Γιατί οι Ρωμαίοι μιλούσαν ελληνικά, είχαν παιδαγωγούς Έλληνες και θεωρούσαν ότι είναι κληρονόμοι του αρχαιοελληνικού πολιτισμού

των Τζον Λόϋντ & Τζον Μίτσινσον

Lingua franca ονομάζεται  η γλώσσα που μιλούν μεταξύ τους δύο άτομα, χωρίς να είναι η μητρική τους. Η Ρώμη ήταν πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας που επεκτεινόταν με ταχύτατο ρυθμό, ένα εμπορικό  κέντρο με περισσότερους από ένα εκατομμύριο κατοίκους.

Αν και η τοπική γλώσσα της Ρώμης ήταν τα λατινικά, η Lingua franca – η γλώσσα που χρησιμοποιούσες για να αγοράσεις ή να πουλήσεις και γενικότερα για να γίνεις κατανοητός – ήταν τα “κοινά” αρχαία ελληνικά.

Τα αρχαία ελληνικά ήταν επίσης η γλώσσα επιλογής της μορφωμένης αστικής ελίτ της Ρώμης. Οι εκλεπτυσμένοι Ρωμαίοι θεωρούσαν εαυτούς κληρονόμους του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

Η Αινειάδα του Βιργίλιου – το επικό ποίημα που αφηγείται την ίδρυση της Ρώμης – αναφέρει κατηγορηματικά ότι η Ρώμη αποτελεί συνέχεια της μυθικής Ελλάδας για την οποία είχε γράψει ο Όμηρος. Η χρήση των αρχαίων ελληνικών ήταν απαραίτητη. Τα περισσότερα κείμενα που διάβαζε η ανώτερη ρωμαϊκή τάξη ήταν στα αρχαία ελληνικά.

Η τέχνη, η αρχιτεκτονική, η φυτοκομία, η μαγειρική και  η μόδα που  θαύμαζαν ήταν της αρχαίας Ελλάδας και οι περισσότεροι από  τους παιδαγωγούς τους ήταν Έλληνες.

Ακόμη και τα λατινικά που μιλούσαν δεν ήταν η κλασική γλώσσα που γνωρίζουμε. Στην καθημερινότητά τους οι γηγενείς Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τα επονομαζόμενα “λαϊκά λατινικά”.

Τα κλασικά λατινικά ήταν η γλώσσα του γραπτού λόγου- και τη χρησιμοποιούσαν επίσης στα δικαστήρια, στις αγορεύσεις και διοίκηση, αλλά όχι ως καθομιλουμένη.

Η εκδοχή της καθομιλουμένης ήταν εκείνη που ο ρωμαϊκός στρατός μετέφερε σε όλη την Ευρώπη. Έτσι, τα λαϊκά λατινικά γέννησαν τις ρομαντικές γλώσσες: τα ιταλικά, τα γαλλικά και τα ισπανικά.

Όμως τα λαϊκά λατινικά ήταν η καθομιλουμένη μόνο του Λατίου, όχι ολόκληρης της αυτοκρατορίας. Τα αρχαία ελληνικά ήταν η βασική γλώσσα της ανατολικής αυτοκρατορίας, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και τις πόλεις της νότιας Ιταλίας.

Το όνομα Νεάπολη είναι στην πραγματικότητα ελληνικό. Σήμερα, η  ντόπια διάλεκτος  της Νάπολης, τα ναπολιτάνικα, διατηρεί ίχνη των αρχαίων ελληνικών, ενώ τα “γκρίκο” χρησιμοποιούνται ακόμη  από 30.000 άτομα στη νότια Ιταλία.

Τα νέα ελληνικά και τα γκρίκο συγγενεύουν αρκετά, ώστε όσοι τα μιλούν να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο. Τα αρχαία ελληνικά και όχι τα λατινικά ήταν η δημοφιλής γλώσσα του μεσογειακού εμπορίου.

Ο όρος lingua franca ήταν ιταλικός- και όχι λατινικός- και περιέγραφε τη συγκεκριμένη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι έμποροι στη Μεσόγειο από τον 11ο ως τον 19ο αιώνα. Βασιζόταν στα ιταλικά και  συνδύαζε στοιχεία οξιτανικών, ισπανικών, πορτογαλικών, αρχαίων ελληνικών, γαλλικών και αραβικών, δημιουργώντας μια ευέλικτη διάλεκτο που όλοι μπορούσαν να μιλήσουν και να κατανοήσουν.

Lingua Franca δε σημαίνει “γαλλική γλώσσα” αλλά γλώσσα των Φράγκων. Η λέξη “franji”παραμένει μια κοινή αραβική λέξη που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για να περιγράψει τους Δυτικούς.

ΠΗΓΗ: Το βιβλίο ολικής άγνοιας, Τζον Λόϋντ & Τζον Μίτσινσον, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «O Πόλεμος των Ρόδων» που ενέπνευσε τον Σαίξπηρ. Η τρομερή μάχη που σκοτώθηκε το 1/3 του αντρικού πληθυσμού της Αγγλίας!