Ευγενείς γαλλίδες πετούν κέρματα σε βιετναμέζους σαν να ταΐζουν κότες. Η ταινία που δείχνει την περιφρόνηση των αποικιοκρατών

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Μία από τις πρώτες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου, το 1899, έχει αποτυπώσει με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο την περιφρόνηση των Ευρωπαίων στους υποτελείς λαούς των αποικιών τους. Έχει ληφθεί στο Ανόι της τότε Γαλλικής Ινδοκίνας, το σημερινό Βιετνάμ.

Αποικιοκράτες και υποτελείς

Στην περίοδο της αποικιοκρατίας, πολλοί Ευρωπαίοι αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση τους ντόπιους των αποικιών τους στην Αφρική και την Ασία. Γι’ αυτούς ήταν απλά κατώτεροι άνθρωποι, που έπρεπε να τους υπηρετούν.

Οι αποικιοκράτες θεωρούσαν ότι στην καλύτερη περίπτωση κάποιος ντόπιος μιας αποικίας τους θα μπορούσε μια μέρα να γίνει ένας καλός υπηρέτης ή στρατιώτης στους αποικιακούς στρατούς. Έτσι θα μπορούσε να τους προσφέρει υπηρεσίες ως «συνεργάτης» και να βοηθήσει να διαιωνιστεί η εκμετάλλευση του λαού του από τους αποικιοκράτες.

Μία «αποκαλυπτική» ταινία

Αμέτρητες πηγές, κείμενα και οπτικό υλικό, καταγράφουν την περιφρόνηση των Ευρωπαίων προς τους λαούς των αποικιών τους. Χιλιάδες φωτογραφίες απαθανατίζουν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των υποτελών στις αποικίες, με όρους δουλείας.

Μία ταινία λίγων δευτερολέπτων έχει καταφέρει να αποτυπώσει με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο την περιφρόνηση των Ευρωπαίων στους υποτελείς λαούς των αποικιών τους. Πρόκειται για μία από τις πρώτες κινηματογραφικές λήψεις στην ιστορία. Έγινε από τον Γάλλο κινηματογραφιστή Γκαμπριέλ Βεγιέρ (Gabriel Veyre) στις 28 Απριλίου 1899 στο Ανόι της τότε Γαλλικής Ινδοκίνας. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Γαλλία από τους αδελφούς Lumière στις 20 Ιανουαρίου 190 με τον τίτλο: Παιδιά Βιετναμέζων μαζεύουν κέρματα μπροστά στην παγόδα των κυριών (Enfants annamites ramassant des sapèques devant la pagode des dames).

Γαλλική Ινδοκίνα

Από το 1897 μέχρι το 1902, διοικητής ήταν ο Πολ Ντουμέρ. Ήταν ένας από τους πιο αδίστακτους κυβερνήτες των γαλλικών αποικιών. Επέβαλλε βαριά φορολογία στους Βιετναμέζους και τους άλλους λαούς της Ινδοκίνας. Όσοι δεν είχαν να πληρώσουν τους φόρους ο Ντουμέρ τους δήμευε την ακίνητη περιουσία και τους αγγάρευε στα δημόσια έργα.

Στο πλαίσιο της ενδυνάμωσης της γαλλικής κατοχής στην περιοχή, ο Ντουμέρ έχτισε πολλές σύγχρονες υποδομές, κυρίως στο Ανόι, την πρωτεύουσα της Γαλλικής Ινδοκίνας, όπως γέφυρες, δημόσια κτήρια και σιδηροδρόμους που ένωναν την Ινδοκίνα με την Κίνα. Τα έργα αυτά χρηματοδοτήθηκαν μέσω της βαριάς φορολογίας των ντόπιων. Επιπλέον, πολλοί φτωχοί αγρότες υποχρεώθηκαν να εργάζονται στην κατασκευή τους για ελάχιστα χρήματα.

Στην «Παγόδα των Κυριών»

Το 1899 έφθασε στη Γαλλική Ινδοκίνα ο Γκαμπριέλ Βεγιέρ, ένας από τους πρώτους κινηματογραφιστές. Στόχος του ήταν να τραβήξει λήψεις από τη γαλλική αποικία που θα γίνονταν ταινίες από τους αδελφούς Λυμιέρ για τους πρώτους κινηματογράφους της Γαλλίας.

Μία από τις λήψεις δείχνει τη γυναίκα και την κόρη του Γάλλου διοικητή, Ντούμερ, μπροστά σ’ ένα από τα πολιτιστικά ορόσημα του Ανόι που είναι η «Παγόδα των Κυριών». Η κυρία Μπλανς Ντουμέρ 49 χρονών, μαζί με την κόρη της, Ελέν, 19 χρονών, γνώριζαν πολύ καλά ότι θα τις έβλεπαν χιλιάδες συμπατριώτες τους στη Γαλλία.

Έτσι αποφάσισαν να απαθανατιστούν από τον κινηματογραφικό φακό κάνοντας τάχα μία αγαθοεργία στους «ιθαγενείς». Μπροστά από την «Παγόδα των Κυριών» άρχισαν να πετούν κέρματα σε μία ομάδα εξαθλιωμένων παιδιών. Στην πραγματικότητα αυτό που βγαίνει από τη λήψη δεν είναι «φιλανθρωπία» αλλά το αντίθετο, η ακραία περιφρόνηση των αποικιοκρατών στους υποτελείς τους.

Οι Γαλλίδες και τα Βιετναμεζόπουλα

Οι Γαλλίδες εμφανίζονται με τα όμορφα και κομψά λευκά φορέματα και καπέλα τους σε ψηλότερο επίπεδο από τα ρακένδυτα και εξαθλιωμένα παιδιά των Βιετναμέζων, που δεν τολμούν να τις πλησιάσουν στο ένα μέτρο.

Η Μπλανς και η Ελέν, πετούν κέρματα στα παιδιά, σαν να ταΐζουν ψίχουλα σε κότες ή περιστέρια! Η εξαθλίωση κάνει τα παιδιά να προσπαθούν να μαζέψουν όσα περισσότερα κέρματα μπορούν.

Η συμπεριφορά τους προκαλεί το γέλιο των «φιλάνθρωπων» κυριών. Κάποια στιγμή η δεσποινίς Ελέν ανεβαίνει σε μία πεζούλα και από κει πετά κέρματα για να απολαύσει καλύτερα τη σκηνή που της φαίνεται αστεία.

Το «άχρηστο» χρήμα

Όμως, ο εξευτελισμός έχει συνέχεια. Τα νομίσματα που οι δύο Γαλλίδες πετούν είναι γαλλικά αντίγραφα κινεζικών κερμάτων γνωστών ως «κας» (cash). Στα γαλλικά ήταν γνωστά ως sapèques και κυκλοφορούσαν στην Ινδοκίνα. Στην πραγματικότητα ήταν πληθωριστικό χρήμα και το κάθε νόμισμα είχε σχεδόν μηδαμινή αξία. Υπολογίζεται ότι την εποχή που έγινε η λήψη 600 απ’ αυτά τα νομίσματα άξιζαν 90 γαλλικά σεντίμς ή εννέα δεκάρες!

Με άλλα λόγια, όλα μαζί τα κέρματα που εμφανίζονται να πετούν οι Γαλλίδες στα παιδιά δεν θα είχαν αξία παραπάνω από μερικές δεκάρες!

Ήταν δε τόσο εξευτελιστική η αξία των sapèques, που οι άνθρωποι περνούσαν μέσα από τις τρύπες τους σε σύρμα εκατοντάδες απ’ αυτά, προκειμένου να κάνουν τα καθημερινά τους ψώνια. Στο τέλος της ταινίας η Ελέν Ντουμέρ εμφανίζεται να τραβά τα κέρματα μέσα από ένα σύρμα. Μάλιστα, πετά ακόμη και το σύρμα στα παιδιά, αφού έχουν μείνει σε αυτό τα τελευταία κέρματα sapèques.

Όταν γυρίζει ο τροχός

Την εποχή που τραβήχτηκε η ταινία με τη γυναίκα και την κόρη του διοικητή στη Γαλλική Ινδοκίνα ζούσε ένας 9χρονος Βιετναμέζος, ο Νιουέι Σινχ Κουνγκ (Nguyễn Sinh Cung). Δεν είναι στην κινηματογραφική λήψη. Αν οι δύο Γαλλίδες τον συναντούσαν τυχαία στον δρόμο, ίσως να πετούσαν και σ’ εκείνο μερικά sapèques.

Μισό αιώνα αργότερα, ο Νιουέι Σινχ Κουνγκ γνωστός πια ως Χο Τσι Μινχ, απελευθέρωσε την πατρίδα του από τη γαλλική αποικιοκρατία.

Ο Πολ και η Μπλανς Ντουμέρ δεν πρόλαβαν να ζήσουν το γεγονός. Το 1932 ενώ ο πρώτος ήταν Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας δολοφονήθηκε από ένα Ρώσο πολιτικό πρόσφυγα. Η Μπλανς πέθανε ένα χρόνο μετά τον άνδρα της. Όμως, η Έλεν Ντουμέρ έμαθε τα πάντα για τον Χο Τσι Μίνχ καθώς πέθανε το 1968, ένας μόλις χρόνο πριν από τον Βιετναμέζο ηγέτη.

Δείτε εδώ την ταινία “Παιδιά Βιετναμέζων μαζεύουν κέρματα μπροστά στην παγόδα των κυριών”