Ο ξεσηκωμός των κτηνοτρόφων στα Τζουμέρκα για να διώξουν τους τσιφλικάδες. Δείτε το Οροπέδιο Κωστηλάτας από ψηλά (drone)

Στις 24 Ιουνίου 1881 το μεγαλύτερο τμήμα του νομού Άρτας απελευθερώθηκε από τους Τούρκους.

Σύμφωνα με την συνθήκη του Βερολίνου του 1878, η πόλη της Άρτας και 36 χωριά από τη μια πλευρά του Αράχθου ποταμού, προσαρτήθηκαν στο ελληνικό κράτος.

Ανάμεσα σε αυτά τα χωριά ήταν και τα Θεοδώριανα, ορεινό κεφαλοχώρι, χτισμένο σε μεγάλο υψόμετρο στα ανατολικά Τζουμέρκα.

Το πρόβλημα με τους τσιφλικάδες

Μετά την προσάρτηση στο ελληνικό κράτος διογκώθηκε το αγροτικό ζήτημα. Οι κάτοικοι του χωριού αντιμετώπιζαν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης που έγινε εκρηκτικό.

Στο επίκεντρο βρέθηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς του λιβαδιού της χιλιοτραγουδισμένης Κωστηλάτας. Επρόκειτο για ένα μεγάλο χλοερό οροπέδιο σε υψόμετρο 2.000 μέτρων, που πουλήθηκε από τους Τούρκους Μουσταφάμπεη και Σουκερέβεη στους μεγαλοτσιφλικάδες αδελφούς Αντωνόπουλους.

Το εξώδικο

Όλα ξεκίνησαν μία μέρα του Απρίλη του 1883, όταν οι κάτοικοι του χωριού έμαθαν ότι το βοσκοτόπι τους δεν τους ανήκει.

Δεν είχαν περάσει ούτε δύο χρόνια από την απελευθέρωση από τους Τούρκους και στην πλατεία των Θεοδωριάνων φτάνει ένας δικαστικός κλητήρας ο οποίος κοινοποιεί στους κτηνοτρόφους του χωριού εξώδικο των μεγαλοτσιφλικάδων αδερφών Αντωνόπουλων από την Άρτα.

Οι μεγαλοτσιφλικάδες ενημερώνουν τις αρχές του χωριού ότι η Κωστηλάτα δεν ανήκει πλέον σε αυτούς αφού οι ίδιοι την αγόρασαν από τους τούρκους τσιφλικάδες.

Απαιτούν από τους κατοίκους του χωριού να μη βόσκουν τα πρόβατά τους εκεί γιατί το έχουν νοικιάσει στο μεγαλοτσέλιγκα Χατζάρα.

Το χωριό ξεσηκώνεται

Οι κάτοικοι αντιδρούν και αποφασίζουν να μη δεχθούν άλλον αφέντη στη γη των πατεράδων τους. Έτσι με τον ίδιο κλητήρα στέλνουν την εξής απάντηση:

“Ελάβαμεν το γράμμα σας το σχετικό με την Κωστηλάτα και σας απαντούμε. Η Κωστηλάτα ήταν και θα μείνει δική μας. Ποτέ δεν την πούλησαμε στους Τούρκους. Πως βρεθήκατε αγοραστές στο κτήμα μας;

Τώρα είμαστε ελεύθεροι και θα αγωνιστούμε για να προστατεύσουμε την περιουσία μας. Λέμε ακόμα ότι δεν θα έχουμε καμία ευθύνη για τα πρόβατα του Χατζάρα. Θεοδώριανα 10, Απριλίου 1883.”

Η εξέγερση

Οι Αντωνόπουλοι ήταν πανίσχυροι και διέθεταν πολλά μέσα για να αναγκάσουν τους Θοδωριανίτες να υποχωρήσουν.

Έστειλαν 2.000 πρόβατα του Χατζάρα μαζί με ένα μεγάλο αριθμό χωροφυλάκων ως συνοδεία. Τότε το χωριό αποφάσισε να αντιδράσει δυναμικά.

Η καμπάνα της εκκλησίας χτυπάει δυνατά και όλο το χωριό συγκεντρώνεται στην πλατεία. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, οπλισμένοι με ξύλα και τσεκούρια, ανηφορίζουν στην περιοχή του Σταυρού, στην ίδια περιοχή όπου είχε πραγματοποιηθεί η σπουδαία μάχη του Σταυρού το 1821, αποφασισμένοι να εμποδίσουν τα πρόβατα και τους χωροφύλακες να φτάσουν στην Κωστηλάτα.

Μπροστά μπήκαν τα γυναικόπαιδα φωνάζοντας “η γη είναι δική μας”

Οι χωροφύλακες επιχειρούν να διώξουν τις γυναίκες, αλλά τότε ακούστηκαν από τα πλάγια οι πυροβολισμοί στον αέρα των χωρικών που είχαν ακροβολιστεί στις πλαγιές. Ο Αξιωματικός διέταξε τότε υποχώρηση.

Η σύλληψη των προυχόντων του χωριού

Λίγες μέρες μετά από αυτό το γεγονός στρατιωτικό απόσπασμα ήρθε από την Άρτα και συνέλαβε τους προύχοντες του χωριού .

Τέσσερις παπάδες, ένας γιατρός, τρεις Τσελιγγάδες συλλαμβάνονται και φυλακίζονται στην Άρτα.

Για να τους αφήσουν ελεύθερους, οι τσιφλικάδες ζήτησαν να παραιτηθεί το χωριό από την Κωστηλάτα και να αφήσουν τα πρόβατα του Χατζάρα να βοσκήσουν εκεί.

Οι φυλακισμένοι όμως αρνήθηκαν να συμμορφωθούν και ζήτησαν από το χωριό να μη δεχτεί τις προτάσεις των Αντωνοπουλαίων και να συνεχίσουν τον αγώνα. Ήδη στην Κωστηλάτα βοσκούσαν Θοδωριανίτικα πρόβατα.

Τελικά οι Αντωνόπουλοι βλέποντας τη δυναμική αντίδραση του χωριού υποχώρησαν και δέχθηκαν να επιστρέψουν την Κωστηλάτα στους κατοίκους αρκεί το χωριό να τους δώσει τα λεφτά που είχαν πληρώσει για να την αγοράσουν από τους Τούρκους. Τότε άρχισαν τα παζαρέματα.

Η αγορά του οροπεδίου από τους ντόπιους

Οι ντόπιοι αναγκάζονται να αγοράσουν τη γη τους. Αφού ήρθαν σε συμφωνία οι δύο πλευρές υπογράφτηκε συμβόλαιο το 1883 με το οποίο αγοράστηκε η Κωστηλάτα.

Το ποσό αγοράς κανονίστηκε σε 57.000 δρχ προσαυξανόμενο με τόκο μέχρι την αποπληρωμή. Το ποσό εξοφλήθηκε αφού οι Θοδωριανίτες κατέφυγαν σε υψηλότοκο δάνειο από την τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας, αλλά και σε έρανο μεταξύ τους ώστε να συγκεντρώσουν τα υπόλοιπα χρήματα.

Έτσι στις 25 Ιουλίου 1883 υπογράφτηκε νέο συμβόλαιο με το οποίο 131 κάτοικοι του χωριού εμφανίζονται ως αγοραστές του λιβαδιού.

Η τελική τιμή υπολογίζοντας και τους τόκους για την αγορά του λιβαδιού έφτασε τότε στις 95.000 δρχ. Η Κωστηλάτα πλέον ανήκει στα Θεοδώριανα.

Δείτε από ψηλά το οροπέδιο Κωστηλάτας, όπως το κατέγραψε ο συνεργάτης μας, Μάκης Θεοδώρου:

Το γνωστό δημοτικό τραγούδι της Κωστηλάτας το «διπλοκάγκελο» έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Χορεύεται σε δύο σειρές – μπροστά οι γυναίκες και πίσω οι άντρες – με συνοδεία δημοτικής ορχήστρας.

Το τραγούδι της Κωστηλάτας με τις διάφορες παραλλαγές του, προσδίδει στο πανηγύρι έναν ηρωικό τόνο αφού αναφέρεται και στον ξεσηκωμό των κατοίκων ενάντια στους τσιφλικάδες στο λιβάδι της Κωστηλάτας.

Σήμερα την Κωστηλάτα διαχειρίζεται ο συνεταιρισμός συνιδιοκτησίας των Θεοδωριάνων που κάθε χρόνο δημοπρατεί το λιβάδι.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: αερολήψη Μάκης Θεοδώρου