Γιατί οι μοναχοί στο Άγιον Όρος αρνήθηκαν να δεχτούν χρηματική αποζημίωση από τους συμμάχους για την διάσωση εκατοντάδων στρατιωτών από τους Ναζί . Η άγνωστη επίσκεψη των νεοζηλανδών αξιωματικών μετά τον πόλεμο

Γράφει ο Γιώργος Σπανός

Όταν τον Οκτώβριο του 1944 αποσύρονταν οι Γερμανοί από την Ελλάδα, είχαν ήδη διασωθεί από τους Αγιορείτες εκατοντάδες στρατιώτες, οι οποίοι, μπροστά στη Ναζιστική επέλαση του 1941, είχαν εγκαταλειφθεί πίσω από την άτακτη αποχώρηση των Συμμαχικών Δυνάμεων.

Αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, άρχισαν να αποστέλλονται σε διάφορα σημεία ανά την Ελλάδα, αντιπρόσωποι συμμαχικών κυβερνήσεων με σκοπό να επιδώσουν με κάθε επισημότητα, ευχαριστήριες επιστολές, παράσημα, τίτλους και σημαντικές χρηματικές αποζημιώσεις.

Στους Αγιορείτες Πατέρες, έφτασαν πρώτοι, εκείνοι που ερχόντουσαν από πιο μακριά: τη Νέα Ζηλανδία.

Τον Νοέμβριο του 1944, τρεις εκπρόσωποι του Στρατού και της Κυβέρνησης της Ν. Ζηλανδίας, επισκέφτηκαν το Άγιο Όρος για να αποτίσουν φόρο τιμής και να επιδώσουν εύφημες μνείες στις Μονές. Παρόλο που ήταν εκτεθειμένες σε σοβαρά αντίποινα από τους Ναζί, στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενορχήστρωναν τη διαφύλαξη και τη προστασία, μεταξύ άλλων και πολλών Νεοζηλανδών στρατιωτών, βοηθώντας τους είτε να παραλειφθούν από ελληνικά ή συμμαχικά υποβρύχια, είτε να διαφύγουν δια θαλάσσης προς την Σμύρνη και την Αίγυπτο.

Οι Νεοζηλανδοί στο Άγιο Όρος

Μία απ’ τις λίγες αδημοσίευτες επισκέψεις και περιγραφές ξένων αντιπροσώπων στον Άθω, είναι κι αυτή του Πήτερ Μάκινταϊρ (Peter McIntyre).

Η μαρτυρία του έχει μία ξεχωριστή βαρύτητα, καθώς επρόκειτο για έναν άνθρωπο περιπετειώδη, καλλιεργημένο σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής του, πετυχημένο στρατιώτη, αλλά και κοσμογυρισμένο καλλιτέχνη.

Δύο χρόνια πριν, στο πλαίσιο της ευρύτερης έρευνάς μου για το Άγιο Όρος στην Κατοχή, ανακάλυψα και ακολούθησα τα χνάρια της εντυπωσιακής ιστορίας του νεαρού Υπολοχαγού, Σάντυ Τόμας (Sandy Thomas) που πολέμησε με το Νεοζηλανδικό 23^ου Τάγμα στη Μάχη της Κρήτης και διασώθηκε από τους Ναζί χάρη στην αυτοθυσία δεκάδων μοναχών του Αγίου Όρους.

Νεοζηλανδοί φίλοι ανακάλυψαν στ’ αρχεία του Εθνικού Ραδιοφώνου της Νέας Ζηλανδίας, μία ξεχασμένη ραδιοφωνική εκπομπή του Πήτερ Μάκινταϊρ (Peter McIntyre, 1910-1995), που ήταν ο ένας εκ των τριών επισκεπτών στο Άγιο Όρος τον Νοέμβριο 1944. Η μικρή εκπομπή, είχε ηχογραφηθεί την Πρωτοχρονιά του 1945.

Επίσης, συμπτωματικά, ανακαλύφθηκε πρόσφατα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νέας Ζηλανδίας, η συλλογή απ’ τις 83 φωτογραφίες που είχαν αποθανατίσει την επίσκεψη εκείνη.

