Φάρος Χανίων. Η ιστορία του διάσημου τοπόσημου, που είχε γκρεμιστεί. Γιατί τον αποκαλούν και Αιγυπτιακό (drone)

Ο Φάρος Χανίων στο παλιό λιμάνι αποτελεί κορυφαίο τοπόσημο της κρητικής πόλης. Είναι ένας από τους παλαιότερους φάρους, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Χτίστηκε στη θέση του αρχικού φάρου που είχαν φτιάξει οι Ενετοί. Είναι διατηρητέος αρχαιολογικός χώρος από το 1962 και αποτελεί το σύμβολο της πόλης.

Ενετοί

Το λιμάνι άρχισε να κατασκευάζεται από τους Ενετούς ανάμεσα στο 1320 και 1356μ.χ. Το έργο συνεχίστηκε για τα επόμενα 200 χρόνια οπότε κατασκευάστηκε και ο φάρος σε διαφορετική μορφή από τη σημερινή.

Το έργο θύμιζε ναύσταθμο για να προστατέψει την πόλη από Τούρκους εισβολείς ή πειρατές. Ταυτόχρονα όμως, αναδείχθηκαν τα φυσικά προβλήματα του λιμένα. Η ανατολική του λεκάνη υπέφερε από τις προσχώσεις, που δημιουργούσαν τα νερά της βροχής και των υπονόμων.

Τα πλοία δυσκολεύονταν να κινηθούν μέσα στο μικρό και σχετικά αβαθές και ευπρόσβλητο στους βόρειους και δυτικούς ανέμους λιμάνι.  Το 1551 αναφέρεται ότι έγινε εκβάθυνση και κατασκευάστηκε τοίχος με επάλξεις κατά μήκος του λιμενοβραχίονα, ο οποίος είναι θεμελιωμένος πάνω σε μια σειρά υφάλους που έκαναν το λιμάνι απροσπέλαστο στα πλοία.

Για την ανανέωση του νερού και την αποφυγή επιχωματώσεων, δημιουργήθηκε ένα άνοιγμα πάνω στο λιμενοβραχίονα και στο κέντρο του κατασκευάστηκε ο προμαχώνας του Αγίου Νικολάου, που κάλυπτε τη μεγάλη απόσταση μέχρι την είσοδο του λιμανιού, την οποία και προστάτευε, σε συνδυασμό με το φρούριο Φιρκά.

Περίπου στα 1595 – 1601 κατασκευάστηκε από τους Ενετούς ο πρώτος Φάρος. Θεμελιώθηκε πάνω στο φυσικό βράχο και λειτουργούσε ως φρυκτωρία. Τότε αναφερόταν ως “φανάρι”.

Από το 1645 μέχρι το 1830 στην Κρήτη υπήρξε τουρκοκρατία.  Οι οθωμανοί δεν χρησιμοποιούσαν το λιμάνι των Χανίων, αλλά αυτό της Σούδας. Ο ανοιχτός κόλπος των Χανίων, ήταν εκτεθειμένος στις καιρικές συνθήκες και δεν εξυπηρετούσε πλέον τις εμπορικές δραστηριότητες.

Έτσι ο φάρος εγκαταλείφθηκε και παραδόθηκε στη φθορά του χρόνου, αφού κανείς δεν φρόντιζε για την συντήρησή του.

Ο αιγύπτιος Μεχμέτ Αλή

Η ιστορία του χανιώτικου λιμανιού άλλαξε πάλι, όταν την διοίκηση ανέλαβε ο Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου (1830-1840). Ο Σουλτάνος του έδωσε “δώρο” την Κρήτη ως αντάλλαγμα των υπηρεσιών του κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

Λέγεται ότι ο Μεχμέτ Αλή έδωσε εντολή στον Μουσταφά Πασά να καθαρίσει τη λεκάνη του λιμανιού, να επισκευάσει το λιμενοβραχίονα και να ανακατασκευάσει τον φάρο. Οι εργασίες κόστισαν 1.146.000 γρόσια.

