Γιατί η ίδρυση του Εθνικού Θέατρου το 1930 ταυτίστηκε με το όραμα για πνευματική αναγέννηση. Αναβίωσε το αρχαίο δράμα και οι διευθυντές του ήταν προσωπικότητες

Στις 5 Μαΐου 1930 γεννήθηκε το “Εθνικό Θέατρο”, με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Γεώργιου Παπανδρέου.

Στο πλαίσιο του εκσυγχρονιστικού του προγράμματος της, η κυβέρνηση Βενιζέλου αποφάσισε να αναδείξει το θέατρο και τους ηθοποιούς του. Λέγεται πως σε αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο η Κυβέλη, μεγάλη πρωταγωνίστρια και σύζυγος του ανερχόμενου υπουργού.

Το μεγάλο ξεκίνημα έγινε με τον “Αγαμέμνονα” του Αισχύλου και τη μονόπρακτη κωμωδία “Ο Θείος Όνειρος” του Ξενόπουλου, στις 19 Μαρτίου 1932. Έκτοτε, το Εθνικό Θέατρο και οι άνθρωποί του ακολούθησαν ανοδική πορεία. Από τον Ιωάννη Γρυπάρη που το μεταφραστικό του έργο επανασύστησε τους αρχαίους τραγικούς στο μεγάλο κοινό, μέχρι τον παγκοσμίου φήμης ηθοποιό και σκηνοθέτη Αλέξη Μινωτή που μαζί με την σύζυγό του Κατίνα Παξινού απογείωσαν την φήμη του Εθνικού Θεάτρου.

Τα πρώτα βήματα του Εθνικού Θεάτρου

Ο Ιωάννης Γρυπάρης υπήρξε πρωτεργάτης του σχεδίου για τη δημιουργία μίας Εθνικής Σκηνής στη χώρα και συνέταξε μαζί με τον Παπανδρέου τον «ιδρυτικό νόμο» του Θεάτρου. Από τη θέση του γενικού διευθυντή και μαζί με τον Φώτη Πολίτη (σκηνοθέτης), Γρηγόρη Ξενόπουλο και Γεώργιο Βλάχο (Καλλιτεχνική Επιτροπή), οραματίστηκαν την πνευματική αναγέννηση της χώρας. Κορυφαίοι καλλιτέχνες της εποχής ενστερνίστηκαν τα νεογέννητα ακόμα ιδεώδη και ακολούθησαν. Ανάμεσά τους οι Αιμίλιος Βεάκης, Χριστόφορος Νέζερ, Κατίνα Παξινού, Ελένη Παπαδάκη, Μάνος Κατράκης και πολλοί άλλοι.

Διαβάστε ακόμα: Χριστόφορος Νέζερ, ο αυτοδίδακτος ηθοποιός που πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Εθνικού Θεάτρου. Καταγόταν από Βαυαρική οικογένεια, που ήρθε στην Ελλάδα με τον Όθωνα. Πέθανε ξεχασμένος στο γηροκομείο

Η συμβολή του Γρυπάρη έγκειται κυρίως στο μεταφραστικό του έργο. Μετέφρασε όλα τα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή, του Αισχύλου, τις Βάκχες του Ευρυπίδη, αποσπάσματα των Πλάτωνα, Ομήρου, Πίνδαρου, Ηρόδοτου, καθώς και έργα των Γκαίτε, Σίλλερ, Χάινε, Ζολά και πολλών ακόμα. Ο Γρυπάρης κατάφερε να γίνει ο δίαυλος μεταξύ των αρχαίων τραγικών και της σύγχρονης Ελλάδας, καθώς το έργο του αποτέλεσε τη βάση για την αναβίωση του αρχαίου δράματος στη χώρα.

Στις 19 Μαρτίου 1932, το Εθνικό Θέατρο άνοιξε για πρώτη φορά την αυλαία του με την τραγωδία του Αισχύλου «Αγαμέμνων» και ένα μονόπρακτο του Γρηγόριου Ξενόπουλου. Το αθηναϊκό κοινό αγκάλιασε αμέσως το νέο θέατρο και καθημερινά εκατοντάδες άνθρωποι συνωστίζονταν στα ταμεία του Εθνικού για ένα εισητήριο.

Η αναβίωση του αρχαίου δράματος

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1938 ανέβηκε για πρώτη φορά μετά την αρχαιότητα, παράσταση αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο. Για πρώτη φορά το αρχαίο δράμα “ξανασυνάντησε τον φυσικό του χώρο”. Ήταν η “Ηλέκτρα” του Σοφοκλή με πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού και πρωτεργάτες του εγχειρήματος ήταν ο γενικός γραμματέας του Θεάτρου και λογοτέχνης, Κώστας Μπαστιάς και ο θεατρικός σκηνοθέτης, Δημήτριος Ροντήρης, o οποίος ανέλαβε τα ηνία του Εθνικού το 1946.

