«Ελένη Π», το καΐκι που πληγώναμε. Πώς το παραδοσιακό «πέραμα» σύμβολο της Ύδρας κηρύχτηκε διατηρητέο, αλλά κατέληξε σαπιοκάραβο. Οι προσπάθειες για την σωτηρία του

Το «Ελένη Π.» είναι ένα από τα μεγαλύτερα περάματα που έχουν σωθεί. Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες δρομολογήθηκε για την τροφοδοσία της Ύδρας και το καΐκι συνδέθηκε με το νησί. Η ιστορία του αναδείχθηκε στην ημερίδα με αφορμή την έκθεση του Ιστορικού Αρχείου Μουσείου Ύδρας, «Τα καΐκια που πληγώναμε». 

Το συγκεκριμένο σκαρί ναυπηγήθηκε στη Σκιάθο πριν από τον πόλεμο. Έχει μήκος 22 μ. και πλάτος 7 μ. Η ολική χωρητικότητά του είναι 7,5 κόροι και πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε από τον Μαστρο- Γεώργη Μυτιληναίο με χειροκίνητα εργαλεία και τεχνικές που εφαρμόζονταν επί αιώνες στους ταρσανάδες του Αιγαίου.

Το  όμορφο και μεγάλο σκαρί έμελλε να αλλάξει τρία ονόματα, να δέσει σε αρκετά λιμάνια και να περάσει από «40 κύματα». Αρχικά λεγόταν «Δημήτριος Α.» και έπλεε στο Θερμαϊκό. Πουλήθηκε το 1964 στον Βολιώτη, Ζήση Τριανταφύλλου και μετανομάστηκε σε «Τζίνα Τ.» Τρία χρόνια αργότερα, μεταφέρθηκε στην Τήνο, όπου κι αγοράστηκε από τον Μιχαήλ Παρασκευά αποκτώντας την τρίτη και τελευταία του ονομασία, «Ελένη Παρασκευά».

Διαβάστε ακόμα: Ο ναύαρχος Κουντουριώτης αποφεύγει την παγίδα των Τούρκων και ταπεινώνει το «Μπαρμπαρόσα». Η θρυλική ναυμαχία της Λήμνου και η κυριαρχία του ελληνικού στόλου

Το 1972, ο Υδραίος Παναγιώτης Βλαχόπουλος αγόρασε το ξύλινο σκαρί για 120.000 δραχμές. Γρήγορα, ανακηρύχθηκε ως το εμβληματικότερο σκαρί του νησιού, που έγινε πίνακας ζωγραφικής και η εικόνα του αναπαρήχθη πολλές φορές. Μικροί και μεγάλοι το καμάρωναν κάθε φορά που έδενε στο λιμάνι. Για δεκαετίες εξυπηρετούσε την εμπορική και μεταφορική κίνηση του νησιού και μέχρι τα τέλη του 1998 συνέχιζε τα ταξίδια του στον Πειραιά.

Στις 12 Ιουλίου 1999, ο Παναγιώτης Βλαχόπουλος δέχτηκε προσφορά αγοράς του εμβληματικού σκαριού της Ύδρας από τον πρόεδρο της ομάδας “Manchester United” για την έκθεση του ως μνημείο ναυπηγικής στον Τάμεση, στο Πάρκο Παραδοσιακών Σκαφών. Το μέλλον του προδιαγραφόταν αβέβαιο και ο φόβος ότι θα μπορούσε κάποια στιγμή να διαλυθεί κινητοποίησε το Ιστορικό Μουσείο Ύδρας.

Η δραστήρια διευθύντρια του Ντίνα Αδαμοπούλου ξεκίνησε αγώνα ώστε το καΐκι να μην φύγει από την Ύδρα και να μετατραπεί σε παράρτημα του Μουσείου και να στεγαστεί εκεί μια μόνιμη έκθεση σπογγαλιείας και άλλες περιοδικές εκθέσεις.

