Οι γυναίκες σύμβουλοι της Κλεοπάτρας που αυτοκτόνησαν μαζί της. Μια μανικιουρίστρια και μια κομμώτρια που πέρασαν στην ιστορία “ως αιώνια πιστές”

Η πρώτη μανικιουρίστρια στην ιστορία, της οποίας γνωρίζουμε το όνομα, ήταν η Χαρμιόνη, ενώ η πρώτη γνωστή κομμώτρια λεγόταν Ειράς. Ήταν υπηρέτριες της Κλεοπάτρας Ζ’ της Αιγύπτου. Εκτός από την περιποίηση μαλλιών και  νυχιών, η Χαρμιόνη και η Ειράς, ήταν και σύμβουλοι της Κλεοπάτρα. Μάλιστα, όταν αυτοκτόνησε, οι δύο πιστές υπηρέτριες την ακολούθησαν στο θάνατο.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η μανικιουρίστρια και η κομμώτρια της Κλεοπάτρας

Οι αρχαίες φιλολογικές πηγές αναφέρουν ότι η κομμώτρια της Κλεοπάτρας Ζ΄ λεγόταν Ειράς ή Ίρα, ή Νάηρα.  Είναι η πρώτη κομμώτρια στην ιστορία που γνωρίζουμε το όνομά της, το οποίο ίσως ήταν αιγυπτιακό.

Η άλλη προσωπική υπηρέτρια της Κλεοπάτρας λεγόταν Χαρμιόνη ή Χάρμιον. Ο συγγραφέας του 2^ου αιώνα μ. Χ., Ζηνόβιος, λέει ότι ήταν υπεύθυνη για τα νύχια της βασίλισσας. Αυτό σημαίνει ότι είναι η πρώτη γνωστή μανικιουρίστρια στην ιστορία.

Αν και είχε ελληνικό όνομα, δεν γνωρίζουμε αν ήταν Ελληνίδα, όπως η Κλεοπάτρα. Πιθανότατα ήταν δούλα, κάτι που θα ίσχυε και για την Ειρά.

Ο Πλούταρχος, στη βιογραφία του Μάρκου Αντώνιου, γράφει ότι η Ειράς και η Χάρμιον διαχειριζόταν τις κύριες κρατικές υποθέσεις της Αιγύπτου μαζί με την Κλεοπάτρα. Επισημαίνει δε, ότι ο αντίπαλός του στη Ρώμη, ο Οκταβιανός είχε εκδώσει ένα διάταγμα: «κηρύσσοντας τον πόλεμο στην Κλεοπάτρα και στερούσε τον Αντώνιο από την εξουσία που είχε αφήσει μια γυναίκα να ασκεί στη θέση του. Ο Καίσαρας (Οκταβιανός) πρόσθεσε ότι (ο Αντώνιος) είχε πιει (μαγικά) φίλτρα που του είχαν στερήσει τις αισθήσεις του και ότι οι στρατηγοί με τους οποίους θα έπρεπε να πολεμήσουν θα ήταν ο Μάρδιος ο ευνούχος, ο Ποθινός, η Ειράς, η κομμώτρια της Κλεοπάτρας, και η Χάρμιον, που ήταν οι κύριοι σύμβουλοι στο κράτος (Αίγυπτος) του Αντώνιου».

Αυτοκτονία Αντωνίου και Κλεοπάτρας

Μετά την ήττα τους στη Ναυμαχία του Ακτίου, το 31 π.Χ., ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια για να προετοιμαστούν για την επικείμενη εισβολή στην Αίγυπτο από τα στρατεύματα του Οκταβιανού. Αυτή έγινε μετά από ένα χρόνο, το 30 π. Χ.

Οι δυνάμεις του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας διαλύθηκαν πριν καν αντιμετωπίσουν τον Οκταβιανό. Το πιο διάσημο ζευγάρι στην ιστορία αποφάσισε να αυτοκτονήσει για να αποφύγει την αιχμαλωσία.

Πρώτος έπεσε πάνω στο σπαθί του ο Μάρκος Αντώνιος. Πέθανε λίγη ώρα αργότερα στα χέρια της Κλεοπάτρας μέσα στο μαυσωλείο της όπου είχε βρει καταφύγιο. Αυτή παραδόθηκε στον Οκταβιανό και πήρε την άδεια για να κάνει την κηδεία του Αντωνίου.

