“Γιατί οι πρώην υπάλληλοι της Στάζι έγιναν ταξιτζήδες; – Γιατί τους λες το όνομά σου και ξέρουν που μένεις”. Το ανέκδοτο που περιγράφει όλη την αλήθεια για τη Σταζι

Ήταν από τις πιο σκληρές υπηρεσίες πληροφοριών την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Ένας «μεγάλος αδελφός» ο οποίος κατάργησε την έννοια της ιδιωτικότητας στις ζωές των Ανατολικογερμανών.

Στάζι. Με αυτό το όνομα ήταν γνωστό το «Υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας» της Ανατολικής Γερμανίας.

Ιδρύθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1950 στο Βερολίνο. Ανέπτυξε σταδιακά ένα τεράστιο δίκτυο υπαλλήλων και πληροφοριοδοτών.

Με μεθοδικότητα και χωρίς εξαιρέσεις κατασκόπευαν και αρχειοθετούσαν κάθε πτυχή της ζωής εκατομμυρίων πολιτών της χώρας.

Με την κατάρρευση του καθεστώτος, έγινε γνωστό ότι οι επίσημοι υπάλληλοι της Στάζι ανέρχονταν σε περίπου 91.000. Όλοι ήταν μέλη του Κόμματος της Σοσιαλιστικής Ενότητας (SED), δηλαδή του Κομμουνιστικού Κόμματος  της Ανατολικής Γερμανίας.

Οι ανεπίσημοι πληροφοριοδότες ήταν πάνω από 300.000, τους οποίους η Στάζι θεωρούσε την κυριότερη πηγή πληροφοριών της, ενώ οι φάκελοι παρακολουθήσεων έφθαναν τα 10.000.000.

Ουσιαστικά, ένας στους πενήντα Ανατολικογερμανούς δούλευε επίσημα ή ανεπίσημα για την Στάζι! Το χειρότερο όμως ήταν ότι οι καταγγελίες για τα θύματα γινόταν συνήθως από φίλους, συγγενείς, εραστές και συναδέλφους, με συνέπεια να καλλιεργηθεί ένα βαρύ κλίμα δυσπιστίας. Χαρακτηριστικό της επιβολής της στην καθημερινότητα των πολιτών είναι το παρακάτω ανέκδοτο:

«Μα τι έγιναν οι πράκτορες της τρομερής Στάζι μετά την ενοποίηση

των δύο Γερμανιών ;

-Απλό, έγιναν όλοι οδηγοί ταξί

-Ταξί; και γιατί;

-Να, τους λες το όνομά σου και ξέρουν που μένεις».

Κάθε περιφέρεια της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας είχε τη δική της φυλακή της Στάζι, ενώ υπήρχαν ειδικά συγκροτήματα για τη «φιλοξενία» των διαφωνούντων.

Οι συνθήκες κράτησης ήταν φοβερές.

Ο μηχανισμός της Στάζι παρακολουθούσε τα πάντα: κατέγραφε τηλεφωνικές συνδιαλέξεις με τρεις σταθμούς υποκλοπής τηλεφωνημάτων όπου εργάζονταν πάνω από 200 άτομα σε 24ωρη βάση, διενεργούσε κατασκοπεία, άνοιγε τις επιστολές πολιτών και υπολογίζεται ότι μέσα σε μία πενταετία υφάρπαξε από τους ταχυδρομικούς φακέλους γύρω στα 34.000.000 γερμανικά μάρκα.

Εκτός της κατασκοπείας των πολιτών της χώρας, το έργο της Στάζι περιελάμβανε κατασκοπεία δυτικών κρατών και ιδίως της Δυτικής Γερμανίας, την οποία επιχειρούσε να αποσταθεροποιήσει μέσω της ενίσχυσης της δυτικογερμανικής αριστερής τρομοκρατικής οργάνωσης RAF. Τέλος, το έργο της περιελάμβανε ανακρίσεις και βασανισμούς κρατουμένων.

Τα τελευταία χρόνια, σάλο έχει προκαλέσει στη Γερμανία η αποκάλυψη ότι η πρώην Ανατολική Γερμανία πουλούσε κρυφά τους πολίτες της στις δυτικές φαρμακευτικές εταιρείες για να τους χρησιμοποιούν ως πειραματόζωα σε δοκιμές φαρμάκων.

Δεκάδες χιλιάδες ασθενείς στην πρώην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας φαίνεται πως υποβλήθηκαν σε θεραπεία με φάρμακα που δεν είχαν λάβει έγκριση στη Δύση, με σκοπό να διαπιστωθεί πόσο αποτελεσματικά ήταν! Οι λεπτομέρειες του άκρως απόρρητου σχεδίου βρέθηκαν στα αρχεία της Στάζι

Η άφθαστη οργάνωση της Στάζι και οι επιτυχίες της χρησίμευσαν ως «σχολείο» για τις μυστικές υπηρεσίες και άλλων χωρών, ακόμη και αυτής της Δυτικής Γερμανίας. Η Στάζι διαλύθηκε ταυτόχρονα με την κατάρρευση της Ανατολικής Γερμανίας (1990). Πολλά στελέχη της παραπέμφθηκαν σε δίκη, περισσότερα ωστόσο εντάχθηκαν στις μυστικές υπηρεσίες άλλων χωρών.

Τις τελευταίες εβδομάδες πριν από την κατάρρευση του καθεστώτος, υπάλληλοι της Στάζι κατέστρεφαν αρχεία με καταστροφείς εγγράφων και με τα χέρια. Δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν το έργο τους όμως, καθώς στις 15 Ιανουαρίου 1990 οργισμένα πλήθη εισέβαλαν στις κεντρικές εγκαταστάσεις της υπηρεσίας.

Το 1995 η γερμανική κυβέρνηση ξεκίνησε την επανασυναρμολόγηση των εγγράφων αυτών, τα οποία είχαν βρεθεί σε 16.000 σακούλες (περί τα 33 εκατομμύρια σελίδες). Το τεράστιο έργο της ταξινόμησης και της επεξεργασίας αυτών των φακέλων ανατέθηκε από την κυβέρνηση της Βόννης στον υπερκομματικό πρώην ιερωμένο του Ροστόκ και αγωνιστή των ανθρώπινων δικαιωμάτων Γιοακίμ Γκάουκ.

Η γνωστή ως «Υπηρεσία Γκάουκ» στελεχώθηκε με 300 άτομα, μεταξύ των οποίων και πρώην υπάλληλοι της Στάζι. Κάποια αρχεία είχαν αποκτηθεί από τη CIA, και επιστράφηκαν στη Γερμανία το 2000. Οι πληροφορίες που θα αντληθούν, όταν ολοκληρωθεί το τιτάνιο αυτό έργο θα είναι ανεκτίμητες για την ιστορική έρευνα.

Νίκος Γιαννόπουλος

ιστορικός

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Οι ζωές των άλλων». Ο πρωταγωνιστής της οσκαρικής ταινίας ήταν φρουρός στο τείχος του Βερολίνου, στόχος της Στάζι και τον παρακολουθούσε η γυναίκα του