Γιατί η χωροφυλακή ήταν άχρηστη και ανίκανη να αντιμετωπίσει ληστές όπως ο Νταβέλης και ο Γιαγκούλας

Τον Ιούλιο του 1856, ο Γεώργιος Λασσάνης, λόγιος και νομάρχης Αττικοβοιωτίας, δημοσίευσε μία αναφορά προς το Υπουργείο Εσωτερικών με τίτλο “Έκθεσις Περί Ληστείας”.

Πρόκειται για μια μοναδική πρωτογενή μαρτυρία που περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το φαινόμενο της ληστείας στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος και για την ανεπαρκή εκπαίδευση της χωροφυλακής.

Το δύσκολο έργο της καταδίωξης των ληστών

Υπεύθυνο για την καταδίωξη των ληστών ήταν το σώμα της Χωροφυλακής. Οι δυνάμεις της ενισχύονταν από τον τακτικό στρατό, έμμισθους εθνοφύλακες, επικουρικά σώματα που υπηρετούσαν παλιά στην Οροφυλακή και ένοπλους δημότες.

Κατά τον Λασσάνη, οι ένοπλοι δημότες όχι μόνο δεν ήταν καθόλου χρήσιμοι στο έργο καταδίωξης των ληστών, αλλά δημιουργούσαν σύγχυση.

Σε συμπλοκή που ξέσπασε στον Ορχομενό Βοιωτίας, τριακόσιοι ένοπλοι αγρότες κυνηγήθηκαν από δεκατρείς ληστές και τράπηκαν σε φυγή. Δεν είχαν εκπαίδευση, εξοπλισμό, γνώση, αποφασιστικότητα και τις ικανότητες των ληστών.

Ο Έλληνας λόγιος θεωρούσε ότι η Χωροφυλακή έπρεπε να διαπνέεται από αυστηρότερη πειθαρχία και να ενισχυθεί με περισσότερους στρατιώτες.

Ακόμη, θα έπρεπε να συγκροτηθούν μυστικά αποσπάσματα με άνδρες που θα είχαν καλή γνώση των στρατηγικών των ληστών και των περιοχών που λυμαίνονταν.

Σε διαφορετική περίπτωση, όλες οι επιχειρήσεις θα αποτύγχαναν παταγωδώς. Πρότεινε, δηλαδή, ποιοτικά χαρακτηριστικά και όχι ποσοτικά.

Τον Ιούνιο του 1856, σχεδόν όλες οι περιπολίες, οι ιχνηλασίες και οι νυχτερινές ενέδρες στην περιοχή της Αττικοβοιωτίας απέβησαν μάταιες, σύμφωνα με τον Λασσάνη.

Από την άλλη, η Χωροφυλακή κατόρθωσε να απελευθερώσει αιχμάλωτους πέντε ληστών στην Πάρνηθα, να δολοφονήσει τον λήσταρχο Δρόλια στη Θήβα και να συλλάβει τον λήσταρχο Μπαρμπαγιάννη στην Χαιρώνεια.

Οι διαβόητες συμμορίες

Ο Έλληνας λόγιος δεν περιορίστηκε σε πληροφορίες που λάμβανε στο γραφείο του. Πραγματοποίησε ο ίδιος επιτόπια έρευνα στη Μεγαρίδα, τη Θήβα, τη Λιβαδειά και την Αττική, μέρη όπου κυκλοφορούσαν οι ληστές.

Ο Λασσάνης έκανε μνεία σε τέσσερις συμμορίες:

1. τη συμμορία του ξακουστού Χρήστου Νταβέλη και του στενού συνεργάτη του Ζαφείρη,
2. τη συμμορία του Βασίλη Καλαμπαλίκη,
3. τη συμμορία του Φουντούκη και
4. τη συμμορία του Λουκά Μπελούλια ή Κακαράπη.

Πώς ενεργούσαν οι ληστές

Όσον αφορά τον τρόπο δράσης ενός ληστή, ο Λασσάνης έγραψε ότι περνούσε όλη την ημέρα σε μέρη που ήταν υπεράνω υποψίας για λημέρια λήσταρχων.

Τα μέρη αυτά του εξασφάλιζαν καλή ορατότητα και τον βοηθούσαν να μην γίνεται αντιληπτός από όσους τον καταδίωκαν.

Ο ληστής παραμόνευε τις κινήσεις όλων όσοι έκαναν περιπολίες και ιχνηλατήσεις. Αν ένιωθε ότι απειλείται, έκανε μεταβολή και ξέφευγε. Όταν έπεφτε η νύχτα, απέφευγε οποιοδήποτε σημείο θεωρούσε ως ύποπτο για ενέδρα.

Σύμφωνα με τον Λασσάνη, “έργον τοῦ λῃστοῦ εἶναι νὰ πράττῃ τὰς κακουργίας του χωρὶς αὐτὸς νὰ βλάπτεται”. Τα κίνητρα των ληστών δεν ήταν πολιτικά αλλά με “ῥοπὴν μόνον πρὸς κακουργίαν, πρὸς χρηματολογίαν καὶ πρὸς παλληκαρισμόν”.

Στόχος τους ήταν να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους των περιοχών που λυμαίνονταν και να αναγκάσουν την κυβέρνηση να τους παράσχει αμνηστία.

Πού κρύβονταν οι ληστές

Οι ληστές εξασφάλιζαν κάλυψη από βοσκούς, τους λεγόμενους “βλαχοποιμένες”. Τα βουνά της Πάρνηθας, του Κιθαιρώνα και του Ελικώνα λειτουργούσαν τόσο ως κρυψώνες όσο και ως ορμητήρια.

Οι βοσκοί διασκορπίζονταν στα βουνά και σχημάτιζαν μικρά χωριά που, μαζί με τα μοναστήρια και τα μετόχια τους, λειτουργούσαν ως καταγώγια των ληστών.

Όπως είναι λογικό, όσοι συνεργάζονταν με τους ληστές δεν διανοούνταν να μαρτυρήσουν πού κρύβονταν “φοβούμενοι τὴν ἐκδίκησιν αὐτῶν”. Τους προμήθευαν με πυρίτιδα, τσαρούχια και ασκούς με νερό και τους ενημέρωναν για τις κινήσεις της Χωροφυλακής και τα σημεία που η τελευταία στάθμευε.

Όμως, η συναναστροφή των βοσκών με τους ληστές οδήγησε συχνά τους πρώτους να ασπαστούν το ληστρικό βίο και, τελικά, να συλληφθούν, ανέφερε ο Λασσάνης στην έκθεσή του.

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia και “Έκθεσις Περί Ληστείας“