Ένα βιβλίο για τη Μάνη, όπως δεν την είχατε φανταστεί ποτέ. «Το μήλο δεν έπεσε κάτω απ’ τη μηλιά».

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Κώστα Εξαρχέα.

Η οικογένεια ταξιδεύει στο χωριό Μηλιά στη Μάνη, για τις διακοπές του Πάσχα. Διάρκεια οκτώ ώρες, τη δεκαετία του 80.

“Η διαδρομή ήταν εξοντωτική. Στο φορτηγό έπαιζε μόνο μια κασέτα με τραγούδια της Αλεξίου. Στην αρχή τραγουδούσαμε μαζί της αλλά μετά από δύο ώρες, όταν είχαμε μπει στην τρίτη επανάληψη της κασέτας, ζήλεψα τον Βαν Γκογκ και ήθελα να κόψω τα αυτιά μου”.

Ο αφηγητής τρώει μια πίτα, λίγο πριν τον Αχλαδόκαμπο και ξερνάει…

…..”Κωλοσούρτης, ένας δρόμος μια ιστορία. Υπήρξε η μεγαλύτερη καρμανιόλα της χώρας. Ο μοναδικός δρόμος που ενώ σχεδιάστηκε χωρίς προστατευτικές μπάρες, σύντομα γέμισε με χιλιάδες εκκλησάκια στις άκρες, τα οποία κάλυψαν αυτή την αβλεψία και δημιούργησαν ένα προστατευτικό τοίχος στις άκρες του”.

Η οικογένεια φθάνει στο χωριό και ξαπλώνουν εξουθενωμένοι στην ντιβανοκασέλα.

“Εκεί πάλευα να συναντήσω τον Μορφέα, πατριωτάκι κι αυτός αφού οι καταλήξεις -έας και -άκος, δηλώνουν καταγωγή από τη Μάνη, για αυτό και δύσκολος και δύστροπος στο να σε εξυπηρετήσει. Εκείνη την εποχή πίστευα ακράδαντα ότι και ο Αχιλλέας και ο Οδυσσέας ήταν Μανιάτες. Ακόμη και ο ήρωας Αίας, ανορθόγραφος μανιάτης ήταν”

Πηγή: viewtag.gr

Του Γιάννη Καφάτου

Ξέρεις τι θα πει «νιτερέσο»; Μια λέξη που την άκουγα στα μακρινά – πια- παιδικά μου χρόνια. Όποιος τη χρησιμοποιούσε δεν έλεγε καλό για κάποιον πάντως. Και να τώρα αυτή η λεξούλα δίνει τον χαρακτήρα ενός πολύ ενδιαφέροντος και καλογραμμένου βιβλίου. «Το μήλο δεν έπεσε κάτω απ‘ τη Μηλιά» του Κώστα Εξαρχέα (Εκδόσεις Ψυχογιός).

Ο Κώστας Εξαρχέας,  καταγράφει με έναν τρόπο που συχνά γίνεται σπαρταριστός ό,τι έχουμε στο μυαλό μας – και κάποιοι στις αναμνήσεις μας, για τα τέλη των 70’s, αρχές 80’s στην πόλη αλλά και στο χωριό. Ιστορία, λαογραφία, ηθογραφία, μανιάτικο νουάρ… είναι «ετικέτες» που μπορείς βάλεις κάτω από τον τίτλο του βιβλίου!

Τα στερεότυπα για όλους τους διαχωρισμούς που σήμερα μας κάνουν να εξαγριωνόμαστε, βρίσκουν στο βιβλίο, το απόγειό τους σε ένα μικρό χωριό της Μάνης, όπου διαπράττεται ένα έγκλημα και παρακολουθούμε την εξιχνίασή του.

Η πασχαλιάτικη απόβαση  δύο οικογενειών από την Αθήνα στο χωριό,  δυο καφενεία, το μοναδικό τηλέφωνο του χωριού και ένα πτώμα είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο ο Κώστας Εξαρχέας δημιουργεί ένα μωσαϊκό ανθρωπότυπων όπως τους αντιλαμβάνεται ένα πιτσιρίκι που το ξεσηκώνουν από την πόλη για να πάει με το ζόρι στο χωριό.

Είναι πραγματικά απολαυστική ανάγνωση και σε πολλά σημεία ξέσπασα σε γέλια, κι επειδή μ’ αρέσει να διαβάζω σε δημόσιους χώρους, γύριζε ο κόσμος και με κοίταζε με οίκτο – σου λέει δεν πάει καλά αυτός.