Κατασκευάστηκε πρόβολος, δηλαδή ο πύργος του Φάρου, που θεμελιώθηκε πάνω στην υπάρχουσα ενετική τραπεζοειδή βάση. Ο νέος φάρος ήταν διαφορετικός από τον παλιό. Έμοιαζε πιο πολύ με μιναρέ.

Ο πύργος του κτίσματος αποτελείται από τρία τμήματα διαφορετικής διατομής: το τμήμα της βάσης είναι οκτάγωνο, το μεσαίο τμήμα είναι δεκαεξάγωνο και το τρίτο κυκλικό. Το υλικό κατασκευής της βάσης είναι της ίδιας προέλευσης και ποιότητας με αυτό που οι Ενετοί κατασκεύασαν τις οχυρώσεις της πόλης των Χανίων.

Έχει εσωτερική σκάλα που οδηγεί σε μπαλκόνι με γυάλινο πυργίσκο.

Έρευνες που έγιναν τον τελευταίο καιρό για την αποκατάσταση του φάρου, έδειξαν ότι η βάση του φάρου που είναι Ενετική, χωρίζεται από τον υπόλοιπο φάρο με ξύλινη σχάρα.

Σύμφωνα με τους εγκυρότατους Αγγλικούς “φαροδείκτες” του 1847 και 1859 ο φάρος το 1839 λειτούργησε αναστηλωμένος με τη νέα για την εποχή τεχνολογία.

Στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας , η ελληνική διοίκηση επέκτεινε την κρηπίδωση του λιμανιού. Χαρακτηριστικά αναφέρεται:

” Ο λιμήν των Χανίων είναι μικρός και σχετικώς αβαθύς δεχόμενος εν τοις ύδασιν αυτού μικράς χωρητικότητας ατμόπλοια, λίαν δε επισφαλής άτε προσβαλλόμενος υπό βορείων και δυτικών ανέμων. Εις την είσοδο αυτού αριστερά ως προς τον εισπλέοντα υπάρχει φάρος με ακίνητον λευκό φως ορατόν εξ’ αποστάσεως 12 μιλίων”.

Ο Φάρος ων Χανίων προστέθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, το 1913. Τον Μάιο του 1915 εγκαταστάθηκε ένα σταθερό λευκό φως, που σηματοδοτεί ότι είναι επίσημος φάρος στο ελληνικό δίκτυο.

Οι ζημιές και η ανακαίνιση

Ο χανιώτικος φάρος λειτούργησε το 1933 ως φανός λιμένος «ερυθρός σταθερός», αλλά το 1941 το φωτιστικό του μηχάνημα καταστράφηκε από τους Γερμανούς. Αποκαταστάθηκε αργότερα και ο φάρος επαναλειτούργησε το 1945.

Το 1962, το φορτηγό πλοίο «Άφοβος» προσέκρουσε στη βορειοδυτική γωνία της βάσης του φάρου, που τμήμα της είχε ήδη καταρρεύσει, με αποτέλεσμα να αποκολληθεί το βόρειο τμήμα της τοιχοποιίας.

Ο φάρος  ανακαινίστηκε το 2006. Ο πέτρινος πύργος  υψώνεται 26 μέτρα πάνω από την θάλασσα και το  φως του αναβοσβήνει κάθε 2,5 δευτερόλεπτα.

Ο Φάρος είναι το κύριο αξιοθέατο στο παλιό λιμάνι των Χανίων, ειδικά όταν είναι φωτισμένος κατά τη διάρκεια της νύχτας και αποτελεί ένα από τα αγαπημένα σημεία για περπάτημα για τους ντόπιους και τους επισκέπτες.

Δείτε τον φάρο των Χανίων στο βίντεο του συνεργάτη μας Θεόφιλου Μπάμπουλη (Point of View GR) :

Πληροφορίες αντλήθηκαν από άρθρο της  Ζαχαρένιας Σημαντηράκη, Προϊσταμένης του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης.