Έρευνα ρίχνει φως στην καταγωγή των αμπελιών. Ξεκίνησε η καλλιέργεια τους πριν 11.000 χρόνια

Περισσότερο φως στην καταγωγή των αμπελιών και κατ’ επέκταση του κρασιού ρίχνει μια νέα διεθνής γενετική έρευνα, η μεγαλύτερη του είδους της μέχρι σήμερα.

Η ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εξημέρωση και καλλιέργεια του αμπελιού άρχισε πριν 11.000 έως 11.500 χρόνια, περίπου 4.000 χρόνια αργότερα σε σχέση με παλαιότερες εκτιμήσεις, σε δύο διαφορετικά μέρη, στη Δυτική Ασία (Εγγύς Ανατολή) και στον Νότιο Καύκασο, τα οποία απείχαν μεταξύ τους περισσότερα από 1.000 χιλιόμετρα.

Στα Βαλκάνια εκτιμάται ότι η αμπελοκαλλιέργεια για κρασί εμφανίστηκε πριν περίπου 8.700 χρόνια, σε συνδυασμό με τη μετανάστευση γεωργών της Ανατολίας προς τη Δύση.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Γιανγκ Ντονγκ του κινεζικού Γεωπονικού Πανεπιστημίου Γιουνάν, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science”, πραγματοποίησαν γενετική ανάλυση σε περισσότερα από 3.000 δείγματα αμπελιών από 16 χώρες, μεταξύ άλλων από φυτά που βρίσκονταν σε ιδιωτικές συλλογές και δεν είχαν ποτέ μελετηθεί έως τώρα, καθώς επίσης από τοποθεσίες με άγρια αμπέλια (Vitis sylvestris), πέρα από ποικίλες αμπελοκαλλιέργειες (Vitis vinifera) .

Το πού, πότε και πώς άρχισε η καλλιέργεια του αμπελιού αποτελεί ένα πρόβλημα που απασχολεί τους επιστήμονες εδώ και χρόνια. Παρόλο που τα σταφύλια και τα κρασιά είναι πολύ σημαντικά από άποψη πολιτισμού, η ιστορία τους έχει μάλλον νεφελώδη αρχή. Διάφορες υποθέσεις έχουν προταθεί, αλλά είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν.

Μέχρι σήμερα δεν είχαν αναλυθεί γενετικά αρκετές ποικιλίες αμπελιών, κάτι που για πρώτη φορά κατάφερε η νέα έρευνα, γι’ αυτό θεωρείται ότι δίνει μια πιο αξιόπιστη εικόνα. Μία επικρατούσα προηγουμένως αντίληψη ήταν ότι τα αμπέλια είχαν εξημερωθεί πριν την εμφάνιση της γεωργίας σε μία μόνο τοποθεσία στη Δυτική Ασία και από εκεί είχαν εξαπλωθεί παντού.

Αλλά η νέα μελέτη δείχνει πώς υπήρξε μια παράλληλα διπλή καταγωγή του καλλιεργημένου αμπελιού, με μια παράλληλη κοιτίδα στον Νότιο Καύκασο, ενώ και στα δύο μέρη η εξημέρωση έλαβε χώρα αργότερα, παράλληλα με την ανάδυση της γεωργίας και σχεδόν ταυτόχρονα με την έναρξη καλλιέργειας των δημητριακών. Η εξημέρωση και καλλιέργεια των αμπελιών στον Νότιο Καύκασο είχε περιορισμένη εξάπλωση και σχετικά μικρή κατοπινή επιρροή, ενώ η εξημέρωση στην Εγγύς Ανατολή ήταν αυτή που τελικά κυριάρχησε διεθνώς.

Επίσης ενώ, με βάση την έως τώρα κυρίαρχη θεωρία, τα σταφύλια για κρασί είχαν αρχίσει να καλλιεργούνται πριν τα επιτραπέζια σταφύλια (ως φρούτα), η νέα έρευνα συμπέρανε ότι και τα δύο άρχισαν να καλλιεργούνται παράλληλα. Σε σύγκριση με τα επιτραπέζια, τα σταφύλια για κρασί είναι γενικά μικρότερα, με χοντρότερη φλούδα και λιγότερο σάκχαρο, έχοντας χαρακτηριστικά πιο όμοια με εκείνα των άγριων αμπελιών.

Ακόμη η μελέτη βρήκε ότι προέλευση του κρασιού στην Ευρώπη σχετίζεται με τη διασταύρωση ανάμεσα σε άγρια δυτικοευρωπαϊκά αμπέλια και σε εξημερωμένα αμπέλια της Εγγύς Ανατολής που αρχικά χρησιμοποιούνταν ως πηγή τροφής. Αντίθετα με τα δημητριακά, υπήρχαν στην Ευρώπη πληθυσμοί άγριων αμπελιών, που στη συνέχεια “παντρεύτηκαν” με τα εισαγόμενα εξημερωμένα αμπέλια.

Εξάλλου οι ερευνητές εντόπισαν μερικά γονίδια που βελτιώνουν τη γεύση, το χρώμα και την υφή των σταφυλιών και τα οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους σημερινούς οινοποιούς να δημιουργήσουν ποικιλίες πιο ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή και γενικότερα στο περιβαλλοντικό στρες και στις ασθένειες των φυτών.