Η ελληνική οικογένεια, η ελληνική επαρχία, η ελληνική κουτοπονηριά, η ελληνική λεβεντομαλ…, η ελληνική «νοοτροπία» περιγράφονται εξαιρετικά. Οι χαρακτήρες του είναι τόσο ζωντανοί, τόσο ορατοί και τους χρησιμοποιεί όσο αυτό είναι απαραίτητο για την εξέλιξη της ιστορίας.

«Το μήλο δεν έπεσε κάτω απ’ τη μηλιά» είναι ένα σπαρταριστό ανάγνωσμα γεμάτο αναμνήσεις μιας ζωής που ζήσαμε, μιας ζωής που απορρίψαμε, που προσπαθούμε να αλλάξει – τουλάχιστον στα αρνητικά της. Γιατί είχε και καλές στιγμές! Κι αυτό έχει καταφέρει να μας μεταφέρει ο Κώστας Εξαρχέας.

Θέσαμε στον συγγραφέα μερικά ερωτήματα με αφορμή το βιβλίο του και τη γενιά του 80.

Πόσο το παρελθόν μας κρατάει ομήρους – Είμαστε «εκπαιδευμένοι» για κάτι τέτοιο ή απλώς …τυχαίνει;

Μας κρατάει ομήρους όσο το επιτρέπουμε. Είναι λογικό να ανακαλούμε συχνά το παρελθόν μας μιας και εκεί βρίσκεται η αποθήκη με τις μνήμες, τα βιώματα, τα λάθη, οι εμπειρίες και οι επιλογές μας . Από εκεί και πέρα είναι στο χέρι μας, και στο στομάχι μας , οι επισκέψεις μας να γίνονται με τέτοιο τρόπο ώστε το παρελθόν να μην γίνεται δυνάστης για το παρόν. Δεν είμαστε εκπαιδευμένοι, όπως και για τίποτα στη ζωή. Δεν υπάρχει εγχειρίδιο σωστής χρήσης. Είτε καλό είτε κακό είναι το παρελθόν δεν παύει να είναι παρελθόν. Μπορείς να αντλήσεις δύναμη, γνώση, να ταξιδέψεις σε αναμνήσεις , αλλά οφείλεις να το αφήνεις πάντα πίσω.

Δεν χάνομαι στα Τάρταρα μονάχα ξαποσταίνω….

Όπως λέει και ο Κ.Παλαμάς στο ποίημα του ΄΄ο Διγενής και ο Χάροντας ‘’

Πόσο η ελληνική επαρχία των 80’ς έχει αλλάξει μέχρι σήμερα ή …αντιστέκεται;

Έχει αλλάξει πολύ. Για να πάμε στο χωριό μου στη Μάνη τη δεκαετία του ογδόντα, έπρεπε να κάνουμε μια διαδρομή οκτώ ωρών με αυτοκίνητο και μετά μισή ώρα με μουλάρια. Δεν υπήρχε οδικό δίκτυο, δεν υπήρχε ρεύμα. Μιλάμε για λίγες δεκαετίες πριν, όχι πριν διακόσια χρόνια. Σήμερα φτάνεις σε τρείς ώρες. H επαρχία έχει υποστεί πληθυσμιακή συρρίκνωση. Οι νέοι στο μεγαλύτερο ποσοστό έχουν εγκαταλείψει τα χωριά. Η εύκολη πρόσβαση έφερε την επαρχία πιο κοντά σε διαφορετικές αντιλήψεις. Αυτό δε σημαίνει πως άλλαξε ριζικά και το μενταλιτέ της, την κουλτούρα της. Παγιωμένες από τα χρόνια αντιλήψεις, τοπικισμός, άρνηση στη διαφορετικότητα, νεποτισμός και άλλες παθογένειες εξακολουθούν να υπάρχουν.

Με γενναίες δόσεις χιούμορ καταγράφεις στερεότυπα και πρακτικές της πατριαρχικής κοινωνίας που συχνά έφταναν και – δυστυχώς – φτάνουν ακόμη και σήμερα στα άκρα. Πιστεύεις ότι το μήνυμά σου γίνεται πιο αντιληπτό μέσα από το χιούμορ;

