Γιατί η λέξη κυβίστηση βγαίνει από τον τύμβο, ο τουρισμός από τον τόρνο και το μπαλέτο από το βαλλίζω. Η συναρπαστική περιπέτεια των λέξεων

Η κυβίστηση

Η λέξη «κυβίστηση» σημαίνει κωλοτούμπα και προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «κυβιστώ», που σήμαινε αναστρέφομαι με κάτω το κεφάλι.

Στα ελληνικά υπάρχουν τριών ειδών τούμπες. Η τούμπα που προέρχεται από το ιταλικό «tοmbare» που σημαίνει πέφτω και χρησιμοποιείται στη γυμναστική.

Το χάλκινο πνευστό όργανο, το οποίο στα ιταλικά λέγεται «tuba» και είναι ομόριζο με το αγγλικό «tube», που είναι ο σωλήνας και η τρίτη τούμπα, είναι ο χωμάτινος λόφος πάνω σε τάφο που προέρχεται από το λατινικό «tumba», το οποίο έχει τις ρίζες του στην ελληνική λέξη «τύμβος».

Το μπαλέτο

Η λέξη «μπαλέτο» εισήλθε στην ελληνική γλώσσα από το λατινικό “ballare”, που σημαίνει χορεύω και προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «βαλλίζω», που είχε επίσης την ίδια σημασία.

Η γόνδολα

Αυτές οι λέξεις ονομάζονται αντιδάνεια γιατί επιστρέφουν ως δάνεια στη γλώσσα που γεννήθηκαν.

Στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν πολλές λέξεις που πέρασαν ως δάνεια στα λατινικά και επέστρεψαν με νέα σημασία.

Η λέξη «γόνδολα», η οποία στα αγγλικά είναι “gondola”, προέρχεται από την ελληνική λέξη «κοντούρα», που ήταν το μικρό σκάφος και ήταν θηλυκό του επιθέτου “κόντουρος” από τις λέξεις “κοντός” και “ουρά” και ήταν το σκάφος με την κοντή ουρά.

Η λέξη χρησιμοποιούταν στα Βυζαντινά χρόνια και πέρασε από τους Βενετούς στην γλώσσα τους ως “gondola”.

Ο Τόρνος

Επίσης η λέξη τουρισμός και τα παράγωγά της, που εισήλθαν στην ελληνική γλώσσα από τις γαλλικέ ς λέξεις «tour» και «tourisme», προέρχονται από την ελληνική λέξη «τόρνος», το οποίο ήταν ένα μηχάνημα σαν τον διαβήτη και πέρασε στη λατινική γλώσσα ως tornare, που σήμαινε γυρίζω τον τροχό και στα γαλλικά ως tourner, που σημαίνει περιστρέφω. Έτσι προκύπτει και το “tour de france”, ο γύρος της Γαλλίας.

Ο Δαίμονας

Ο λέξη «δαίμονας» σήμερα έχει αρνητική σημασία, όμως στα αρχαία ελληνικά είχε ίδια ρίζα με την ευδαιμονία.

Ο Δημόκριτος είχε πει «Η ευδαιμονία δεν βρίσκεται ούτε στα κοπάδια, ούτε στο χρυσάφι, μα στη ψυχή που είναι κατοικία του Θεού». Στόχος των ανθρώπων σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες ήταν η ευδαιμονία.

Η λέξη “δαίμων” που προέρχεται από το ρήμα “δαί-ομαι” σήμαινε μοιράζω στον καθένα τη μοίρα του και είχε την έννοια του φύλακα άγγελου. Ευδαιμονία ήταν η έντονη ευτυχία και ευδαίμων ήταν όποιος είχε την εύνοια του δαίμονος.

Η λέξη άλλαξε σημασία τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, καθώς έπρεπε οι αρχαίοι Θεοί να γίνουν συνώνυμα του Διαβόλου και έτσι οι δαίμονες ήταν πλέον τα κακά πνεύματα.

Το κείμενο βασίστηκε στην εκπομπή «5 λεπτά με τον Καθηγητή Γλωσσολογίας, Γιώργο Μπαμπινιώτη» στον Βήμα FM 99.5

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ποια ήταν η πρώτη τρόικα που έκανε επανάσταση; Ξέρετε πως η λέξη tax είναι ελληνική, όπως και η crisis; Γιατί η λέξη δάνειο σήμαινε δώρο και κατέληξε να σημαίνει χρηματική συναλλαγή με τόκο!…