Γιατί έκλαψε ο Γκάλης. Ήταν δάκρυα χαράς ή θλίψης; Το βιβλίο για το “παράδοξο κλάμα” και τον λόγο που οι άνθρωποι κλαίνε

Γιατί κλαίμε όταν επαινούν και βραβεύουν εμάς ή δικούς μας ανθρώπους, όταν ξανανταμώνουμε αγαπημένους, όταν ακούμε τον εθνικό ύμνο ή κατά την έπαρση της σημαίας, όταν κερδίζει η ομάδα μας, σε γάμους και γεννήσεις, μπρος σε πράξεις καλοσύνης, ηρωισμού, ευγένειας και αλτρουισμού, με όμορφα παραμύθια και για πολλούς άλλους θετικούς λόγους;

Γιατί δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι μας συμβαίνει και αναρωτιόμαστε «μα τώρα γιατί κλαίω;» Γιατί μπορεί να κλαίμε εύκολα- να εκδηλώνουμε «ευσυγκινησία»;

Η έρευνα για την απάντηση αυτού του είδους των ερωτημάτων μας οδηγεί πέρα από το κλάμα, βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή.

Διαβάστε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του καθηγητή Στέλιου Κερασίδη “Παράδοξο Κλάμα” (Τώρα γιατί κλαίω;) που αναφέρεται, ανάμεσα σε άλλα, στην περίπτωση του μεγάλου αθλητή Νίκου Γκάλη:

Ο Γκάλης θεωρούνταν ψυχρός επαγγελματίας μπασκετμπολίστας, λόγω της ικανότητας ελέγχου των συγκινήσεών του, για όσα χρόνια ήταν ενεργός αθλητής. Φυσικά, όταν ο κόσμος τον αποθέωνε, κατά τις μεγάλες επιτυχίες που είχε καταφέρει, δεν φάνηκε ποτέ να κλαίει ή να δακρύζει.

Ωστόσο, αρκετά χρόνια μετά, όταν έπαιξε το πρώτο παιχνίδι του απέναντι στην πρώην ομάδα του, τον Άρη, το Νοέμβρη του 1992, και μετά από μια εξαιρετική δική του εμφάνιση και νίκη της νέας ομάδας του, ξέσπασε σε κλάματα στα αποδυτήρια (Κούβαρης, 2019).

Μια καθαρή περίπτωση όπου η λύπη υπερίσχυσε της χαράς, θα μπορούσαμε να πει κάποιος. Όταν όμως αργότερα, αφότου τελείωσε την αθλητική του καριέρα και το πλήθος τον επευφημούσε φωνάζοντας το όνομά του, κατά τη διάρκεια τελετών προς τιμήν του, ήταν αδύνατο να συγκρατήσει τα κλάματά του.

Μα εδώ ήταν μόνο τιμή και αγάπη του κόσμου, ο οποίος τον αποκαλούσε «Θεό». Γιατί να κλαίει;

Στην περίπτωση αυτή αν δεχθούμε ότι έκλαιγε από καθαρή χαρά για την τιμή που του γινόταν, θα πρέπει να εξηγήσουμε την διαφορά με τον Γκάλη που δεν δάκρυζε ποτέ όταν αποθεώνονταν ως αθλητής, σε περιπτώσεις τεράστιων επιτυχιών και χαράς όλης της Ελλάδας.

Θεωρώ πολύ πιο πιθανό πως ο Γκάλης, όπως και όλοι σχεδόν οι αθλητές που κλαίνε όταν αποθεώνονται από τον κόσμο σε τελετές αποχώρησής τους (όπως π.χ. οι Gianluigi Buffon και Andrés Iniesta Luján, 40 και 34 χρονών αντίστοιχα), δεν χάνουν ξαφνικά την ικανότητα ελέγχου των συγκινήσεών τους. Η συγκίνηση που νιώθουν είναι άλλης υφής, είναι διαφορετική.

Οι υπό τη συνείδηση συσχετίσεις για την παρέλευση της νεότητας και των μεγάλων σωματικών ικανοτήτων, για το τέλος της καριέρας που ήρθε και το άλλο, εκείνο της παρακμής που έρχεται και πλέον άρχισε να αναφαίνεται καθαρά, ενεργοποιούν τη θλίψη. Την θλίψη και όχι την χαρά.

Στην χαρά, τους είδαμε: γελούσαν, πήδαγαν, τραγουδούσαν, κουνούσαν τις γροθιές, ήταν βυθισμένοι στην αυταπάτη για αιώνια νεότητα, διαρκή ρώμη και ακμή.

Ας σημειώσουμε και επί του παραδείγματος αυτού ότι η έννοια της «τραγικής χαράς» του Trimble, αν εκληφθεί ότι υπονοεί πως πίσω από το κλάμα βρίσκεται η χαρά, δεν μπορεί να ερμηνεύσει την διαφορά που παρατηρείται στον έναν και αυτόν αθλητή. Σύμφωνα με αυτήν, ακόμα και ο νεαρός Γκάλης θα έπρεπε να κλαίει όταν τον αποθέωναν.

Επειδή, φυσικά και ο νεότερος αθλητής έχει εξελιχθεί και επεκτείνει τους λόγους για τους οποίους κλαίει όπως έχει υποθέσει ο Trimble. Όμως, ο νεότερος αθλητής δεν κλαίει όπως ο μεγαλύτερος και δη εκείνος που πέρασε δοκιμασίες ή αποχωρεί. Η διαφορά έγκειται στο ότι η «απ-ώθηση» του τραγικού που μπορεί να επιτυγχάνεται με την «ώθηση» της βιούμενης ρώμης και ισχύος κατά την νεότητα, δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν οι δυσκολίες έχουν αναφανεί και υποσκάψει το έδαφος.

Η αποθέωση του νεότερου Γκάλη είχε ως αποτέλεσμα να νιώθει κυρίως χαρά, χωρίς το τραγικό σκέλος. Οπότε, γέλια και πανηγύρια… Για τον γηραιότερο Γκάλη ωστόσο, η απώθηση πλέον δεν είναι το ίδιο εφικτή. H αποθέωση τώρα αφυπνίζει την υπαρξιακή δοξοθυμία: «Γερνάω, σε λίγο θα είμαι ένας ανήμπορος γέρος, δεν θα αξίζω τον θαυμασμό, άλλοι θα αποθεώνονται πια, ματαιότης…».

Και αυτή συνδέεται με λύπη και ψυχικό πόνο. Αυτό που αναδύεται είναι θλίψη και μέγα υπαρξιακό παράπονο για τον θαυμασμό του κόσμου που θα τελειώσει και θα μεταλλαχθεί σε λύπη για τον γέρο που προβάλλει.

Η χαρά που μπορεί να φέρει η εκτίμηση του κόσμου, όντως υφίσταται, αλλά τώρα πια μπορεί να καταστεί «τραγική». Και ως χαρά να συνυπάρχει με την θλίψη, στην στιγμή της αποθέωσης. Δεν είναι όμως η συγκίνηση της χαράς αυτή που γεννά το κλάμα, γιατί αλλιώς, θα έπρεπε να κλαίει και ο νεαρός Γκάλης όταν αποθεώνονταν.

Τότε όμως, εκείνος γελούσε, πανηγύριζε, δηλαδή, απλά χαιρόταν.

Περισσότερα στο νέο βιβλίο του Στέλιου Κερασίδη “Παράδοξο Κλάμα” (Τώρα γιατί κλαίω;), Εκδόσεις Παρισιανού 

Ο Στέλιος Κερασίδης είναι Φυσικός, και Διδάκτωρ του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου της Κρήτης.

Περιεχόμενα του βιβλίου:

Πρόλογος του Φίλιππου Καργόπουλου

Πρόλογος του συγγραφέα

Μέρος πρώτο

Το «παράδοξο» κλάμα με το οποίο ασχολείται αυτή η εργασία

Ευσυγκινησία- εύκολο κλάμα

Eλέγχεται η ευσυγκινησία;

Κατάθλιψη και ευσυγκινησία

Η «σκοτεινή» πλευρά της ευσυγκινησίας

Η άποψη του Michael Trimble

Αρέσει πράγματι στους ανθρώπους να κλαίνε;

Κλαίμε όντως από χαρά;

Απολλώνιο και Διονυσιακό

Ο Δαρβίνος για το κλάμα

Περιπτώσεις

Νίκος Γκάλης

Adele

Usain Bolt

Cristiano Ronaldo

Vasilije Micic

Ryan Crouser

Θοδωρής Ιακωβίδης

Ο Γιάννης Αντετοκούμπο, η Ιρανή φοιτήτρια, οι οπαδοί ομάδων

Η κοπέλα που παντρεύεται

Ο πατέρας που κλαίει στον γάμο της κόρης του

Κλάμα κατά το άκουσμα του Εθνικού Ύμνου ή την ανύψωση της σημαίας

Το κλάμα μετά την διάσωση

Κλάμα κατά την γέννηση του μωρού

Δωρεά οργάνων

Απελευθέρωση μετά από πολλά χρόνια εγκλεισμού στην φυλακή

Ενδιαφέροντα άλλα παράδοξα κλάματα

Ο διαρκής πόθος της σχέσης απόλυτης αποδοχής

Οι απώλειες, οι ματαιώσεις, οι χαμένοι παράδεισοι

Η πίκρα, η ζήλια, η απογοήτευση, η αυτολύπηση

Η δοξοθυμία αδυναμίας και αβοήθητου

Χαμένες πατρίδες

Κατοπτρική βίωση

Μέρος Δεύτερο

Η «μηχανική-υδραυλική» πρόταση

Μικτές συγκινήσεις;

Τι μπορεί να συμβαίνει στο νου αυτού που κλαίει «παραδόξως»;

Το ελαφάκι στο χιονισμένο τοπίο

Μετά το κλάμα γνώση… Τελικά συμπεράσματα