Οι Αγιορείτες δέχτηκαν ταπεινά τις ευχαριστήριες επιστολές, τις μνείες και τα παράσημα, αλλά υπ’ ουδενί τα χρήματα τα οποία προσέφερε η Κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας. Τα παράσημα εστάλησαν με έγγραφες επικριτικές διαμαρτυρίες στην Βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ Β’, για τη στάση της Βρετανίας έναντι στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ το 1955-’59.

Την ίδια στάση, κράτησαν κι άλλες Μονές με αντιστασιακή δράση που δέχτηκαν ευχαριστίες από Συμμαχικές Κυβερνήσεις, όπως, π.χ. η Ι.Μ. Λογγοβάρδας Πάρου, για τους ίδιους λόγους.

Ποιος ήταν ο Peter McIntyre

Στρατιωτικός, ζωγράφος και συγγραφέας, γεννήθηκε στις 4 Ιουλίου του 1910, στο Ντουνέντιν της Νέας Ζηλανδίας.

Αποφοίτησε απ’ τη Σχολή Καλών Τεχνών του Σλέιντ, στο Λονδίνο, με άριστα. Εργάστηκε σαν ελεύθερος καλλιτέχνης στη Βρετανία και παντρεύτηκε με την Λίλιαν Γουέλμπερν. Το 1939, κατατάχτηκε στο 2^ο Εκστρατευτικό Σώμα της Ν. Ζηλανδίας (2NZEF), στην Αγγλία, εκπαιδεύτηκε με την Νεοζηλανδική Πυροβολαρχία στο Άλντερσοτ και υπηρέτησε ως αντιαρματικός σκοπευτής με την 2NZEF στην Αίγυπτο, από τον Απρίλιο του 1940.

Τον Ιανουάριο του 1941, διορίστηκε επίσημος Καλλιτεχνικός Ανταποκριτής της Ν. Ζηλανδίας, καταγράφοντας τις μάχες της 2NZEF στην Κρήτη, στην Β. Αφρική και στην Ιταλία. Γύρισε στο Ντουνέντιν το 1946 όπου ξαναπαντρεύτηκε με την Πατρίσια Μάιλς και μετοίκησε στο Ουέλινγκτον της Ν. Ζηλανδίας.

Εξελίχθηκε σε επαγγελματία ζωγράφο προσωπογραφιών και τοπίων καθώς και σε κριτικό μοντέρνας τέχνης. Είχε διαπρέψει σε διεθνείς καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς και ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους και διάσημους ζωγράφους στην Αυστραλία, τις ΗΠΑ και τη Ν. Ζηλανδία.

Το 1968 εξέδωσε το βιβλίο The Painted Years, στο οποίο εξιστορεί τις εμπειρίες του. Το Peter McIntyre’s New Zealand (1964) ξεπούλησε στις έξι πρώτες μέρες κυκλοφορίας του και παρέμεινε σε κυκλοφορία για είκοσι χρόνια.

Το 1970 χρίστηκε αξιωματικός του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Πέθανε στο Ουέλινγκτον το 1995.

Λίγα …άγνωστα στοιχεία για το Άγιον Όρος

Είναι αξιοθαύμαστο ότι η Χερσόνησος του Άθω, κατά τη διάρκεια της ύπαρξης της μέσα στην ιστορία, υπήρξε πάντα τόπος καταφυγής, όχι μόνο για την πνευματική ακεραιότητα και την καλλιέργεια των αρετών, αλλά και για την προστασία της σωματικής ακεραιότητας των αδυνάτων, απέναντι στους διάφορους πολυποίκιλους κατακτητές, που πάντα εποφθαλμιούσαν να ελέγξουν με τη βία, την ευλογημένη αυτή χώρα που λέγεται Ελλάδα.

Απ’ την προ Χριστού περίοδο ήδη, έχει υπάρξει, μεταξύ άλλων, τόπος απομόνωσης και καταφυγής πολεμιστών όπως για μία εκ των φυλών των Αμαζόνων, που τον τηρούσαν αυστηρά άβατο για τους άνδρες, και τιμωρούσαν με μεγάλη αυστηρότητα τους επίδοξους καταπατητές, ακόμα και με θάνατο.

Την τύχη αυτή, βέβαια, δεν είχε κι ο Μέγας Αλέξανδρος, ο οποίος αφού επιβλήθηκε στον ιερή χερσόνησο, αρνήθηκε στον πιεστικό Δεινοκράτη, να λαξεύσει τον Άθωνα στη μορφή τού Στρατηλάτη, αλλά διεμήνυσε, προφητικά, ότι «…αυτός ο τόπος πρέπει να αφεθεί στην ησυχία του…»

Στη μετά Χριστόν εποχή, ο Άθως εξελίχθηκε στην κυριότερη πνευματική κοιτίδα που περιέθαλψε, διέσωσε και συγκέρασε τον Ελληνισμό με τη Χριστιανική Πίστη, λειτουργώντας έκτοτε ως κιβωτός του Βυζαντινού Πολιτισμού. Όταν, μάλιστα, άρχισε να μετατρέπεται ο τόπος σε  άβατο για τις γυναίκες, ο λόγος για τον οποίο συνέβη αυτό δεν ήταν κάποιος ρατσισμός προς το γυναικείο φύλο. Άλλωστε, εδώ και τουλάχιστον 18 αιώνες, οι κάτοικοι του από το πρωί έως το… επόμενο πρωί, λατρεύουν μία γυναίκα, την Θεοτόκο -και για αυτό το Άγιον όρος κατέστη εξίσου γνωστό και ως «το περιβόλι της Παναγίας».

Είκοσι Μονές, είκοσι ξεχωριστές Μοναστικές Κοινότητες, απαρτίζουν μία Ιερά Κοινότητα που αυτοδιοικεί την -υπαγόμενη στους νόμους και την προστασία του Ελληνικού Κράτους- Χερσόνησο του Άθω, με έναν τρόπο αξιοζήλευτο και πρότυπο για οποιαδήποτε άλλη διεθνή κοινότητα ή ένωση, όπως π.χ. η Ευρωπαϊκή.

Ένα, μάλιστα, απ’ τα λιγότερο γνωστά χαρακτηριστικά της Αθωνικής Πολιτείας, το οποίο δεν έχει συνειδητοποιηθεί καταλλήλως, είναι ότι αποτελεί την μακροβιότερη συνεχόμενη Δημοκρατία στον Κόσμο και αυτό συμβαίνει από τον 10^ο αιώνα μ.Χ. όταν απέκτησε την de jure υπόσταση που έχει έως σήμερα…

Η αφορμή και τα αποτελέσματα εκείνης της επίσημης νεοζηλανδικής επίσκεψης βρίσκονται αυτούσια στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού στο μικρό βιβλίο “Α Visit to Mount Athos, November 1944″ Athos  Press, NY, 2014”. Το υλικό περιλαμβάνεται μεταφρασμένο ως επιμύθιο στη διεθνή συμπληρωμένη έκδοση του βιβλίου «Με Τόλμη για την Ελευθερία» που αναφέρεται στη συναρπαστική περιπέτεια του 98χρονου σήμερα Σάντυ Τόμας, (Εκδόσεις Εν Πλω). Το βιβλίο έχει παρουσιαστεί στην Κάντανο της Κρήτης, τη Θεσσαλονίκη και πρόσφατα στην Αθήνα με μεγάλη επιτυχία, έχοντας κι ως χορηγό επικοινωνίας τη Μηχανή του Χρόνου.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: 

Ο Νεοζηλανδός ήρωας στη Μάχη της Κρήτης που έπεσε στα χέρια των Ναζί, αλλά δραπέτευσε από τις φυλακές και βρήκε καταφύγιο στο Άγιον Όρος. Στο βιβλίο του, με 500.000 αναγνώστες παγκοσμίως, εξυμνεί την ελληνική ψυχή