέψις του μέχρι το τέλος υπήρξεν η ευτυχία της Ελλάδος […]

Θέλω να προσθέσω ότι οι περιορισμοί που επεβλήθησαν εις την απλήν τελετήν της κηδείας της μητέρας μου προσδίδουν πικρίαν εις την οδύνην“.

Η άφιξη στην Ελλάδα και το φιλί του Κωνσταντίνου

Η βασιλική οικογένεια αφίχθη στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 12 Φεβρουαρίου, περίπου στις 12:50 το μεσημέρι. Στο αεροσκάφος βρισκόταν και το φέρετρο της Φρειδερίκης.

Μόλις ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος Β’ αποβιβάστηκε, γονάτισε και φίλησε την άσφαλτο, συμβολικά τα ελληνικά εδάφη.

Το πρακτορείο Associated Press μετέδωσε μαρτυρία αυτόπτη, ο οποίος υποστήριξε ότι ο Κωνσταντίνος άρχισε να κλαίει όταν έσκυψε γονυπετής.

Η φωτογραφία κυκλοφόρησε σε όλες τις εφημερίδες και προκάλεσε διάσταση απόψεων. Για τους μεν βασιλόφρονες αποτελούσε έμπρακτη απόδειξη πατριωτισμού, για τους δε αντιβασιλικούς μια ενέργεια υποκριτική που έγινε για το θεαθήναι.

Περίπου 200 προσκεκλημένοι έδωσαν το “παρών” στην κηδεία της βασίλισσας Φρειδερίκης. Το φέρετρό της ήταν σκεπασμένο με την ελληνική σημαία που έφερε τον θυρεό του οίκου των Γκλύξμπουργκ.

Μεταξύ των παρευρισκόμενων περιλαμβάνονταν πρόσωπα της παλιάς ανακτορικής ιεραρχίας, απόστρατοι της Χωροφυλακής και μέλη του υπηρετικού προσωπικού της Φρειδερίκης.

Οι χουντοβασιλικοί και τα “διακοσμητικά” όργανα της τάξης

Τα μέτρα ασφαλείας ήταν δρακόντεια μόνο στα χαρτιά. Χιλιάδες φιλομοναρχικοί και χουντοβασιλικοί, ανάμεσά τους και ιερείς, βρέθηκαν στο Τατόι. Κρατούσαν ελληνικές σημαίες, πανό, φωτογραφίες του τέως βασιλιά, στέμματα και κλαδιά ελιάς.

“Σε όλο το μήκος του δρόμου προς τη Βαρυμπόμπη και σχεδόν σε κάθε ξέφωτο υπήρχαν δεκάδες βασιλοφρόνων με κονκάρδες, που παζάρευαν με την αστυνομική δύναμη το ακριβές σημείο στο οποίο θα στέκονταν για να χειροκροτήσουν τον τέως βασιλέα“, έγραψε ο Τύπος.

Ένα από τα πολλά συνθήματα που φώναζαν υπέρ του Κωνσταντίνου Β’ ήταν το “Μείνε, να φύγουν οι προδότες!“. Όσο για την εκλιπούσα βασίλισσα, χαρακτηριστικές ήταν οι ιαχές “Αθάνατη, αθάνατη!” και “Μητέρα της Ελλάδος Φρειδερίκη!“.

Οι φιλοβασιλικοί αποδοκίμασαν και εξαπέλυσαν βαρύτατες βρισιές τόσο εναντίον του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Καραμανλή όσο και προς το πρόσωπο του Υπουργού Προεδρίας, Κωστή Στεφανόπουλου.

Ακόμη, 50 φανατικοί οπαδοί του Κωνσταντίνου Β’ επιτέθηκαν σε δημοσιογράφο της εφημερίδας “Το Βήμα“, με τους Χωροφύλακες να επεμβαίνουν πριν το περιστατικό λάβει περαιτέρω διαστάσεις.