Ο Ροντήρης σκηνοθέτησε πολλά έργα του παγκόσμιου κλασικού αλλά και νεότερου δραματολογίου, μεταξύ των οποίων 11 έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ καθώς και πολλές αρχαίες τραγωδίες. Η σκηνοθεσία του στην Ηλέκτρα και στον Άμλετ, τα οποία ο θίασος ανέβασε σε Αγγλία και Γερμανία, προκάλεσε ενθουσιώδεις κριτικές. Ενδεικτικά, όταν η παράσταση παιζόταν στην Αγγλία, οι “Τάιμς” του Λονδίνου προειδοποιούσαν τους ηθοποιούς, στο πρωτοσέλιδο, να μην δουλέψουν Σαββατοκύριακο για να μπορέσουν να δουν τον “Άμλετ”.

Σύμφωνα με τον κριτικό θεάτρου, Κώστα Γεωργουσόπουλο, εκτός από τον αναγεννησιακό χαρακτήρα του, το Εθνικό εξυπηρετούσε έναν ακόμα ιδρυτικό στόχο. Να ενημερώνει το ελληνικό κοινό για τα μεγάλα έργα του παγκόσμιου θεάτρου και για τα καινούργια θέματα. Γι’ αυτό και ο Ροντήρης ανέβασε τα καινούρια θεατρικά ονόματα της εποχής, όπως ο Πιραντέλο και ο Ο’Νιλ.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Ροντήρης ήταν ο μόνος σκηνοθέτης της κρατικής σκηνής που παραιτήθηκε και απείχε από κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα. Επανήλθε στη θέση του διευθυντή το 1946 και κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, το 1955, απολύθηκε μετά από κυβερνητική παρέμβαση.

Ο σκηνογράφος του Εθνικού

Εκτός, όμως, από τους γενικούς διευθυντές, τα μέλη της Καλλιτεχνικής Επιτροπής και τον θίασο, το Εθνικό Θέατρο αποτελείτο από σπουδαίους σκηνογράφους, χορογράφους και ενδυματολόγους. Η περίπτωση του Κλεόβουλου Κλώνη είναι ενδεικτική. Έχει μείνει στη συλλογική μνήμη της χώρας ως “ο σκηνογράφος του Εθνικού” και όχι άδικα.

Ο Κλώνης ήταν ο πρώτος που προσλήφθηκε στο Θέατρο, το 1930, προκειμένου να το επισκευάσει και να το παραδώσει στον θίασο προς χρήση. Από την πρώτη παράσταση ως την συνταξιοδότησή του, το 1963, ο Κλώνης σχεδίασε και κατασκεύασε πάνω από 1.000 σκηνικά. Σκηνογράφησε έργα όλων των εποχών, όλων των στυλ και όλων των θεατρικών ειδών, από την αρχαία ελληνική τραγωδία ως τον Ζιρωντού. Τα σκηνικά του είχαν αρχιτεκτονική δόμηση και πλαστική αντίληψη.

Ο Κλεόβουλος Κλώνης έμεινε στην ιστορία ως ο πρώτος σκηνογράφος στον κόσμο που ανέλαβε να λύσει τα σκηνογραφικά προβλήματα της αναβίωσης του αρχαίου δράματος σε αρχαία υπαίθρια θέατρα.

Όλοι οι παράγοντες του Εθνικού υπηρέτησαν με σεβασμό και αξιοπρέπεια τα αρχικά “αναγεννησιακά” ιδανικά του θεάτρου και σε συνδυασμό με το σοβαρό ρεπερτόριο και τον επαγγελματισμό του εκάστοτε θιάσου συντέλεσαν στην ανάδειξη του ως τον σημαντικότερο πολιτιστικό και καλλιτεχνικό θεσμό της χώρας.

Σήμερα

Σήμερα, το Εθνικό Θέατρο διαθέτει πέντε σκηνές. Η Κεντρική Σκηνή, χωρητικότητας 658 θέσεων και η Νέα Σκηνή, χωρητικότητας 114 θέσεων, στεγάζονται στο διατηρητέο κτίριο του Τσίλλερ επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου. Στο ιστορικό μέγαρο του “Ρεξ”, που βρίσκεται επί της οδού Πανεπιστημίου στεγάζεται η Σκηνή Κοτοπούλη, που έχει χωρητικότητα 648 θέσεων και το θέατρο Κατίνα Παξινού (πρώην Σινεάκ) χωρητικότητας 277 θέσεων. Στο τελευταίο στεγάζεται η Παιδική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Το 1997, ιδρύθηκε η Πειραματική Σκηνή. Σκοπός της ήταν η ανανέωση του θεατρικού παιχνιδιού και η αναγωγή του σε μονάδα παιδείας και πολιτισμού. Οι παραστάσεις του παρουσιάζονται σήμερα στο ανακαινισμένο εκ βάθρων Γκαράζ του Εθνικού Θεάτρου, το οποίο μετατράπηκε το 1998 σε ένα μικρό θέατρο χωρητικότητας 150 θέσεων.

αρχική φωτογραφία: Εθνικό Θέατρο

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Η μονομαχία του Αιμίλιου Βεάκη και του Αλέξη Μινωτή στα Ψηλά Αλώνια. Πετούσαν καρέκλες, ποτήρια και ακραίες ύβρεις