Φανέλα. Το συντηρητικό ρούχο που αρχικά συνδέθηκε με τους βίαιους συζύγους και μετατράπηκε σε σύμβολο ερωτισμού. Πως επανέκαμψε στις ταινίες δράσης

Οι καταναλωτές του 21ου αιώνα το αντιμετωπίζουν ως ένα απλό και ίσως ξεπερασμένο εσώρουχο. Στον κινηματογράφο όμως η φανέλα έγραψε ιστορία και συνδέθηκε με τους πιο αρρενωπούς πρωταγωνιστές. Για δεκαετίες αποτέλεσε σύμβολο σεξουαλικότητας.

Από τα χρόνια του βουβού σινεμά, οι σκηνοθέτες προσέδιδαν την στυλιστική πινελιά της λευκής φανέλας στους πιο αντιπαθητικούς και “μάτσο” χαρακτήρες. Σε μια εποχή που δεν υπήρχαν διάλογοι, τα πάντα έπρεπε να γίνονται αντιληπτά με την όραση. Έτσι, όπως οι κακοί της ταινίας συνήθιζαν να φοράνε μαύρο καπέλο και οι καλοί λευκό, το λευκό φανελάκι υποδήλωνε έναν πολύ συγκεκριμένο ρόλο. Αυτόν του αργόσχολου άντρα, που είναι βίαιος και συμπεριφέρεται απαξιωτικά στην γυναίκα του.

Δεν είναι τυχαίο ότι η ονομασία του ρούχου στα αγγλικά είναι μέχρι σήμερα “wife beater“, δηλαδή “αυτός που χτυπάει τη σύζυγό του”. Σταδιακά, η φανέλα επαναπροσδιορίστηκε και οι κινηματογραφικοί ήρωες της άλλαξαν χαρακτήρα.

Οι γόηδες με τις φανέλες

Ο Μάρλον Μπράντο και ο Τζέιμς Ντιν ήταν δύο από τους πρώτους ηθοποιούς που υιοθέτησαν το στυλ της πρόχειρης φανέλας και το έκαναν μόδα. Οι γόηδες του αμερικανικού σινεμά δεν ήταν βίαιοι σύζυγοι, όπως συνέβαινε στο παρελθόν με τις βουβές ταινίες. Οι χαρακτήρες τους ήταν γήινοι. Άνδρες λιγομίλητοι, με ταπεινή καταγωγή και επιβλητική προσωπικότητα. Προστατευτικοί με τις γυναίκες, αλλά ιδιαίτερα οξύθυμοι αν κάποιος τύχαινε να τα βάλει μαζί τους.

Κοινώς, υποδύονταν τους ήρωες της διπλανής πόρτας, που κάθε γυναίκα ονειρευόταν να βρει και κάθε άντρας επιδίωκε να γίνει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μάρλον Μπράντο ως Στάνλεϋ στην ταινία “Λεωφορείον ο Πόθος”.

Το ίδιο μοτίβο προσαρμόστηκε και στα ελληνικά δεδομένα. Αν και στον ελληνικό κινηματογράφο, το ανοιχτό πουκάμισο με σηκωμένα μανίκια ήταν η συνηθέστερη στυλιστική επιλογή, δεύτερο στις προτιμήσεις ερχόταν το λευκό φανελάκι.

Ο Νίκος Κούρκουλος και ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ υιοθετούσαν πολύ συχνά τον ρόλο των “λαϊκών παιδιών” με το ατημέλητο λουκ. Ακόμα και ο Αλέκος Αλεξανδράκης που συνήθιζε να έχει ένα πιο ατσαλάκωτο προφίλ, είχε κάνει ερωτικές σκηνές με τη φανέλα στην ταινία Δάκρυα Για Την Ηλέκτρα (1966).

Στις “Διπλοπενιές”, όπου ο Παπαμιχαήλ τα πρωινά δουλεύει ως εργάτης, η λευκή φανέλα διαφαίνεται μέσα από τη ζακέτα στις περισσότερες σκηνές. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τον Κούρκουλο στον “Κατήφορο”, όπως και με τον Ανέστη Βλάχο στην “Ανοιχτή Θάλασσα”.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι όταν δεν φοριέται από τους “ωραίους”, στον ελληνικό κινηματογράφο, η φανέλα αποτελεί κωμικό στοιχείο. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των επτά αδερφών στην “Χιονάτη και τα 7 γεροντοπαλίκαρα”, καθώς και του Λάμπρου Κωνσταντάρα στην ταινία “Κάτι κουρασμένα παλικάρια”. Οι ηθοποιοί εμφανίζονται με φανελάκια, σε κωμικές απόπειρές τους να γυμναστούν.

Οι καλοί και οι κακοί “beaters”

Με τα χρόνια, ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του ’80, η λευκή φανέλα επαναπροσδιορίστηκε. Αποσυνδέθηκε σταδιακά από τους “μυστήριους γόηδες” και άρχισε να εμφανίζεται σε χολιγουντιανές ταινίες δράσης.

Ο “Ράμπο”, αν και το λευκό δεν ήταν το αγαπημένο του χρώμα, στις σκηνές που φορούσε μπλούζα, επέλεγε πάντα αμάνικες φανέλες. Παρόμοια ήταν κι η ενδυματολογική προσέγγιση του Γούλβεριν από τον Χιου Τζάκμαν.

Ο χαρακτήρας του Νίκολας Κέιτζ στο “Con Air”, όπως και ο Βιν Ντίζελ στο Fast and Furious, δίνουν επίσης την εντύπωση ότι οι ντουλάπες τους είναι γεμάτες με στοίβες από φανελάκια.

Στον αντίποδα, έχει πλέον επανέλθει και το στερεότυπο του “wife beater”, κυρίως σε ταινίες κοινωνικού περιεχομένου. Πολύ συχνά ο βίαιος άντρας, με το άγριο παρουσιαστικό που χτυπά και προσβάλλει τη γυναίκα του, εμφανίζεται πλήρως ατημέλητος, με τη λευκή -λεκιασμένη- φανέλα να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γκαρνταρόμπας του.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Κλασικές ταινίες, που σήμερα θα είχαν καταδικαστεί από το κοινό, για μηνύματα ρατσισμού, σεξισμού και παιδεραστίας. Από τη Λολίτα μέχρι «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο»