«Έλληνες στρατιώτες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, 1941». Πώς παρουσίαζε η Γερμανική προπαγάνδα τους ηρωικούς υπερασπιστές του Ρούπελ. Τα στημένα φωτορεπορτάζ υμνούσαν τις κατοχικές δυνάμεις ενώ ο πληθυσμός λιμοκτονούσε

Έλληνες στρατιώτες στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο. Από πάνω τους στέκονται όρθιοι και χαμογελούν στο φακό άλλοι φαντάροι και μερικοί πιθανόν περαστικοί.

Η εικόνα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αντιφατική καθώς η εξάντληση των ανδρών είναι τόσο μεγάλη που αν κάποιος δεν έβλεπε τα υπόλοιπα χαμογελαστά πρόσωπα θα μπορούσε να τους θεωρήσει νεκρούς. Η λεζάντα της φωτογραφίας αναφέρει: «Έλληνες στρατιώτες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, 1941». 

Ο Ernst Grunvald, που απαθανάτισε τη στιγμή ανήκε στη Μονάδα Προπαγάνδας.

Η σημασία που έδωσε το Τρίτο Ράιχ στη διάδοση των δογμάτων του επιβεβαιώνεται μέσα από την δημιουργία «Μονάδων Προπαγάνδας» – Propaganda Kompanien (PK) στις ένοπλες δυνάμεις. Αυτές επανδρώθηκαν με ανταποκριτές φωτογράφους, κινηματογραφιστές, ραδιοσχολιαστές, ζωγράφους και σκιτσογράφους που πρωτίστως κατέγραφαν την πορεία του γερμανικού στρατού.

Αρκετές Μονάδες Προπαγάνδας κάλυψαν την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, όμως τον Ιούνιο του 1941 οι περισσότεροι αποχώρησαν για να καλύψουν την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση. Μόνο η ΡΚ 690 παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι το τέλος του πολέμου. Οι αρμοδιότητες της εκτείνονταν στο μεγαλύτερο μέρος της Νότιας Βαλκανικής Χερσονήσου (Νότια Σερβία, Μαυροβούνιο, Αλβανία).

Στη Θεσσαλονίκη η ΡΚ 690 ήταν εγκατεστημένη στο κτήριο όπου σήμερα στεγάζεται το Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης. Πέρα από τα πολεμικά γεγονότα που προφανώς ενδιέφεραν το Υπουργείο Προπαγάνδας, οι Γερμανοί φωτογράφοι επιδίωκαν να απαθανατίζουν την καθημερινότητα των στρατιωτών τους.

Απώτερος σκοπός τους η δημοσίευση των στιγμιότυπων σε κάποιο από τα προπαγανδιστικά γερμανικά έντυπα όπως το Signal, το Adler ή το Die Wermacht.

Αγνοώντας παντελώς τα προβλήματα του ντόπιου πληθυσμού, όπως η εξοντωτική πείνα ή ο διωγμός των Εβραίων, περιόρισαν τη θεματολογία τους σε αρχαιολογικούς χώρους, αξιοθέατα, κινηματογράφους και καφενεία.

Σπανιότερα, οι Μονάδες Προπαγάνδας φωτογράφιζαν Έλληνες, κυρίως ανθρώπους της υπαίθρου και παιδιά. Απλοϊκές λεζάντες συνόδευαν τις δημοσιευμένες φωτογραφίες , εστιάζοντας στο κατ’ επίφαση ειρηνικό κλίμα ανάμεσα στις δυνάμεις κατοχής και τους ντόπιους.

Η φωτογραφία στα χρόνια της Κατοχής

Σύμφωνα με πληροφορίες μέσα από το φωτογραφικό λεύκωμα του συλλέκτη Βύρωνα Μήτου, η διαδεδομένη άποψη ότι κατά τη γερμανική κατοχή υπήρξε απαγόρευση της φωτογράφισης, δεν ευσταθεί. Βέβαια το φωτογραφικό υλικό ήταν δυσεύρετο, καθώς τα συμμαχικά στρατεύματα κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις της Kodak, κατά την αποχώρηση τους από την Ελλάδα προκειμένου να μην έχουν οι Γερμανοί πρόσβαση στα αποθέματα της εταιρίας. Κύρια φροντίδα για τους επαγγελματίες φωτογράφους που συνέχισαν να εργάζονται στη κατοχική Ελλάδα, ήταν να εξασφαλίζουν την προμήθεια χαρτιών και χημικών.

Μια πηγή προμηθειών, αποτέλεσαν οι ίδιοι οι Γερμανοί στρατιώτες οι οποίοι εμπορεύονταν υλικά γερμανικών εταιριών, κυρίως της Agfa. Τις αναμνηστικές αυτές φωτογραφίες, συχνά εκτυπωμένες σε μορφή ταχυδρομικού δελταριου, οι στρατιώτες των ταγμάτων κατοχής τις ταχυδρομούσαν σπίτια τους.

Ειδική κατηγορία αποτελούσαν οι “στρασαδόροι”, φωτογράφοι δρόμου δηλαδή, που απαθανάτιζαν περαστικούς σε ανύποπτο χρόνο.

Πηγή: “Στο περιθώριο του Πολέμου: Η Θεσσαλονίκη της Κατοχής (1941-1944) μέσα από τη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου”. Συλλεκτική έκδοση του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Ήταν τρομακτικό, με κοίταξε με μία έκφραση γεμάτη μίσος και περίμενε να λουφάξω. Αλλά δεν λούφαξα». Ο Γερμανοεβραίος που φωτογράφησε τον Γκέμπελς. Ο παντοδύναμος υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ αλλάζει πρόσωπο όταν μαθαίνει την καταγωγή του