Ένα φωτογραφείο στην καρδιά της Αθήνας που μοιάζει με ζωντανό μουσείο. Η κληρονομιά της φωτογράφου Αθηνάς Πανανίδη

Οδός Μαυροματαίων 6, Αθήνα. Το θρυλικό φωτογραφείο Πανανίδη, που ξεκίνησε τη λειτουργία του στις αρχές της δεκαετίας του 1960, συνέδεσε το όνομά του με την ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, λαμπερά πρόσωπα της τέχνης και πολύτιμες αναμνήσεις των αθηναίων.

Στο σκοτεινό θάλαμο του Πανανίδη, εμφανίστηκαν χιλιάδες αρνητικά από πορτραίτα μεγάλων καλλιτεχνών, συναυλίες και εμφανίσεις σε νυχτερινά κέντρα. Γιορτές, γενέθλια και πόζες καθημερινών ανθρώπων. Στιγμές, συνήθως χαράς, που το φωτογραφικό μάτι του Πανανίδη κατέγραψε με φυσικό τρόπο. Σήμερα τα φωτογραφεία κλείνουν αλλά αυτό μένει όπως ήταν πριν πολλές δεκαετίες. Αυτό που έχει αλλάξει είναι το μικρό όνομα. Αθηνά. Είναι η κόρη του Πανανίδη και η καλύτερή του μαθήτρια, που συνεχίζει με σεβασμό στο παρελθόν και σύγχρονη ματιά, να αιχμαλωτίζει πολύτιμες στιγμές των ανθρώπων. Όπως ο πατέρας της.

Ο φωτογραφικός ιός, μεταδόθηκε από μικρή ηλικία και γι’ αυτό δεν υπάρχει θεραπεία.

Ο Τάκης Πανανίδης, ο “αυτόπτης φωτομάρτυρας”, όπως συνήθιζε να αποκαλεί τον εαυτό του, ο οποίος έζησε και κατέγραψε την καλλιτεχνική έκρηξη των δεκαετιών του ’60 και ’70, έκανε τα πρώτα του βήματα στους “Ηνωμένους Φωτορεπόρτερ”, όπου μαθητής ακόμα είχε αναλάβει να τους εμφανίζει τα φιλμ. “Έκανε τη λάντζα” για να διεκδικήσει μία θέση στη φωτογραφική αγορά. Και τα κατάφερε. Τρία χρόνια αργότερα, το 1955 και σε ηλικία 20 χρονών έκανε το πρώτο του φωτορεπορτάζ στο κοσμικό κέντρο “Πιγκάλς” στην Πατησίων, όπου ο Παναθηναϊκός γιόρταζε την κατάκτηση του κυπέλλου.

Όταν έφτασε στο μαγαζί, με τη θρυλική φωτογραφική μηχανή ROLLEIFLEX στο χέρι, το βλέμμα του καρφώθηκε στον Μανώλη Χιώτη που εκείνη τη στιγμή έπαιζε στο πάλκο. Ο νεαρός Πανανίδης “ξόδεψε” όλο το φιλμ στον Χιώτη και στους καλλιτέχνες που τραγουδούσαν μαζί του. Μόνο δυο τρεις φωτογραφίες κράτησε για τον Παναθηναϊκό.

“Ρε συ τι έκανες! Σ’ έστειλα ρε να βγάλεις μία φωτογραφία τον Παναθηναϊκό και συ έβγαλες δεκαπέντε φωτογραφίες τον μπουζουξή;” του είπε το αφεντικό του και σπουδαίος φωτογράφος, Δημήτρης Φλώρος. Τα φιλμ και η εμφάνισή τους κόστιζαν ακριβά. Ήταν πολύτιμα. Κάθε κλικ έπρεπε να είναι και μια “ωφέλιμη εικόνα”. Αυτό ακριβώς πέτυχε και ο Πανανίδης. Οι φωτογραφίες άρεσαν τόσο πολύ στον Χιώτη που τις πλήρωσε στον Φλώρο και αυτός με τη σειρά του πλήρωσε τα μισά στον Πανανίδη. Ήταν η πρώτη του καλλιτεχνική επιτυχία και ακολούθησαν αμέτρητες, μέχρι το τέλος της καριέρας του.

Έγινε ο φωτογράφος της κοσμικής Αθήνας και της νέας λαϊκής μουσικής.

