Ευγενία Μαστορίδη. Η πρώτη γυναίκα που βούτηξε έγκυος με σκάφανδρο και για να πείσει τους δύτες που δίσταζαν. Νέα εκπομπή

Η Ευγενία Μαστορίδη αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα που έβαλε το νεόφερτο σκάφανδρο, προκειμένου να πείσει τους σφουγγαράδες της Σύμης να το εμπιστευτούν. Μέχρι τότε βουτούσαν γυμνοί στο βυθό για να συλλέξουν σπόγγους.

Η ιστορία της τολμηρής γυναίκας ξεκινάει το 1833, όταν ο μελλοντικός σύζυγός της Φώτης Μαστορίδης  ξεκίνησε από τη Σύμη με το καΐκι του προς τη βόρειο Ελλάδα. Μετέφερε σφουγγάρια και άλλα εμπορεύματα.

Όταν έκανε στάση στη Λήμνο, γνώρισε μια κοπέλα την οποία ερωτεύτηκε. Της υποσχέθηκε ότι όταν θα γύριζε από το ταξίδι του, θα την παντρευόταν. Επέστρεψε μερικούς μήνες μετά, αλλά η κοπέλα είχε αρρωστήσει και πέθανε. Η συνέχεια ήταν εξίσου απρόβλεπτη καθώς πήρε την απόφαση να παντρευτεί  την αδερφή της, Ευγενία. Μαζί με τον αδερφό της, Γιώργο, ήρθαν στη Σύμη.

«Ο Μαστορίδης είχε σχέσεις με τους Άγγλους, γιατί εργαζότανε στην ανέλκυση ναυαγίων», ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου ο δημοσιογράφος και δισέγγονος του Γιώργου, Γιώργος Ζαχαριάδης.

Οι Άγγλοι χρησιμοποιούσαν την νέα εφεύρεση στα λιμενικά έργα στις Ινδίες και όταν ο Συμιακός αποφάσισε να πάρει τον δρόμο της επιστροφής, ζήτησε και πήρε ως ανταμοιβή των υπηρεσιών του, ένα από τα σκάφανδρα.

Ο δαιμόνιος ναυτικός σκέφτηκε ότι με αυτό το σκάφανδρο οι συμιακοί δύτες θα μπορούσαν να μένουν περισσότερο στο βυθό και να βγάζουν πολύ περισσότερα σφουγγάρια.

Μέχρι τότε, βουτούσαν στα νερά της Μεσογείου γυμνοί και απροστάτευτοι. Ως όπλο είχαν μόνο την αναπνοή τους και με την βοήθεια της σκανδαλόπετρας έφταναν στο βυθό , όπου παρέμεναν ελάχιστα λεπτά. Ο Μαστορίδης πίστεψε ότι το σκάφανδρο θα άλλαζε τον τρόπο αλιείας και το έφερε στο νησί το 1863.

Βρήκε όμως ισχυρές αντιρρήσεις, έως και πολεμική. Προσπάθησε να πείσει τους ντόπιους να το χρησιμοποιήσουν, αλλά το απέρριψαν, γιατί φοβόντουσαν.

Η Ευγενία Μαστορίδη, ήταν αυτή που κατάφερε τους Συμιακούς να αλλάξουν γνώμη και να το φορέσουν.

«Βούτηξε στο λιμάνι ενώ ήταν λίγων μηνών έγκυος προς γενική έκπληξη όλων. Από τότε καθιερώθηκε το σκάφανδρο», ανέφερε ο Γιώργος Ζαχαριάδης.

Σιγά σιγά οι δύτες άρχισαν να το χρησιμοποιούν. Στο πέρασμα  των ετών αποδείχθηκε παγίδα θανάτου, καθώς οι δύτες ανακάλυψαν μόνοι τους την λειτουργία και τα όρια τους. Η νόσος των δυτών λόγω της υπερβολικής παραμονής τους στο βυθό και η γρήγορη ανάδυση στην επιφάνεια, άφησε πολλούς παραλύτους, ενώ υπήρξαν και πολλοί νεκροί.

«Πρόσφατα ο Δήμος Σύμης έφτιαξε το άγαλμα προς τιμήν της. Είναι ο ίδιος γλύπτης που έχει φτιάξει το άγαλμα του ρέκορντμαν δύτη Στάθη Χατζή και αναπαριστά την Ευγενία Μαστορίδου όταν βούτηξε για πρώτη φορά με το σκάφανδρο στο λιμάνι του νησιού», είπε ο Γιώργος Ζαχαριάδης.

Το σκάφανδρο ήταν επανάσταση της εποχής. Ωστόσο, μέχρι οι Συμιακοί να μάθουν να το χρησιμοποιούν σωστά, τα θύματα ξεπέρασαν κατά πολύ τα λογικά όρια. Αποτέλεσμα ήταν να προκληθούν κοινωνικές αντιδράσεις.

Η εξέγερση κατά της στολής του θανάτου, όπως  αποκαλούσαν το σκάφανδρο, ξεκίνησε από τις γυναίκες των δυτών.

«Για κάποιο διάστημα απαγορεύτηκε η χρήση του, αλλά όχι για πολύ καιρό. Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν πολλά θύματα, όχι μόνο στη Σύμη και στα άλλα νησιά που είχε διαδοθεί αυτή η καταδυτική μέθοδος, τα αλιευτικά οφέλη και το κέρδος από την πώληση των σφουγγαριών, επανέφερε το σκάφανδρο στην σπογγαλιεία», ανέφερε ο Γιώργος Ζαχαριάδης.

Η «πλεονεξία» των σφουγγαράδων και η μέθοδος με το τσιγάρο

Πολλοί δύτες όταν βουτούσαν στο βυθό και έβλεπαν ότι μια περιοχή έχει πολλά σφουγγάρια, ήθελαν να κάτσουν περισσότερο στο νερό από όσο άντεχαν, για να μαζέψουν όσα περισσότερα μπορούσαν. Έτσι, «όταν τους ειδοποιούσαν από πάνω με το σκοινί “ανέβα, ανέβα” με πολύ δυσκολία αυτοί άφηναν το βυθό», εξηγεί ο κ. Ζαχαριάδης. 

«Η πρώτη δουλειά ήταν να τους βγάλουν την περικεφαλαία και να τους δώσουν τσιγάρο», πρόσθεσε. Αν κάπνιζε κανονικά σήμαινε ότι ήταν εντάξει, αν δε μπορούσε τότε είχε προσβληθεί από τη νόσο των δυτών.

Το σκάφανδρο θεωρήθηκε επανάσταση στην εποχή του και καταργήθηκε, όταν κατασκευάστηκαν νέοι μηχανισμοί με φιάλες.

Το άρθρο αποτελεί τμήμα της μεγάλης έρευνας της  Μηχανής του Χρόνου για την εκπομπή σχετικά με τους σφουγγαράδες της Σύμης και την ανακάλυψη του θησαυρού στο ναυάγιο των Αντικυθήρων. Πρεμιέρα: 14 Οκτωβρίου 2024 στις 21:00 από το COSMOTE HISTORY.