Θέλω να σου πω πως γράφοντας αυτό βιβλίο διασκέδαζα πάρα πολύ. Στόχος μου ήταν να διασκεδάσει και ο αναγνώστης. Είναι ένα βιβλίο που περιέχει στοιχεία λαογραφίας, ιστορικά στοιχεία, είναι χιουμοριστικό αλλά κυρίως ταξιδιωτικό. Σε ταξιδεύει στο χρόνο, την δεκαετία του ογδόντα κυρίως και όχι μόνο, και στο χώρο που είναι ένα χωριό στη Μάνη  “η Μηλιά”. Υπάρχουν στο βιβλίο αναφορές σε γεγονότα που αγγίζουν τα όρια της δυστοπίας . Το χιούμορ δρα ιαματικά. Δεν είναι σκοπός του να εστιάσεις σε μια μαυρίλα αλλά να διαβάσεις μικρές ιστορίες, που πιθανόν δεν σου είναι και τόσο ξένες, και να τις προσπεράσεις με ένα χαμόγελο. Το χιούμορ βοηθάει στο να γίνονται οι καταστάσεις πιο εύπεπτες. Η ιστορία δεν έχει και τόσο σημασία γιατί δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι το μέσο για να πεις πολλά περισσότερα, να μιλήσεις για άλλους τόπους για άλλες κουλτούρες που περνάνε, για πράγματα που κάποτε γνώρισες και τα βίωσες με συγκεκριμένο τρόπο,

Ο ήρωάς σου, όταν πια έχει τη ζωή του στα χέρια του κόβει τους δεσμούς με τα πατρογονικά εδάφη. Είναι εύκολο να «κόψει» κάποιος από τις ρίζες του;

Το εύρημα της αποθήκης, των άχρηστων πραγμάτων που μας κρατάνε δέσμιους – τελικά – πώς προέκυψε; Υπάρχει προσωπική εμπλοκή; Τι «άγκυρες» θεωρείς ότι σε κρατάνε δέσμιό τους;

Το χωριό το κουβαλάς μέσα σου γι αυτό και επιστρέφεις. Δεν είναι άσχημο αλλά με τα χρόνια γίνεται κουραστικό. Έχει βαθιές ρίζες. Για μένα ήταν ένα πολιτισμικό σοκ. Ένα παιδί από την Αθήνα που μεγαλώνει στο κέντρο στα Πετράλωνα, και θέλω να πω πως καμία σχέση δεν είχαν με τη χιπστεράδικη σημερινή μορφή τους. Ήταν μια σχετικά underground συνοικία. Παρόλα αυτά στα Πετράλωνα δεν υπάρχουν κοτέτσια, δεν υπάρχουν κατσίκες και πας στο χωριό σου και πρέπει να σφάξεις το κατσίκι το Πάσχα γιατί έτσι γίνεσαι ΄΄άντρας΄΄ , πρέπει να αποκεφαλίσεις την κότα και ούτε κάθε εξής. Πρέπει να ζήσεις τις λίγες μέρες των διακοπών σου με δεκάδες ΄΄ μη και πρέπει΄΄ που δεν τα είχες στην πόλη. Το χωριό για μένα ζει πλέον σε μια αποθήκη που συχνά πρέπει να καθαρίζω. Δεν είναι πάντα εύκολο, πολλές φορές είναι οδυνηρό. Το βιβλίο έχει πολλές προσωπικές εμπειρίες, τραβηγμένες από τα μαλλιά κάποιες φορές, αλλά κυρίως είναι μυθοπλασία. Υπάρχει προσωπική εμπλοκή που θεωρώ ότι είναι σημαντικός παράγοντας αν θες να πεις μια ιστορία. Μόνο στη μάνα μου και την οικογένεια μου επιτρέπω να μου βάζουν άγκυρες, και με αυτές δεν νιώθω δέσμιος.

Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης, της «Αλλαγής» και του σήμερα. Ποια «στραβά» παραμένουν στην πρώτη σελίδα του «βιογραφικού» της χώρας;

Διαπιστώνω δυστυχώς ότι η δεκαετία του ογδόντα, παρουσιάζεται σαν μια εποχή ξεγνοιασιάς, με φραπέ στις καφετέριες, ρόδα τσάντα και κοπάνα και τελευταία συνοψίζεται με τη ρήση ΄΄Πασοκ ωραία χρόνια΄΄. Κάποια από αυτά όντως ήταν ωραία. Παρουσιάζεται λοιπόν μια γενιά που δεν έχει να μας πει και τίποτα σοβαρό. Μια γενιά που έχει κατηγορηθεί ότι υπονόμευσε το μέλλον των παιδιών της, κληροδότησε σεξισμό, και κρίσεις. Νομίζω ότι στο βιβλίο φαίνεται ότι δεν είναι μόνο έτσι. Είναι μια γενιά που έκανε ξεσκαρτάρισμα στις δικές της αποθήκες, πέταξε παραδόσεις προκαταλήψεις, γεφύρωσε το χάσμα των γενεών. Άφησε τα παιδιά της να ζήσουν χωρίς να υπάρχει το’’ τι θα πει ο κόσμος’’, Με λιγότερα ΄΄μη και πρέπει΄΄.Απέδειξε ότι δεν είναι απαραίτητο το μήλο να πέσει κάτω από τη μηλιά. Στραβά υπάρχουν και θα υπάρχουν σε όλες τις γενιές. Είμαι αισιόδοξος ότι οι επόμενες γενιές θα κάνουν καλύτερα και μεγαλύτερα βήματα. Στα στραβά της χώρα εξακολουθεί να εμπλέκεται ένα κατσίκι. Ένα κατσίκι που ακόμα ευχόμαστε να ψοφήσει αρκεί να είναι του γείτονα. Μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας αυτή τη στιγμή και μετά και τα γεγονότα των Τεμπών είναι η ατιμωρησία.