Με επίμονο αγώνα το σκαρί «Ελένη Π» κηρύχθηκε ως «ιστορικό και διατηρητέο μνημείο της ναυπηγικής παράδοσης της Ελλάδας» και αγοράστηκε τον φθινόπωρο του 2000 από το «Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Ύδρας».

Η αποκατάσταση του παραδοσιακού σκαριού χρειαζόταν χρήματα. Τελικά τυλίχτηκε σε νάιλον και οδηγήθηκε μέχρι το καρνάγιο της Σαλαμίνας, όπου παρέμεινε για 20 χρόνια. Το άλλοτε εντυπωσιακό πέραμα έχασε σταδιακά την λάμψη του και τα ξύλα του άρχισαν να σαπίζουν. Οι αυτοψίες του 2007 και 2015 με βάση το έγγραφο «Ναυπηγείο Ψαρού», περιέγραφαν μια τραγική εικόνα του σκαριού και συνιστούσαν την άμεση συντήρηση και αποκατάσταση του. Κάτι, που δεν έγινε ποτέ.

Το παραδοσιακό καΐκι έσβησε άδοξα, λόγω έλλειψης κονδυλίων και ένταξής του σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Αυτό και άλλα 23 παραδοσιακά σκαριά βρέθηκαν στην ίδια μοίρα. Τον Σεπτέμβριο του 2018, η ωραία «Ελένη Π» έμοιαζε, πλέον, περισσότερο με σαπιοκαράβο. Βυθίστηκε στη θλίψη των νερών του καρνάγιου του Αγίου Νικολάου, στη Σαλαμίνα.

Το χρονικό 

Η Ντίνα Αδαμοπούλου και ο πρόεδρος του «Μουσείου Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου» Κώστας Δαμιανίδης, συνέχισαν τον αγώνα τους για χρηματοδότηση. Η πρόταση τους στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Ερευνώ- Δημιουργώ – Επιχειρώ» του Υπουργείου Ανάπτυξης έγινε δεκτή, πριν από λίγες μέρες.

Ωστόσο, μια ολική διάσωση του σκαριού παραμένει αδύνατη, λόγω της ανεπανόρθωτης καταστροφής ενός μεγάλου μέρους του. Ζητούμενο είναι η μερική διάσωση και έκθεση. Το σχέδιο αναφέρει ότι η “Ελένη Π.” θα διαλυθεί και θα κατασκευαστεί ομοίωμά του, θα γίνει ψηφιοποίηση των ναυπηγικών του γραμμών, θα γίνει διατήρηση και συντήρηση των μουσειακών μερών που σώζονται, (άγκυρες, βάρκες κλπ.) ώστε να δημιουργηθεί εκ νέου ένα ακριβές αντίγραφο σκάφους που θα είναι πλωτό παράρτημα του Ιστορικού Αρχείου-Μουσείου Ύδρας.

Το σκάφος θα δέσει, έστω και εκθεσιακά με τα εναπομείναντα μέρη του στο λιμάνι της Ύδρας συμβάλλοντας στην προβολή και ανάδειξη της παραδοσιακής ομορφιάς του νησιού.

Μόνο το 2017, 600 ξύλινα καΐκια χάθηκαν εντείνοντας την απειλή του αφανισμού μιας παραδοσιακής τέχνης. Ανάμεσά τους τρεχαντήρια, κανάρια, καραβόσκαρα, σκάφη με ιδιαίτερη σύνθεση ξύλου που εξασφάλιζαν την ναυπηγική κληρονομιά της χώρας.

Φωτογραφίες από Ναυτικό Μουσείο Ύδρας και εφημερίδα “Φωνή της Ύδρας”  

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Γυμνιστές. Στην Ύδρα τους κυνήγησαν, στη Μύκονο τους ανέχτηκαν. Πως ο μητροπολίτης τους υπερασπίστηκε στο δικαστήριο τη δεκαετία του 1950 (βίντεο)