Λίγο μετά, η Κλεοπάτρα ανακάλυψε ότι ο Οκταβιανός σκόπευε να την πάρει μαζί του στη Ρώμη για να την επιδείξει ως «τρόπαιο» στις ρωμαϊκές μάζες.

Η Κλεοπάτρα κλειδώθηκε σε μία αίθουσα μαζί με τη Χαρμιόνη και την Ειρά. Δεν είναι ξεκάθαρο αν η αίθουσα ήταν μέσα στο παλάτι της, ή στο μαυσωλείο της.

Ο Οκταβιανός είχε βάλει σκοπούς να προσέχουν την Κλεοπάτρα να μην κάνει κακό στο εαυτό της. Όμως, εκείνη με τη βοήθεια των δύο υπηρετριών της κατάφερε να τους ξεγελάσει και να αυτοκτονήσει. Κατά πάσα πιθανότητα, αυτό έγινε με δάγκωμα έχιδνας, αν και υπάρχουν και άλλες θεωρίες για το πως μπορεί να πέθανε.

Πιστές ως το τέλος

Μαζί με την Κλεοπάτρα αυτοκτόνησαν η Χαρμιόνη και η Ειράς.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, η Κλεοπάτρα είχε στείλει μήνυμα στον Οκταβιανό να τη θάψουν δίπλα στον Αντώνιο. Αυτός θορυβήθηκε από το μήνυμα, και διέταξε τους σκοπούς να σπάσουν τις κλειδωμένες πόρτες της αίθουσας. Βρήκαν την Κλεοπάτρα νεκρή πάνω σ’ ένα χρυσό  κρεβάτι.

Στα πόδια του κρεβατιού κείτονταν νεκρή η Ειράς, ενώ γονατιστή δίπλα τους, ήταν η Χαρμιόνη που ψυχορραγούσε. Προσπαθούσε με τρεμάμενα χέρια να φτιάξει το διάδημα στο κεφάλι της νεκρής Κλεοπάτρας,

Τότε ένας Ρωμαίος της φώναξε θυμωμένα: «Έκανε καλά η κυρία σου, Χάρμιον (που αυτοκτόνησε);» «Εξαιρετικά καλά», απάντησε εκείνη, «όπως είναι ταιριαστό για την απόγονο τόσων βασιλέων». Καθώς το είπε αυτό, έπεσε νεκρή δίπλα στο κρεβάτι της Κλεοπάτρας.

Σύμφωνα με τον Δίωνα Κάσιο, παρ’ όλο που ο Οκταβιανός εξοργίστηκε γιατί η αυτοκτονία της Κλεοπάτρας του στέρησε την ευκαιρία να την παρουσιάσει στον θρίαμβό του στη Ρώμη, σεβάστηκε την τελευταία της επιθυμία. Την έθαψε δίπλα στον Αντώνιο στο μαυσωλείο της. Επίσης, έθαψε με τιμές την Ειρά και τη Χαρμιόνη. Σε μεταγενέστερη εποχή τοποθετήθηκαν αγάλματά τους έξω από το μαυσωλείο της Κλεοπάτρας. Τα ονόματα των δύο υπηρετριών πολύ γρήγορα έγιναν συνώνυμα με την πίστη μέχρι θανάτου.

Απεικονίσεις στην τέχνη

Από την αρχαιότητα ακόμη, ο θάνατος της Κλεοπάτρας έχει απεικονιστεί σε πολλά έργα τέχνης. Σχεδόν σε όλα εμφανίζονται και οι δύο πιστές υπηρέτριές της. Ο Σαίξπηρ έχει ενσωματώσει στο έργο του «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» το διάλογο της Χαρμιόνης, που αποκαλεί «Χαρμιάν», με τον Ρωμαίο.

Η πλέον γνωστή απεικόνιση του θανάτου της Κλεοπάτρας και των δύο υπηρετριών της στη σύγχρονη εποχή είναι το τέλος της ταινίας «Κλεοπάτρα» του 1963 με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ στο ομώνυμο ρόλο και την Ιζαμπέλ Κούλεϊ ως Χαρμιόνη.