Γεώργιος Παπανδρέου και Ανδρέας Παπανδρέου. Οι διαφορές πατέρα και γιου στη ρητορική και στην πολιτική. Ο ένας εστίαζε στο θρησκευτικό και ο άλλος στο εθνικό ένστικτο των Ελλήνων

(Απόσπασμα από το βιβλίο: «Ανδρέας Παπανδρέου: Η ζωή σε πρώτο ενικό και η τέχνη της πολιτικής αφήγησης», Νίκος Παπανδρέου, εκδόσεις Καστανιώτη)

Μια μικρή σύγκριση μεταξύ του Ανδρέα Παπανδρέου και του πατέρα του, Γεωργίου, είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα.

Γεώργιος Παπανδρέου

Ο παλιός εκείνος πολιτικός, γνωστός και σαν μεγάλος ρήτορας, αντλούσε συχνά τις ρητορικές του κορόνες από μια άλλη Ελλάδα ― εκείνη της βυζαντινοχριστιανικής παράδοσης. Στηρίχθηκε πολύ λιγότερο στην ιστορία της Εθνικής Αντίστασης ή στον αγώνα του ’21. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά συνθήματά του που σφράγισαν την εποχή του, έχουν έναν αποφθεγματικά βιβλικό χαρακτήρα.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν που προσδιόρισε μια ολόκληρη εποχή, το 1965, με την λέξη «αποστασία». Πρώτος μίλησε στη βουλή για πολιτικούς που πουλήθηκαν για «τριάντα αργύρια», συνδέοντας έτσι άμεσα στην συνείδηση του Έλληνα την πολιτική με τον χριστιανισμό. Ο ίδιος επίσης πέρασε στην Ιστορία  για τα σχεδόν θρησκευτικά του αποφθέγματα: «Ο βασιλιάς βασιλεύει αλλά ο λαός κυβερνά» ― σύνθημα κι αυτό της Ένωσης Κέντρου.

Στη συνεχή αναφορά του Γ. Παπαδόπουλου, που ξεκινούσε τις τηλεοπτικές του ομιλίες με το περίφημο «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», ήρθε ο Γεώργιος Παπανδρέου, ενώ βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, να συμπληρώσει το «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» με το «Καθολικώς Διαμαρτυρόμενων». Συμπύκνωσε με τον τρόπο αυτό σε πέντε μόνο λέξεις τρία διαφορετικά δόγματα (Έλληνες Χριστιανοί, Καθολικοί, Διαμαρτυρόμενοι), εννοώντας συγχρόνως ότι οι Έλληνες είναι όλοι τους καθολικώς διαμαρτυρόμενοι στο καθεστώς των συνταγματαρχών.

Όταν συνέπεσε η επέτειος της χούντας (21^η Απριλίου) με το Πάσχα, ο Γεώργιος Παπανδρέου στο παράνομο διάγγελμά του ξεκίνησε με το: «Σήμερα, την ημέρα της ανάστασης του Χριστού, γιορτάζουμε τη Σταύρωση του λαού».

Ανδρέας Παπανδρέου

Οι ιστορικές αναφορές του Ανδρέα συνήθως είχαν έντονο εθνικό και όχι άλλου είδους χαρακτήρα, χωρίς πολλές αναφορές στην χριστιανοσύνη ή την αρχαιότητα. Τα μεταφορικά του σχήματα, οι ιστορικές του αναφορές είχαν άλλη κατεύθυνση ― μιλάει για δωσίλογους, για προδότες, για τον αγώνα εναντίον της αμερικανικής κατοχής.

Ανάλογη ρητορική δεν είναι δεδομένη, εφόσον άλλοι πολιτικοί, όπως ο ίδιος ο πατέρας του, αντλούσαν τις παρομοιώσεις από μια χριστιανοβυζαντινή παράδοση. (Το θέμα της ρητορικής των Ελλήνων λίγο έχει απασχολήσει τη σύγχρονη ακαδημαϊκή κοινότητα κι έτσι παρατηρήσεις σαν κι αυτές είναι μερικά ψίχουλα, μικρά παραδείγματα του πλούτου του έργου που μπορεί να γίνει γύρω από το θέμα αυτό.)

Γυρνώντας λοιπόν, στο πολιτικό λεξιλόγιο του Ανδρέα, παρατηρούμε ότι η δεύτερη λέξη στο ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα) είναι η λέξη «απελευθέρωση», που ηχούσε αφυπνιστικά στην συνείδηση του Έλληνα, ενός Έλληνα γαλουχημένου με ιστορίες του ’21 αλλά και ιστορίες της Κατοχής. Δεν είναι τυχαίο που ορόσημα για τον Ανδρέα είναι οι εθνικές γιορτές, όπως η 28^η Οκτωβρίου, ενώ για τον πατέρα του ήταν οι θρησκευτικές γιορτές, όπως η ημέρα του Πάσχα.

Ως πρωθυπουργός πια ο Ανδρέας τιμά τις ημερομηνίες που έχουν σχέση με αντίσταση και εθνική ανεξαρτησία ― ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που τίμησε το Κιλελέρ και τους αγώνες των αγροτών, ήταν ο πρώτος μετά από χρόνια που επισκέφθηκε την Κύπρο, ήταν ο ίδιος που καθιέρωσε το προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά, όχι τόσο για να τιμήσει τη θρησκευτική πλευρά των Ποντίων, αλλά για να θυμίσει τον ξεριζωμό τους και την εθνική καταστροφή.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο Ανδρέας Παπανδρέου στο BBC: «Μια συμμαχία πρέπει να εγγυάται τα σύνορα, αλλά το ΝΑΤΟ δίνει όπλα στην Τουρκία». 22 χρόνια από τον θάνατό του ο Κ. Λαλιώτης επιχειρεί αποτίμηση της πορείας του (βίντεο)