Φιλική Εταιρεία. Με τα τεκτονικά πρότυπα οδήγησε στην Επανάσταση. Ποιες άλλες εταιρείες είχαν δημιουργηθεί στην Ευρώπη

Η Φιλική Εταιρεία είχε καταλυτικό ρόλο στην προετοιμασία των Ελλήνων για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Ήταν μυστική οργάνωση, που δημιουργήθηκε με τεκτονικά πρότυπα, από τρεις Έλληνες μικροεμπόρους στην Οδησσό 

Ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ο Νικόλαος Σκουφάς και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ αγωνιούσαν για την απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Τούρκους. Το 1813 συνεργάστηκαν για να ιδρύσουν μια εταιρεία η οποία  ιγα είχε σκοπό να απαλλάξει την Ελλάδα από τους Οθωμανούς, να συγκεντρώσει χρήματα και να μυήσει όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο, κυρίως πλούσιους ομογενείς του εξωτερικού, ώστε να αποκτήσουν χρήματα και να αγοράσουν όπλα.

Τι ήταν οι εταιρείες και πώς σχετίζονταν με τις στοές

Εκείνη την περίοδο, τα απελευθερωτικά κινήματα για να δρουν κρυφά από την Ιερή Συμμαχία ίδρυαν μυστικές οργανώσεις, που τις ονομάζουν εταιρείες.

«Τέτοιες εταιρείες πολιτικής δράσης θεωρούνται οι Καρμπονάροι της Ιταλίας και στην Γαλλία η Εταιρεία των Καλών Εξαδέλφων, που επίσης ανέπτυξε μεγάλη δράση», ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου η ιστορικός Ρεγγίνα Κατσιμάνδρου. 

«Επίσης υπάρχει και μία επανάσταση των αποικιών της Ισπανίας στη Νότια Αμερική. Όλο αυτό δείχνει ότι ο κόσμος υποφέρει, στοιχείο βασικό με το οποίο ξεκίνησε και η Γαλλική Επανάσταση. Έτσι, ο κόσμος αρχίζει να σκέφτεται εθνικά», ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου ο Ανδρέας Κούκος, Πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας Ιωάννης Καποδίστριας.  

Οι στοές, μυστικές συνωμοτικές οργανώσεις, δεν είχαν απαραίτητα εθνικοαπελευθερωτικούς σκοπούς «αλλά έχουν ως κυρίαρχο στόχο την αλληλοβοήθεια των μελών της, όπως είναι οι λεγόμενες μασονικές στοές, που κυρίως δημιουργήθηκαν στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα», είπε στη ΜτΧ ο ιστορικός Γιαννόπουλος Νίκος.

Η μύηση των Τσακάλωφ και Ξάνθου σε μυστικές εταιρείες πριν τη Φιλική Εταιρεία

Πριν την ένταξή του στη Φιλική Εταιρεία, ο Τσακάλωφ ήταν μυημένος στο Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο. Ήταν μυστική εταιρεία, που δημιουργήθηκε από Έλληνες και Γάλλους φιλέλληνες.

Ομοίως, ο Ξάνθος ήταν μέλος τεκτονικής στοάς στη Λευκάδα. «Θα έλεγα ότι η θητεία του, στον ελευθεροτεκτονισμό ήταν πολύτιμη για τη διαμόρφωση των συνολικών κανόνων και της διοικητικής δομής της εταιρείας», ανέφερε στη ΜτΧ ο Γεώργιος Πουκαμισάς, Diplom της Διπλωματικής Ακαδημίας Βιέννης.

Ο Σκούφας ήταν ο μόνος που δεν είχε μυηθεί σε κάποια μυστική εταιρεία.

Η αρχή της Φιλικής Εταιρείας

Οι τρεις, ασήμαντοι έμποροι, χωρίς  κύρος, κεφάλαια και πολιτική δύναμή, αψήφησαν τον κίνδυνο και αποφάσισαν να δημιουργήσουν τη δική τους μυστική οργάνωση, σύμφωνα με τεκτονικά πρότυπα. Η ανωνυμία τους ήταν η μεγαλύτερη δύναμή τους όπως αποδείχθηκε, γιατί δημιουργούσε μυστήριο και υψηλές προσδοκίες.

Η Φιλική Εταιρεία είχε ιεραρχική οργάνωση, η οποία διακρινόταν σε τέσσερις βαθμούς: αδελφοποιτοί, συστημένοι, τους ιερείς και ποιμένες.

Οι αδελφοποιτοί αφού κέρδιζαν την εμπιστοσύνη των μελών και των αρχηγών της εταιρείας, προχωρούσαν στο βαθμό των συστημένων. Σε αυτό το στάδιο μάθαιναν όλο και περισσότερα πράγματα για την οργάνωση.

«Η στρατολόγηση στην εταιρεία γίνεται από “ιερέα”, εννοείται μέλος της εταιρείας. Ο ιερέας θα προσεγγίσει τον διαφαινόμενο υποψήφιο μέλος της εταιρείας και αφού μετά από πολλές συναντήσεις πιστοποιήσει το πατριωτικό του φρόνημα θα τον ορκίσει με τον πρώτο όρκο», ανέφερε ο Γιαννόπουλος.

Στην κορυφή της οργάνωσης ήταν η Αόρατος Αρχή, γύρω από την οποία υπήρχε ένα μυστήριο. Κανένας δε γνώριζε ποιοι πραγματικά κρύβονταν πίσω από αυτή ενώ απαγορευόταν να ρωτήσει ή να ερευνήσει κανείς ποιοι την αποτελούσαν. Έτσι, μπορούσαν να κάνουν μόνο εικασίες.

Η μύηση και τα σύμβολα

Αρχικά, στη Φιλική Εταιρεία μπορούσαν να ενταχθούν μόνο Έλληνες. Η μύησή των μελών γινόταν υπό το φως κεριού. Γονάτιζαν μπροστά από μια εικόνα και ορκίζονταν ότι θα τηρήσουν άκρα μυστικότητα και θα έδιναν τη ζωή τους για την πατρίδα.

«Ορκίζομαι ότι θέλω τρέφει εις την καρδία μου αδιάλλακτον μίσος εναντίον των τυράννων της πατρίδος μου, των οπαδών και των ομοφρόνων με τούτους. Θέλω ενεργεί κατά πάντα τρόπον προς βλάβη των και αυτόν τον παντελή όλεθρόν των, όταν η περίστασις συγχωρήσει». 

Οι μυημένοι είχαν αναπτύξει δικό τους κώδικα επικοινωνίας, για να προστατέψουν την ταυτότητά τους ενώ έπρεπε να ακολουθούν αυστηρούς κανόνες.

«Ο κρυπτογραφικός κώδικας της Φιλικής Εταιρείας αποτελείται από 22 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου και αραβικούς αριθμούς. Τα ιδρυτικά μέλη υπογράφουν με το γράμμα Α και μετά πιθανώς ανάλογα με την σειρά εισχώρησης τους στην εταιρεία αν και αυτό έγινε ταυτόχρονα, οπότε δεν μπορούμε να ξέρουμε. Πάντως ο Τσακάλωφ υπογράφει με το Α και Β, το οποίο φαίνεται λίγο περίεργο, καθότι είναι και το νεότερο μέλος εταιρείας. ο Σκουφάς που θεωρείται ιδρυτικό μέλος και ίσως ο υποκινητής όλης αυτής της υπόθεσης, υπογράφει με το Α Γ. Ο Ξανθός υπογράφει με το Α Δ», ανέφερε ο Γιαννόπουλος στη ΜτΧ.

«Εννοείται ότι οι επιστολές που στέλνονται είναι κρυπτογραφημένες. Οι λέξεις έχουν τελείως διαφορετική σημασία από αυτό που νομίζουμε», συμπλήρωσε.

Μέχρι και την Επανάσταση του 1821, η ηγεσία της Φιλικής υπέγραψε και εκτέλεσε τουλάχιστον τρία συμβόλαια θανάτου για μέλη της, που απειλούσαν ότι θα την προδώσουν στην υψηλή πύλη. Μετά την επανάσταση δεν έπαιξαν κάποιο σημαντικό ρόλο καθώς οι οπλαρχηγοί και οι πολιτικοί πήραν τη σκυτάλη και τα ηνία. Ο ρόλος τους όμως αναγνωρίστηκε από την ιστορία και την πατρίδα, γιατί χωρίς αυτούς, η επανάσταση του 1821 δεν θα γινόταν.

Τρεις έμποροι, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία στον τομέας τους, τα κατάφεραν εκεί που άλλοι πιο ειδικοί απέτυχαν παταγωδώς. Πέτυχαν επίσης την ίδια περίοδο που παρόμοιες πρωτοβουλίες σε άλλες περιοχές της Ευρώπης πνίγηκαν στο αίμα των ετέρων.

Το παρόν κείμενο αποτελεί μέρος της μεγάλης έρευνας της Μηχανής του Χρόνου για την εκπομπή «Η Φιλική Εταιρεία και η άγνωστη δράση της». Δείτε το τρέιλερ εδώ. 

Πηγή αρχικής εικόνας: Wikipedia

Διαβάστε επίσης

Ο θάνατος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Λίγο πριν πεθάνει συγχώρεσε ακόμη και τον υπουργό που ήθελε την καταδίκη του. Ποιες ήταν οι τελευταίες ώρες του Γέρου

Η καλλονή κόρη του Μάρκου Μπότσαρη που βρέθηκε στο πλευρό της βασίλισσας Αμαλίας. Πώς μπήκε στο πάνθεον των πιο ωραίων γυναικών

Ησαΐας. Ο Επίσκοπος Σαλώνων που έπεσε μαχόμενος στην Αλαμάνα στο πλευρό του Αθ. Διάκου. Γιατί τον εκτιμούσε ο Αλή Πασάς