Η καταγωγή παίζει ρόλο στο ποιος είσαι, για εσένα;

Παίζει διττό ρόλο, και για το ποιος είσαι και για το ποιος δεν θέλεις να είσαι.

Είμαι περήφανος για την καταγωγή μου, σέβομαι απεριόριστα το τόπο και τις δυσκολίες που έχει. Η Μάνη είναι μια δυσπρόσιτη, άγρια, άγονη περιοχή με περήφανους ανθρώπους, αλλά δεν παίζει μεγάλο ρόλο στο ποιος πραγματικά είμαι.

Ποια συμβουλή του χωριού … θα έδινες στα παιδιά σου;

Καμία. Καταρχάς δίνεις συμβουλές άμα σου ζητηθεί. Οι νουθεσίες και οι συμβουλές από τους μεγαλύτερους στο χωριό με ενοχλούσαν σαν παιδί , προσπαθώ να μην κάνω το ίδιο λάθος.

Ποιος ο ρόλος του χιούμορ στην προσωπική σου ζωή;

Προσπαθώ να είναι βασικό συστατικό. Αγαπώ το καλό χιούμορ είτε είναι άσπρο είτε είναι μαύρο είτε είναι πολύχρωμο, σε όλες τις αποχρώσεις του γκρί και όχι μόνο. Το χιούμορ περιέχει αυτοσαρκασμό και φαντασία πράγματα που θέλω να υπάρχουν πάντα στη ζωή μου.

Με ποιον από τους ήρωες του βιβλίου σου θα έβγαινες για ποτάκι σήμερα;

Με το χωροφύλακα Κίτσο. Είναι ό,τι πιο μακρινό σε μένα και στα πιστεύω μου. Σε μια εποχή που κάνεις μπλoκ όποιον δεν συμφωνεί μαζί σου, που δεν ακούς την αντίθετη άποψη, που χάνεται ο διάλογος θα ήθελα να πιω ποτό και να ακούσω τον Κίτσο που τόσο διαφέρουμε.

Αν χάριζες το βιβλίο σου σε έναν «μανιάτη» όπως τους περιγράφεις, τι θα του έγραφες ως αφιέρωση;

Η διαφορετικότητα μας ενώνει δεν μας χωρίζει. Καλή ανάγνωση με αγάπη Κώστας.

Δώσε μας ένα βιογραφικό σου μέσα από πέντε βιβλία και τραγούδια που σε περιέχουν.

Η βίβλος …το κεφάλαιο του Μαρξ αχαχα…

Νομίζω πφφφ ότι είναι πολύ δύσκολο αυτό που μου ζητάς. Είμαι φανατικός με κάποιους συγγραφείς καθώς και με κάποια συγκροτήματα , οπότε το να επιλέξω πέντε είναι δύσκολο και θα αδικήσω κάποια πολύ σημαντικά έργα. Ας ξεκινήσουμε από τα βιβλία.

Όλα του Τομ Ρόμπινς χαχα οκ ας πούμε τη…… Θιβετιανή ροδακινόπιτα

Τσάρλς Μπουκόφσκι ας πούμε το…… Τόστ ζαμπόν

Μπορίς Βιάν ας πούμε το …….Θα φτύσω στους τάφους σας

Ζυράννα Ζατέλη ας πούμε το…… Και με το φως του λύκου επανέρχονται

Και τέλος την …..Πατρίδα του Φερνάντο Αραμπούρου

Και πάμε στα τραγούδια. Θα παίξω 80΄ς

I can’t escape myself από The Sound

Boys don’t cry από The Cure

Bigmouth strikes again από The Smiths

Mercy seat από Nick Cave and the Bad Seeds

Και τέλος το πιο ερωτικό κομμάτι που έχει γραφτεί ποτέ για μένα.

Should I stay or should I go, των The Clash.

Το μήλο δεν έπεσε κάτω από τη Μηλιά, εκδόσεις Ψυχογιός

Πηγή: viewtag.gr