Φανάρι. Το βυζαντινό οχυρό που ήλεγχε το πέρασμα από την Ήπειρο στη Θεσσαλία. Με τα υλικά του έχτισαν τράπεζα στην Καρδίτσα

Στην ανατολική πλευρά των Αγράφων, σε υψόμετρο 350 μέτρων, βρίσκεται το βυζαντινό κάστρο του Φαναρίου Καρδίτσας. Είναι κτισμένο στην κορυφή ενός λόφου και γύρω του απλώνεται η θεσσαλική πόλη. Χτίστηκε τον 14ο αιώνα και άντεξε πολιορκίες και κατακτητές. Στην σύγχρονη εποχή κινδύνευσε να γίνει οικοδομικά υλικά.

Το οχυρό, έκτασης μόλις 2,6 στρεμμάτων, ήλεγχε μια τεράστια περιοχή και αυτό το έκανε σημαντικό στρατιωτικό στόχο τόσο στην Βυζαντινή όσο και στην Οθωμανική περίοδο. Η κατασκευή του κάστρου χρονολογείται στον 14ο αιώνα μ.Χ αλλά μέχρι και τη δεκαετία του 1950 υπήρχαν ακέραιες οι επάλξεις του. Η παραμέλησή του από τους αρμόδιους φορείς οδήγησε στη λαφυραγώγηση του. Σήμερα, θεωρείται ένα από τα καλύτερα διατηρημένα Μεσαιωνικά κάστρα.

Τα εσωτερικά ευρήματα των ανασκαφών

Το κάστρο του Φαναρίου με τους έξι πύργους του, ήλεγχε το πέρασμα από την Ήπειρο στη Θεσσαλία. Το ύψος των τειχών του φτάνει τα δέκα μέτρα, ενώ η περίμετρος του οχυρού αγγίζει τα 230 μέτρα.

Στο εσωτερικό του φρουρίου διατηρείται πυριτιδαποθήκη, ενώ η πρόσφατη ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε τμήματα δεξαμενών συλλογής νερού από τη βροχή, οικιών και τζαμιού, καθώς και δίκτυο με λιθόστρωτα μονοπάτια. Τα περισσότερα από τα εσωτερικά κτίσματα του φρουρίου εντοπίζονται από τον 18ο έως τον 19ο αιώνα. Οι ερευνητές επισημαίνουν πως η έντονη χρήση τους εκείνη την εποχή, έσβησε τα αποτυπώματα προηγούμενων περιόδων.

Το κάστρο από την Βυζαντινή στην Οθωμανική περίοδο. Μια ιστορική αναδρομή

Η οχυρή θέση της πόλης, λόγω του υψόμετρου αλλά και του κάστρου, της προσέδιδε ιδιαίτερη στρατηγική σημασία. Ως αποτέλεσμα γινόταν συχνά στόχος των κατακτητών. Τον 13ο αιώνα, δίπλα στη Δυτική Θεσσαλία υπήρχε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Ανάμεσα στα έτη 1303 – 1308 μ.Χ, έγινε εισβολή στη Θεσσαλία και κατάληψη του φρουρίου του Φαναρίου, για να προστατευτεί το Δεσποτάτο από την ανατολική πλευρά. Η Θεσσαλία, όμως, ανήκε στους Φράγκους από το Δουκάτο της Αθήνας. Έτσι, μόλις πληροφορήθηκαν την εισβολή συγκέντρωσαν ιππότες και πεζικάριους, εισέβαλαν στη Θεσσαλία και ανάγκασαν τους Ηπειρώτες να επιστρέψουν το φρούριο.

Το Φανάρι δέχτηκε Οθωμανική εισβολή για πρώτη φορά το 1396 – 1397, κατά την εκστρατεία του σουλτάνου Βαγιαζήτ Α’ στη Θεσσαλία. Η ήττα, ωστόσω, των Τούρκων στη μάχη της Άγκυρας, την ίδια χρονική περίοδο, οδήγησε στην ανάκτηση της περιοχής από τους Βυζαντινούς. Οι προσπάθειες εισβολής από την Τουρκική πλευρά συνεχίστηκαν μέχρι το 1423, όπου επιτεύχθη η κατάκτηση της Θεσσαλίας από τον στρατηγό Τουραχάν μπέη.

Η πόλη του Φαναρίου υπήρξε πεδίο μαχών και κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, όταν ξεσηκώθηκαν τα Άγραφα. Η απελευθέρωσή του από τον τούρκικο ζυγό, ήρθε στις 18 Αυγούστου 1881, όταν ο γιος του Γεώργιου Καραϊσκάκη, Σπυρίδων, κατέλαβε το φρούριο με στρατό 7.000 ανδρών.

Το 1896, την περίοδο του Ελληνοτουρκικού πολέμου, η Θεσσαλία μπήκε ξανά στο στόχαστρο και κατακτήθηκε από τους αντιπάλους, μαζί με το Φανάρι. Την επομένη χρονιά, υπογράφηκε η συνθήκη της Κωνσταντινούπολης και οι οθωμανικές δυνάμεις αποχώρησαν και τα εδάφη αυτά ξαναπέρασαν στην ελληνική κυριότητα.

Το βυζαντινό κάστρο λαφυραγωγήθηκε. Οι πέτρες του έκτισαν μέχρι και την Εθνική Τράπεζα Καρδίτσας

Το κάστρο του Φαναρίου Καρδίτσας ήταν το μοναδικό καλοδιατηρημένο φρούριο σε όλη τη δυτική Θεσσαλία. Μέχρι και την δεκαετία του 1950 υπήρχαν ακέραιες κάποιες από τις επάλξεις του. Η παραμέλησή του, όμως, από την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους φορείς οδήγησε στην λαφυραγώγησή του από τους κατοίκους. Τα υλικά από τα οποία κατασκευάστηκε το κάστρο, πέτρα πελεκήτη και τούβλα, έγιναν πρώτη ύλη για την ανέγερση ντόπιων κατοικιών αλλά και δημόσιων κτηρίων, όπως το κτήριο που στεγάζεται η Εθνική Τράπεζα Καρδίτσας.

Δείτε το βίντεο drone του συνεργάτη μας Μάκη Θεοδώρου, για το κάστρο του Φαναρίου Καρδίτσας:

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Πόσες πολιορκίες «έζησε» το κάστρο της Μεθώνης. Οι πειρατές, οι προσκυνητές των Αγίων Τόπων και το Μπούρτζι που έγινε σκληρή φυλακή των Οθωμανών (βίντεο drone).