Το φωτογραφείο τότε και σήμερα

Τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε να λειτουργεί το δικό του φωτογραφείο στην οδό Μαυροματαίων 6 στο Πεδίον του Άρεως. Ήταν μία από τις καλλιτεχνικές γειτονιές της πρωτεύουσας. Λίγα μέτρα μακριά βρίσκονταν τα γραφεία της Φίνος Φιλμ, το στούντιο της ΕΡΑ, όπου ηχογραφούσε ο Ζαμπέτας, τα θέατρα “Σόνια” και “Αθηνά” καθώς και τα σπίτια καλλιτεχνών, πολιτικών και σημαντικών κατοίκων της ΑΘήνας που είχαν το δικό τους πόστο στην οικονομική και κοινωνική ζωή μιας πόλης που άλλαζε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.

Την πόρτα του φωτογραφείου πέρασαν σχεδόν όλες οι φυσιογνωμίες του ελληνικού θεάματος. Από τον Μπιθικώτση, τον Ζαμπέτα και τη Μοσχολιού μέχρι την Έλενα Ναθαναήλ, τη Μερκούρη και την Αλίκη ενώ αρκετοί από τους καλλιτέχνες, όπως ο Στράτος Διονυσίου, καλούσαν τον Πανανίδη για να απαθανατίσει σημαντικές προσωπικές τους στιγμές, όπως γεννήσεις, βαφτίσια κλπ.

Ταυτόχρονα, ο Τάκης Πανανίδης ήταν και ο φωτογράφος της γειτονιάς.

Στο στούντιό του έρχονταν οι κάτοικοι της περιοχής για φωτογραφίσεις. Σπανιότερα πήγαινε στο σπίτι τους με αφορμή κάποια γιορτή, όπως γενέθλια. Εκείνη την εποχή η φωτογραφική μηχανή ήταν προνόμιο των ευκατάστατων πολιτών. Σχεδόν σε κάθε ελληνικό σπίτι υπάρχει μια φωτογραφία με γονείς, παππούδες και παιδιά να ποζάρουν χαμογελαστά στο σαλόνι. Τα κλικ πίσω από τις κλασσικές φωτογραφίες ανήκαν σε φωτογράφους που περπατούσαν στην γειτονιά και έκαναν το λεγόμενο “πόρτα – πόρτα”.

Ο Πανανίδης ήταν περιζήτητος και ακριβός. Η δουλειά του διαχρονική και σπάνιας αισθητικής.

Εξήντα χρόνια μετά και ενώ τα περισσότερα φωτογραφεία έχουν κλείσει, λόγω της ψηφιακής εποχής, το φωτογραφείο Πανανίδη συνεχίζει τη λειτουργία του, με αφοσίωση στην τέχνη της φωτογραφίας. Η Αθηνά Πανανίδη, κληρονόμησε την φωτογραφική δεξιοτεχνία και τη λατρεία για την εικόνα.

Από μικρή βοηθούσε στο φωτογραφείο και μόλις ενηλικιώθηκε ξεκίνησε να εργάζεται ως φωτογράφος στο Υπουργείο Πολιτισμού, όπου φωτογράφιζε αρχαία ευρήματα. Ένα μεγάλο σχολείο που διαμόρφωσε την καλλιτεχνική της προσέγγιση. Μόλις τελείωνε η βάρδια στο Υπουργείο επέστρεφε στην Μαυροματαίων για να συνεχίσει τη δουλειά. Μέχρι που ανέλαβε τη διεύθυνση του φωτογραφείου. Εκτός από τις μηχανές δεν άλλαξε τίποτα. Δεν πείραξε τα έπιπλα, τις φωτογραφίες στους τοίχους ούτε καν τις καρέκλες. Άφησε το μαγαζί να εξελιχθεί σε μια προφορική μαρτυρία μιας άλλης εποχής. Σε ένα ζωντανό μουσείο με φύλακα την ίδια.

Οι τουρίστες που βρίσκονται στη γειτονιά δίπλα στο αρχαιολογικό μουσείο, το ανακαλύπτουν στους οδηγούς πόλης και βγάζουν ένα πορτρέτο για να ζήσουν την εμπειρία. Η Αθηνά δεν τους χαλάει το χατίρι. Η αισθητική της είναι αυτή που κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια φωτογραφία με το κινητό και σε ένα πορτρέτο από μια έμπειρη φωτογράφο που καθημερινά καλύπτει σημαντικά γεγονότα και συνεχίζει μια τέχνη που χάνεται στη προχειρότητα των social mediamtx

Φωτογραφίες μεγάλων καλλιτεχνών αλλά και εμβληματικές στιγμές της πολιτισμικής και πολιτικής ιστορίας της χώρας κοσμούν τους τοίχους του ενώ το στούντιο, στο οποίο έχουν ποζάρει ο Κόκοτας, ο Ζαμπέτας και εκατοντάδες ονόματα της θρυλικής εποχής των 60s και 70s, παραμένει αναλλοίωτο και έτοιμο να υποδεχτεί το κοινό.