Ο όρκος των Κυπρίων να πολεμήσουν τους Άγγλους για να απελευθερωθούν. Ο ιστορικός «Όρκος των 12» που θύμιζε τη Φιλική Εταιρεία και τον αριθμό των Αποστόλων

7 Μαρτίου 1953. Σε ένα μικρό διαμέρισμα της οδού Ασκληπιού στο κέντρο της Αθήνας, 12 άνθρωποι έδιναν όρκο να πάρουν τα όπλα και να ξεκινήσουν αγώνα για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μεταξύ τους βρίσκονταν ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ και ο Γεώργιος Γρίβας.

Όταν οι Άγγλοι “νοίκιασαν” το νησί από τους Οθωμανούς το 1878, οι Κύπριοι τους υποδέχθηκαν πανηγυρικά. Πίστευαν ότι θα ήταν μία σύντομη μεταβατική περίοδος που θα διευκόλυνε την ένωση με τη μητέρα πατρίδα.

75 χρόνια αργότερα, το σενάριο αυτό φάνταζε πιο μακρινό από ποτέ. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, μία αποτυχημένη μικρασιατική εκστρατεία, πολλές ένοπλες συρράξεις, καθώς και χαμένες διπλωματικές ευκαιρίες είχαν γεμίσει τον κυπριακό λαό με απαισιοδοξία για το μέλλον. Οι Άγγλοι ήταν γενναιόδωροι στις υποσχέσεις και αδιάφοροι στην υλοποίησή τους.

Τις πρώτες δεκαετίες της βρετανικής αποικιοκρατίας, το κυπριακό ενωτικό κίνημα, ήταν κατά βάση ένα ειρηνικό κίνημα. Δεν γίνονταν συνεχείς επαναστάσεις για την ένωση με την Ελλάδα όπως συνέβαινε στη γειτονική Κρήτη. Στην Κύπρο ακολουθούσαν το επτανησιακό μοντέλο. Η διεκδίκηση της  Ένωσης προβαλλόταν με πολιτικά μέσα. Χαρακτηριστικά, μέχρι τη δεκαετία του ’50 είχαν πραγματοποιηθεί τρία δημοψηφίσματα. Το αποτέλεσμα του τελευταίου έδειξε ότι το 96% του λαού επιθυμούσε την Ένωση. Παρόλα αυτά, για ακόμη μια φορά οι προσπάθειες έπεσαν στο κενό.

Διαβάστε ακόμα: Σύσφιγγαν τα γεννητικά όργανα των αγωνιστών, έβγαζαν τα νύχια τους, έκαναν εικονικούς πνιγμούς, μαστίγωναν 13χρονα. Τα βασανιστήρια των Άγγλων στην Κύπρο, όπου απαγχόνισαν 9 αγωνιστές

Το 1950, μετά το θάνατο του Μακάριου Β’, εξελέγη αρχιεπίσκοπος ο 37χρονος Χαράλαμπος Μούσκος. Ο νεαρός ιεράρχης Μακάριος Γ’ έδειχνε πολύ πιο αποφασιστικός από τους προκατόχους του. Ευθύς εξαρχής διαβεβαίωσε τους Κύπριους ότι η Ένωση ήταν κοντά. Φυσικά δεν μπορούσε να την επιβάλει αλλά ούτε και να ανεχτεί την βρετανική ασυνέπεια και την ωμή κοροϊδία των κυπρίων.

Η δυναμικότητά του ξεσήκωσε το λαό και μέσα στο επόμενο διάστημα ο κοινωνικός αναβρασμός ήταν πλέον έκδηλος. «Η Ελλάς θέλει την Κύπρο της» έγραφε η εφημερίδα Εμπρός τον Αύγουστο του 1952.

Το δημοψήφισμα της εφημερίδας για την Ένωση είχε τρεις επιλογές: προσφυγή στον ΟΗΕ, χρήση βίας και συνεννόηση με την Αγγλία.

Οι αναγνώστες υπογράμμιζαν την επιλογή που επιθυμούσαν, ψηφίζοντας με αυτόν τον τρόπο «την ταχυτέραν απόδοσιν της Κύπρου εις την Ελλάδα».

Έχοντας δοκιμάσει χωρίς κανένα αποτέλεσμα όλες τις ειρηνικές οδούς, η ιδέα της επανάστασης είχε πλέον ωριμάσει στη συνείδηση των Κυπρίων, που το τελευταίο το οποίο ήθελαν ήταν να χυθεί αίμα.

Ο «Όρκος των 12»

Το Μάρτιο του 1953 ο Μακάριος Γ’ ταξίδεψε στην Αθήνα. Είχε προγραμματιστεί μία μυστική συνάντηση που θα έμενε στην ιστορία. Το βράδυ της 7ης Μαρτίου, στο σπίτι του καθηγητή θεολογίας Γεράσιμου Κονιδάρη, στην οδό Ασκληπιού 36, 12 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν γύρω από ένα τραπέζι.

Αυτοί ήταν ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ο Γεώργιος Γρίβας, ο Σωκράτης Λοϊζίδης, ο Νικόλαος Παπαδόπουλος, ο Γεώργιος Στράτος, ο Ηλίας Τσατσόμοιρος, ο Δημήτρης Σταυρόπουλος, ο Σάββας Λοϊζίδης, ο Αντώνιος Αυγίκος, ο Δημήτριος Βεζανής, ο Ηλίας Αλεξόπουλος και φυσικά ο οικοδεσπότης, Γεράσιμος Κονιδάρης.

Οι 12 άνδρες έδωσαν έναν κοινό όρκο: να επιτύχουν την πολυπόθητη ένωση. Αφού ήταν πια ξεκάθαρο ότι αυτό δε μπορούσε να γίνει με τα λόγια, έπρεπε να οργανωθούν και να πάρουν τα όπλα.

Ο όρκος ήταν μόλις 48 λέξεις:

«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν, ό,τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς».

Ο Μακάριος διάβαζε τα ιερά λόγια έχοντας το χέρι του στο μέρος της καρδιάς ενώ οι υπόλοιποι επαναλάμβαναν τα λόγια έχοντας το δεξί τους χέρι ακουμπισμένο στην Καινή Διαθήκη. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πέτρο Παπαπολυβίου, το τελετουργικό παραπέμπει στη Φιλική Εταιρεία, ενώ ο αριθμός 12 παραπέμπει στους Αποστόλους. Υιοθετούνται, δηλαδή, σύμβολα του μεγάλου ξεσηκωμού του ’21.

Η συνωμοτική συνάντηση των 12 και η υπογραφή του όρκου σήμαναν την επιλογή του ένοπλου κυπριακού αγώνα και την επίσημη σύσταση της ΕΟΚΑ. Ακόμη και τότε όμως πίστευαν ότι μια σύντομη ένοπλη εξέγερση θα έπειθε τους βρετανούς ότι ο διάλογος για τους όρους της απελευθέρωσης, ήταν μοιραία κατάληξη της αποικιοκρατίας, όπως είχε συμβεί στην Ινδία. Ο σκοπός δεν ήταν ένας μακροχρόνιος αγώνας, όπως εξελίχθηκε τελικά.

Ο στόχος της οργάνωσης ήταν διττός. Αφενός η αποτίναξη του βρετανικού ζυγού, και σε δεύτερο χρόνο, η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Έτσι, ο χαρακτήρας της ΕΟΚΑ στα πρώτα στάδια τουλάχιστον, ήταν κλειστός και οι συναντήσεις γίνονταν υπό πλήρη μυστικότητα.

Πολιτικός αρχηγός τέθηκε ο Μακάριος, ενώ για την στρατιωτική αρχηγία επιλέχθηκε, με προσωπική γνώμη του αρχιεπισκόπου, ο έμπειρος -αλλά και αμφιλεγόμενος για πολλούς- συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας.

Δύο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1955, ξεκίνησε φανερά κι επίσημα η ένοπλη απελευθερωτική δράση της ΕΟΚΑ. Ο αιματηρός αγώνας θα πετύχαινε τελικά μόνο τον έναν από τους δύο στόχους του: την ανεξαρτησία της Κύπρου. Η πολυπόθητη ένωση με τη μητέρα πατρίδα δεν ήρθε ποτέ.

Την υπόθεση φωτίζει η τηλεοπτική έρευνα της Μηχανής του Χρόνου. Η εκπομπή προβάλλεται κάθε Δευτέρα στις 21.00 και σε επανάληψη κάθε Κυριακή στις 17.00, στο COSMOTE HISTORY HD. Όλα τα επεισόδια της σειράς είναι διαθέσιμα δωρεάν on demand στην υπηρεσία COSMOTE TV PLUS. Δείτε το τρέιλερ:

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι Θερμοπύλες της Κύπρου και το άγνωστο ολοκαύτωμα, όταν οι Βρετανοί έκαψαν ζωντανούς τέσσερις αγωνιστές. Ο Γρίβας εκτέλεσε αυτόν που τους πρόδωσε, μετά από βασανιστήρια. Ήταν αδελφός ενός εκ των αγωνιστών