Ο Τύπος έκανε λόγο για “φιέστα μοναρχικών” και “ανεγκέφαλα φασιστοειδή” και στηλίτευσε τη στάση που κράτησαν τα αστυνομικά όργανα, όπως αποτυπώνεται στο ακόλουθο απόσπασμα του “Βήματος“:

“Σχεδόν διακοσμητικοί οι φρουροί της Λεωφόρου Τατοΐου, δεν εμπόδισαν σχεδόν κανένα να υπερβεί τα όρια της απαγορεύσεως διελεύσεως, δεν επενέβησαν σχεδόν πουθενά όταν ακούγονταν ύβρεις κατά του αρχηγού του κράτους, του πρωθυπουργού, της κυβερνήσεως και του πολιτεύματος“.

Ο Κωνσταντίνος με την ντουντούκα

Μετά το τέλος της νεκρώσιμης ακολουθίας και κατά τη μεταφορά του φέρετρου προς τον τάφο δίπλα στον βασιλιά Παύλο Α’, η οχλαγωγία έγινε εντονότερη.

Τότε ο Κωνσταντίνος Β’ πήρε έναν τηλεβόα και φώναξε προς το πλήθος:

“Θα σας παρακαλούσα να κάνετε λίγο ησυχία, Κηδεύω τη μητέρα μου και θέλω να ηρεμήσετε“.

Αυτή ήταν η πρώτη αλλά όχι η τελευταία φορά που ο γιος της Φρειδερίκης μίλησε μέσω ντουντούκας. Μετά το τέλος της ταφής, επικράτησε πανδαιμόνιο, με αποτέλεσμα τα μέλη των βασιλικών οικογενειών να τσαλαπατηθούν και να στριμωχτούν.

Τότε ο τέως βασιλιάς της Ελλάδας ξαναπήρε τον τηλεβόα, ανέβηκε στο καπό ενός αυτοκινήτου και είπε:

“Η οικογένειά μου και εγώ περνούμε τραγικές ώρες, αλλά η συμπαράστασή σας και η αγάπη σας μας δίνουν κουράγιο, αισιοδοξία και θάρρος. Σας ευχαριστούμε πολύ, αλλά τώρα να κάνετε ένα διάδρομο για να περάσουμε“.

Ακόμη κι έτσι, οι έντονες εκδηλώσεις δεν σταμάτησαν, καθώς, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, όταν η βασιλική οικογένεια έφτασε στο αυτοκίνητο και μπήκε μέσα, ορισμένοι το περικύκλωσαν και ζητούσαν “να βγουν έξω για να τους κρατήσουν στην Ελλάδα για πάντα“.

Οι πέντε βουλευτές της ΝΔ που αψήφησαν τον Ράλλη

Παρά τη σύσταση που απηύθυνε ο Ράλλης στα μέλη της κυβέρνησης και του κόμματός του, πέντε βουλευτές της ΝΔ παρέστησαν στη κηδεία, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έκανε λόγο για “παραβίαση του Συντάγματος“, ισχυρίστηκε ότι “η κυβέρνηση απέδειξε περίτρανα ότι έχει πάψει να κυβερνά” και ζήτησε επιτακτικά την επίσπευση των βουλευτικών εκλογών.

Ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ ανταπάντησε ότι “η αντιπολίτευση πολιτικοποιεί ένα θλιβερό και ανθρώπινο γεγονός” και πως “το πολίτευμα κινδυνεύει μόνο από τη σκόπιμη αναμόχλευση των παθών“.

Οι απείθαρχοι βουλευτές δεν διαγράφηκαν. Ωστόσο, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, ο Ράλλης εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για την επιλογή τους και το ζήτημα προκάλεσε ενδοκομματικές τριβές.

Η επεισοδιακή κηδεία της βασίλισσας Φρειδερίκης “φιγουράριζε” στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την επόμενη ημέρα και απασχόλησε για αρκετές ακόμη ημέρες την ελληνική κοινωνία και πολιτική σκηνή. Μέχρι που πέρασε στην ιστορία, όπως και όλα τα γεγονότα.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: εφημερίδα “Μακεδονία”