Επέζησαν από τις φονικές μάχες του ’40 και πνίγηκαν ως όμηροι των Ιταλών σε ναυάγιο. Το δράμα των Ελλήνων Αξιωματικών

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Το ιταλικό πλοίο «Citta di Genova» (πόλη της Γένοβας), τορπιλίστηκε και βυθίστηκε τον Ιανουάριο του 1943. Τέτοιου είδους ειδήσεις ήταν συνηθισμένες εκείνη την περίοδο και δεν γίνονταν πρωτοσέλιδα.

Η είδηση δεν αξιολογήθηκε ως ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς δεν αναφέρθηκε τότε ότι μετέφερε 152 Έλληνες αξιωματικούς ως ομήρους στην Ιταλία. οι κατακτητές δεν είχαν επιλέξει τυχαία το “φορτίο” τους. Όλοι τους ήταν ήρωες της αλβανικής εποποιΐας.

Η επιστροφή του Πελοπίδα Φράγκου

Όταν ο πόλεμος τελείωσε και οι αιχμάλωτοι επέστρεφαν, ανάμεσά τους βρίσκονταν και οι διασωθέντες Έλληνες όμηροι του τορπιλισμένου ιταλικού εμπορικού πλοίου. Ένας από τους πρώτους που επέστρεψαν ήταν ο αντισμήναρχος Πελοπίδας Φράγκου.

Οι δημοσιογράφοι αμέσως έτρεξαν για να τους διηγηθεί την περιπέτειά του και τυχόν πληροφορίες για τους υπόλοιπους.

Οι Ιταλοί συγκέντρωναν όλους τους Έλληνες Αξιωματικούς αρχικά στο Μεσολόγγι. Οι ίδιοι διαπίστωσαν ότι ανάμεσά τους βρίσκονταν μόνο όσοι είχαν διακριθεί στην Αλβανία ή είχαν μεταβεί στην Κρήτη για να συνεχίσουν τον αγώνα.

Η επιβίβαση στο Citta Di Genova

Έμειναν συγκεντρωμένοι μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 1943. Μετρήθηκαν στον αριθμό και είδαν ότι έφταναν τους 152. Από το Μεσολόγγι τους μετέφεραν στην Πάτρα και τους επιβίβασαν στο επιβατικό πλοίο «Τσιτά Ντι Τζένοβα».

Επί του πλοίου βρίσκονταν συνολικά 484 άνδρες (υπάρχει αμφισβήτηση για τον συνολικό αριθμό). Συγκεκριμένα: 132 μέλη πληρώματος, 200 Ιταλοί στρατιώτες που επέστρεφαν με άδειες στην Ιταλία και οι 152 Έλληνες όμηροι (οι ιταλικές αρχές ωστόσο έχουν καταγράψει 158 Έλληνες).

Τους έβαλαν στο αμπάρι

Οι Ιταλοί στοίβαξαν τους ομήρους στο δεύτερο και στο τρίτο αμπάρι. Στο πλοίο υπήρχαν επίσης δύο Νεοζηλανδοί αιχμάλωτοι: ο λοχαγός J. L. Harrison και ο δεκανέας F. I. A. Woollams.

Στις 13.15 της 21ης Ιανουαρίου το πλοίο το οποίο εκτελούσε το δρομολόγιο χωρίς συνοδεία, δέχτηκε επίθεση από το βρετανικό υποβρύχιο «Τίγρης». Βρισκόταν περίπου 45 μίλια έξω από τη νήσο Σάσωνα.

Τα φώτα έσβησαν και όλοι οι όμηροι που βρίσκονταν στοιβαγμένοι στα αμπάρια προσπαθούσαν στα τυφλά να ανέβουν στο κατάστρωμα.

Οι Ιταλοί στρατιώτες στο μεταξύ είχαν πάθει ομαδική παράκρουση. Διότι οι Ιταλοί ναύτες του πληρώματος φρόντιζαν για την δική τους μόνο σωτηρία. Έμπαιναν στις βάρκες και έφευγαν μη επιτρέποντας σε άλλους την επιβίβαση σε αυτές.

Όμως οι Ιταλοί στρατιώτες, που ελάχιστη σχέση φαίνεται πως είχαν με τη θάλασσα και τα πλοία, έβγαζαν κραυγές υστερίας. Κάποιοι από αυτούς τραβούσαν τα πιστόλια τους και αυτοκτονούσαν. Κανείς τους δεν προσπάθησε να κατεβάσει σωστικές λέμβους ή να απομακρυνθεί από το πλοίο που βυθιζόταν.

Ο σώζων εαυτόν σωθήτω

Μόνο κάποιοι από τους Έλληνες ομήρους που είτε ήταν ναυτικοί, είτε είχαν καταγωγή από ναυτικά μέρη ήξεραν από αυτά. Έτρεξαν και έλυσαν μια βάρκα και άρχισαν να συγκεντρώνονται σε αυτήν. Άλλοι Έλληνες πήδηξαν στη θάλασσα και απομακρύνονταν κολυμπώντας.

Ήταν ολοφάνερο πως το πλοίο θα βυθιζόταν. Ο Πελοπίδας Φράγκου πήδηξε στη θάλασσα και άρχισε κολυμπώντας να απομακρύνεται από το πλοίο.

Σε περίπου 7 λεπτά το χτυπημένο πλοίο δέχθηκε και δεύτερη τορπίλη. Στα 40 με 50 δευτερόλεπτα από το δεύτερο χτύπημα το καράβι άρχισε να γέρνει προς τη μια πλευρά. Μια ανθρώπινη μάζα που βρισκόταν πάνω στο κατάστρωμα έπεφτε παρασυρμένο από την βαρύτητα της κλίσης προς τη θάλασσα.

Ο Φράγκου έκανε τον σταυρό του, γνωρίζοντας πολλοί από αυτούς ήταν Έλληνες ηρωικοί αξιωματικοί του ελληνικού στρατού. Η δίνη του πλοίου τους παράσερνε μαζί του στα βαθιά. Διασώθηκαν μόνο όσοι είχαν προλάβει να απομακρυνθούν.

Ο χαμός του Συνταγματάρχη Δαβάκη

Ανάμεσα στους χαμένους Έλληνες μερικά μόνο ονόματα είναι αρκετά για να καταλάβει κάποιος ποιοι ήταν οι Όμηροι των Ιταλών. Ο ήρωας της Πίνδου Συνταγματάρχης Δαβάκης, ο Συνταγματάρχης Σύρος, ο Ταγματάρχης Μόσχος και πολλοί άλλοι.

Ανάμεσά τους και ο κυβερνήτης του πλοίου Βιβάλντι Πάλμα, του οποίου απονεμήθηκε μετά θάνατο ο Σταυρός της Πολεμικής Αξίας, διότι έμεινε με το πλοίο και δεν το εγκατέλειψε.

Όσοι βρέθηκαν στην θάλασσα πάλευαν να κρατηθούν στην επιφάνεια μέχρι στις τεσσερισήμισι το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Πολλοί πέθαναν από το κρύο καθώς ήταν Γενάρης μήνας. Οι Έλληνες που είχαν ανέβει στην μια και μοναδική βάρκα που είχαν προλάβει να κατεβάσουν πήγαν κωπηλατώντας στη νήσο Σάσωνα και ειδοποίησαν τις ιταλικές αρχές.

Οι Ιταλοί πέτρες και οι Έλληνες κουλούρια…

Σε αυτό το μικρό, πρώην ελληνικό νησί που είχε βρεθεί στην κυριαρχία των Αλβανών, συγκέντρωσαν όλους τους ναυαγούς ομήρους που περισυνέλλεξαν. Τους έβαλαν σε μια αποθήκη και τους κλείδωσαν χωρίς στεγνά ρούχα, κουβέρτες και περίθαλψη.

Μετά τους μετέφεραν σε νοσοκομείο στην Αυλώνα. Έμειναν στην Αλβανία επτά ημέρες και στη συνέχεια τους έβαλαν σε αμπάρι άλλου πλοίου που από το Δυρράχιο τους μετέφερε στο Μπάρι.

Στο ιταλικό έδαφος είχε ετοιμαστεί «υποδοχή» έστω και για τους λιγότερους ομήρους που είχαν καταφέρει να σωθούν. Μπροστά από την πομπή των αιχμαλώτων προηγούνταν ένας με χωνί που φώναζε «I nostri prisioneri vegoni” (έρχονται οι αιχμάλωτοί μας).

Ο κόσμος στο λιμάνι που είχε συγκεντρωθεί τους πετούσε πέτρες

Πόση διαφορά υπήρχε σε σύγκριση με τους Ιταλούς αιχμαλώτους που αποβίβαζαν το 1941 οι Έλληνες στο λιμάνι του Πειραιά; Τότε πήγαιναν οι κάτοικοι και τους προσέφεραν τσιγάρα και κουλούρια. Παρόλα αυτά οι Έλληνες όμηροι δεν έχαναν το θάρρος τους και φώναζαν ομαδικώς την ώρα που περνούσαν μέσα από το πλήθος «αέρα… αέρα!».

Η κατάρρευση της ιταλικής κυβέρνησης

Ύστερα από μια πορεία 15 χιλιομέτρων τους οδήγησαν σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στο οποίο είχαν συγκεντρώσει κι άλλους αιχμαλώτους Άγγλους και Γιουγκοσλάβους.

Οι Ιταλοί για τέσσερις ημέρες δεν τους χορηγούσαν φαγητό. Ευτυχώς είχαν οι συγκρατούμενοι προμήθειες που μοιράζονταν με τους νεοφερμένους. Ύστερα από πέντε μήνες τους μετέφεραν σε άλλο στρατόπεδο στην Βόρεια Ιταλία.

Όταν κατέρρευσε η ιταλική κυβέρνηση τα στρατόπεδα έμειναν αφύλαχτα και οι αιχμάλωτοι άρχισαν να βγαίνουν μόνοι τους έξω. Όμως ποιος θα αναλάμβανε την διατροφή και τη στέγασή τους; Το περιβάλλον συνέχιζε να είναι εχθρικό.

Οι σύμμαχοι βρίσκονταν στην Νότια Ιταλία αλλά στην βόρεια δεν υπήρχε κανείς να ενδιαφερθεί για την τύχη τους. Τότε εμφανίστηκε μια ελληνική οργάνωση με την επωνυμία «Ελευθερία ή Θάνατος» και ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη φροντίδα τους.

Με τις ψεύτικες ταυτότητες

Ύστερα από 35 ημέρες από την κατάρρευση της Ιταλίας η οργάνωση μετέφερε τους Έλληνες στην Ρώμη και τους εφοδίασε με ψεύτικες ιταλικές ταυτότητες. Έμειναν στην Ρώμη για έξι μήνες μέχρι που έφτασαν οι σύμμαχοι. Το όνομα που είχε λάβει ο Φράγκου ήταν Φράγκο Φρατζέσκο.

Όταν έφτασε στην Ελλάδα ελάχιστα γνώριζε για το σύνολο των διασωθέντων, παρά μόνο για όσους από την αρχή βρέθηκαν στο πλευρό του. Στην Ελλάδα έμαθε ότι από τους αρχικούς 152 Έλληνες αιχμαλώτους, είχαν πνιγεί οι 71 και είχαν επιστρέψει οι 81.

(Πηγή πρώτης φωτογραφίας της ανάρτησης: Wikipedia)