Γιατί ο Κωνσταντίνος Α’ δεν αναγνώρισε τον γιο του Αλέξανδρο ως βασιλιά. Στον τάφο του αναφέρεται ως “βασιλόπαις”

Στο βασιλικό μαυσωλείο στο κτήμα του Τατοΐου βρίσκεται θαμμένος ο βασιλιάς Αλέξανδρος Α’. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μνήματα βασιλέων, ο Αλέξανδρος δεν αναφέρεται ως “Βασιλεύς της Ελλάδος” αλλά ως “Βασιλόπαις“.

Ο δευτερότοκος γιος του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’ και της βασίλισσας Σοφίας έγινε μονάρχης την περίοδο του Εθνικού Διχασμού.

Ήταν η εποχή που ο γερμανόφιλος πατέρας του αρνείτο να συνεργαστεί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ενώ ήταν σε εξέλιξη ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η αναμέτρηση είχε φτάσει στα Βαλκάνια.

Οι Αγγλογάλλοι της Αντάντ αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και επέβαλαν αυστηρό αποκλεισμό. Στη συνέχεια, διέταξαν την απομάκρυνση του Βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωτότοκου γιου του, διαδόχου Γεωργίου Β’ από την Ελλάδα.

Ο Αλέξανδρος μετά την εκδίωξη του πατέρα του ανακηρύχθηκε μονάρχης στις 30 Μαΐου 1917.

Βασίλεψε μόλις τρία χρόνια, διότι, στις 12 Οκτωβρίου 1920 (25 Οκτωβρίου με το νέο ημερολόγιο), πέθανε από σηψαιμία, ύστερα από δάγκωμα μαϊμούς, ενώ έκανε βόλτα με τον σκύλο του στα ανάκτορα του Τατοΐου.

Παρά τις προσπάθειες των γιατρών, ο 27χρονος βασιλιάς δεν κρατήθηκε στη ζωή. Την κόρη που απέκτησε με την Ασπασία Μάνου, τη μετέπειτα πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, δεν τη γνώρισε ποτέ, μια και γεννήθηκε πέντε μήνες μετά το θάνατό του.

Οι σχέσεις με τον “σατανά” Βενιζέλο

Στο μικρό διάστημα της βασιλείας του, ο Αλέξανδρος προσπάθησε να μην εμπλακεί στα πολιτικά πράγματα. Αρχικά, οι σχέσεις του με τον πρωθυπουργό Βενιζέλο ήταν ψυχρές. Τόσο που έχει λεχθεί πως ο βασιλιάς συνήθιζε να τον αποκαλεί “σατανά”.

Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου και παρά το συναισθηματικό βάρος από την εκδίωξη του πατέρα του, ο νεαρός μονάρχης συμφιλιώθηκε με τον Βενιζέλο και έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει την πολιτική του σχετικά με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τον Ιανουάριο του 1919, μάλιστα, ο Αλέξανδρος έβγαλε λόγο σε στρατιωτική μονάδα υπέρ του καθεστώτος και καλούσε τους στρατιωτικούς να μη συνωμοτούν σε βάρος της κυβέρνησης.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Βλάση Αγτζίδη, “o Αλέξανδρος A’ επανέφερε τον φιλοβρετανικό προσανατολισμό του παππού του Γεωργίου Α’ με αποτέλεσμα να υπάρχει, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, συναντίληψη της μοναρχίας και του εκλεγμένου πρωθυπουργού“.

Ο πατέρας που δεν αναγνώρισε ποτέ το γιο του ως μονάρχη

Παρότι εξαναγκάστηκε να αποχωρήσει, ο Κωνσταντίνος Α’ δεν παραιτήθηκε επίσημα από το αξίωμά του. Δεν αποδέχθηκε ποτέ τον Αλέξανδρο ως βασιλιά επειδή έδειξε συναινετικό πνεύμα απέναντι στον Βενιζέλο, το μεγάλο του αντίπαλο.

Όπως είχε πει ο Κωνσταντίνος Α’, ο Αλέξανδρος θα έπρεπε να βλέπει τη βασιλική εξουσία ως μια παρακαταθήκη που κρατούσε κατά την απουσία του ίδιου και του μεγαλύτερου αδελφού του. Πιθανόν και ο ίδιος ο Αλέξανδρος να έβλεπε τον εαυτό του ως τοποτηρητή του θρόνου.

Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό και ειδικό στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία, Ρίτσαρντ Κλογκ, “ο θάνατος του βασιλιά Αλέξανδρου αναζωπύρωσε το πολιτειακό ζήτημα και μαζί του όλα τα πάθη του Εθνικού Διχασμού, μετατρέποντας τις εκλογές που επρόκειτο να γίνουν τον επόμενο μήνα σε διαπάλη ανάμεσα στο Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο“.

Η αντιπάθεια του Κωνσταντίνου και των συμβούλων του προς τον Αλέξανδρο πιστοποιείται από την επιγραφή “βασιλόπαις” στον τάφο του. Δεν αναφέρει ότι υπήρξε βασιλιάς, παρά μόνο προστέθηκε η φράση “Εβασίλευσεν αντί του πατρός αυτού” .

Η προσθήκη αυτή μειώνει το αξίωμα του Αλέξανδρου και δίνει έμφαση στην προσωρινότητα της θεσμικής αντιπροσώπευσης που είχε.

Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου και την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, ο Κωνσταντίνος Α’ επανήλθε στο θρόνο με νόθο δημοψήφισμα.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, εξωθήθηκε σε παραίτηση από τον Συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα και στο θρόνο τον διαδέχθηκε ο Γεώργιος Β’. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ πέθανε εξόριστος στο Παλέρμο, στις 11 Ιανουαρίου 1923.

Πολλοί ιστορικοί εκτιμούν πως, εάν ο δευτερότοκος γιος του δεν έχανε τόσο άδικα τη ζωή του, η Μικρασιατική Εκστρατεία θα είχε πάρει διαφορετική τροπή.

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia