Ένας από τους μεγαλύτερους προϊστορικούς οικισμούς της Ευρώπης βρίσκεται στην Μαγνησία. Κατοικήθηκε επί πέντε χιλιετίες

To 1900 o αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας ανακάλυψε έναν από τους μεγαλύτερους προϊστορικούς οικισμούς της Ευρώπης και απέδειξε την ύπαρξη νεολιθικού πολιτισμού στην Ελλάδα.

Βρισκόταν στη Θεσσαλία, κοντά στον Παγασητικό Κόλπο και στη λίμνη Κάρλα. Αργότερα οι  ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον καθηγητή Δημήτρη Θεοχάρη, ο οποίος διαπίστωσε ότι ο οικισμός ήταν μεγαλύτερος απ’ όσο πίστευε ο Τσούντας.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Σέσκλου στη Θεσσαλία είναι ένας από τους πιο παλιούς νεολιθικούς οικισμούς στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Βρίσκεται στον λόφο Καστράκι, κοντά στο χωριό Σέσκλο

Κατοικήθηκε από τις αρχές της Νεολιθικής Εποχής, γύρω στην 7η χιλιετία π.Χ., μέχρι τη Μέση Εποχή του Χαλκού, τη 2η χιλιετία π.Χ.

Η μεγαλύτερη ανάπτυξή του σημειώθηκε την 5η χιλιετία π.Χ., κατά τη Μέση Νεολιθική περίοδο. Εκείνη την εποχή διαμορφώθηκε ο «πολιτισμός του Σέσκλου», που χαρακτηρίστηκε από την πρόοδο στην κατασκευή και διακόσμηση κεραμικών.

Το Σέσκλο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς αποτελεί το αρχαιότερο παράδειγμα οργανωμένου οικισμού στην Ελλάδα, με αναγνωρίσιμη αρχιτεκτονική και σαφώς δομημένη κοινωνία, γεγονός που το καθιστά σταθμό στην αρχιτεκτονική εξέλιξη.

Σέσκλο

Ο οικισμός ονομάζεται Σέσκλο από το φυτό σέσκουλο, το οποίο φυτρώνει στην περιοχή. Αναπτύχθηκε πάνω στο λόφο «Καστράκι» και κάλυπτε έκταση 100 στρεμμάτων. Η περιοχή όπου βρίσκεται, έχει βαθιά ρέματα, λόφους και καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν εκεί την 7^η χιλιετία π.Χ. και ασχολήθηκαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Υπολογίζεται ότι υπήρχαν 500- 800 σπίτια, τα οποία κατασκευάστηκαν από διαφορετικά υλικά, όπως ξύλο, πλίνθους και λίθους. Ανάμεσα στα σπίτια υπήρχαν στενά δρομάκια και πλατείες που περιβάλλονταν από μεγάλους τοίχους.

Σήμερα διασώζονται μόνο τα αβαθή ορύγματα, οι τάφροι και τα  λίθινα θεμέλια των σπιτιών. Τα πιο καλοδιατηρημένα κτίσματα είναι η «Οικία 50» και το «Σπίτι του Κεραμέα», το οποίο καταστράφηκε από τη φωτιά και ονομάστηκε έτσι επειδή ο Τσούντας  είχε βρει στο εσωτερικό του πολλά αγγεία.

Κάτω από τα δάπεδα των σπιτιών υπήρχαν τάφοι, όπου οι κάτοικοι έθαβαν τους νεκρούς σε συνεσταλμένη στάση

Το Σέσκλο κατοικήθηκε μέχρι τη Μέση Εποχή του Χαλκού και θεωρείται από τους σημαντικότερους νεολιθικούς οικισμούς της Ευρώπης.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Σέσκλου εκτείνεται σε περίπου 40 στρέμματα και περιλαμβάνει τα ερείπια της Ακρόπολης στο λόφο Καστράκι (Σέσκλο Α) και τον οικισμό στην πλαγιά (Σέσκλο Β). Τα περισσότερα κτίσματα ήταν κατοικίες, χτισμένες με λίθινα θεμέλια, πλίνθινους τοίχους, ξύλινες δοκούς και καμινάδες.

Ο οικισμός πέρασε από διάφορες φάσεις ανάπτυξης (Σέσκλο Γ, Δ και Ε) και καταστράφηκε από φωτιά στα τέλη της 5ης χιλιετίας π.Χ. Ωστόσο, στη Νεότερη Νεολιθική περίοδο, η ζωή στο Καστράκι συνεχίστηκε.

Στο υψηλότερο σημείο του λόφου ανεγέρθηκε το «μέγαρο», μια εντυπωσιακή κατασκευή που αποτελούσε το κέντρο του νέου οικισμού, περιβαλλόμενη από κυκλικούς λίθινους περιβόλους.

Η κατοίκηση στην περιοχή συνεχίστηκε μέχρι την Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού.

Οι εργασίες συντήρησης από το ΥΠΠΟ

Το Υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την προστασία και ανάδειξη του προϊστορικού οικισμού του Σέσκλου Α και Β στην Αισωνία Μαγνησίας. Το έργο περιλαμβάνει τη στερέωση των αρχαιολογικών ευρημάτων, τη βελτίωση της πρόσβασης στον χώρο και τη διαχείριση των επισκεπτών.

Επιπλέον, προβλέπονται αντιπλημμυρικά έργα για την προστασία του οικισμού, ο οποίος υπέστη σοβαρές ζημιές από την πυρκαγιά του 2023 και την κακοκαιρία Daniel. Η χρηματοδότηση του έργου, ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ, προέρχεται από τη χορηγία της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών στο Υπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο της αποκατάστασης των μνημείων που επλήγησαν από τη φυσική καταστροφή.

Η αρχιτεκτονική μελέτη για τη στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξη των οικοδομικών καταλοίπων στον προϊστορικό οικισμό Σέσκλου Α και Β είχε κεντρικό ρόλο στον συντονισμό όλων των σχετικών μελετών. Στόχος της ήταν η διαμόρφωση λύσεων για την προστασία των μνημείων, την αποκατάστασή τους και την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου με ήπιες παρεμβάσεις, ώστε να διατηρηθεί ο χαρακτήρας του και να γίνει πιο κατανοητός και φιλικός για τους επισκέπτες.

Στο Σέσκλο Α, η πρόταση προβλέπει τη διατήρηση της υπάρχουσας διαδρομής περιήγησης, η οποία έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με το ανάγλυφο της περιοχής και τα αρχαιολογικά κατάλοιπα. Για την καλύτερη κατανόηση του χώρου, οι επισκέπτες θα μπορούν να περιηγηθούν σε δύο βασικές ζώνες: την περιοχή του μεγάρου και την ομάδα των οικιών, προσφέροντας έτσι μια ολοκληρωμένη εικόνα του «πολιτισμού του Σέσκλου».

Επιπλέον, στην Ακρόπολη προτείνεται η απομάκρυνση των κατασκευών από σχιστόλιθο που ανεγέρθηκαν τις δεκαετίες του 1970 και 1980, καθώς συχνά δημιουργούν σύγχυση με τα αυθεντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Η νέα διαδρομή που θα δημιουργηθεί θα είναι προσβάσιμη και για αμαξίδια, βελτιώνοντας έτσι την επισκεψιμότητα. Παράλληλα, στη νότια πλευρά θα διαμορφωθεί μια τάφρος για την απομάκρυνση των ομβρίων υδάτων, ενώ η υφιστάμενη διαδρομή ανόδου προς τα νοτιοδυτικά της Ακρόπολης θα καταργηθεί.

Τέλος, προβλέπονται εργασίες συντήρησης στα υφιστάμενα κτήρια, όπως η είσοδος, τα γραφεία και οι αποθήκες. Στον εξωτερικό χώρο της κεντρικής εισόδου θα πραγματοποιηθούν παρεμβάσεις για τη βελτίωση της κλίσης του δρόμου και τη διαχείριση των όμβριων υδάτων στο τελικό τμήμα του.