Έφυγαν για να γλυτώσουν την σκληρή κατοχή και πνίγηκαν στην επιστροφή για το Καστελόριζο. Το ναυάγιο του «Empire Patrol» το 1945

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1945 το καράβι Empire Patrol, που μετέφερε Καστελοριζιούς πρόσφυγες του β παγκοσμίου πολέμου πίσω στο νησί τους, τυλίχθηκε στις φλόγες για άγνωστο λόγο. 33 άνθρωποι δεν κατάφεραν ποτέ να δουν απελευθερωμένο το Καστελόριζο γιατί χάθηκαν στη θάλασσα.

Το καράβι είχε αποπλεύσει από το λιμάνι του Πορτ Σάιτ και ήταν το τρίτο της αποστολής που μετέφερε πρόσφυγες οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει το νησί όταν βρισκόταν υπό κατοχή. Είχαν επιβιβαστεί με την προσμονή ότι θα αντίκρυζαν ξανά το Καστελόριζο ελεύθερο.

Η μαζική φυγή από το Καστελόριζο

Τα αβέβαια χρόνια του πολέμου και η πολιτική του αφελληνισμού των νησιών, που επέβαλε η ιταλοκρατία, οδήγησαν χιλιάδες Δωδεκανήσιους στην ξενιτιά. Από τους 8.000 κατοίκους (κάποτε είχε φτάσει τις 12.000) στο νησί είχαν απομείνει μόνο 2000 άνθρωποι. Οι περισσότεροι είχαν μπει στα καράβια για την μακρινή Αυστραλία όπου υπήρχε ελληνική παροικία. Άλλοι πήγαν στα παράλια της Τουρκίας, άλλοι στην Κύπρο και μερικοί σε στρατόπεδο στη Νουζεϊράτ της Παλαιστίνης, όπου έμειναν σε καταυλισμούς προσφύγων για περίπου δύο χρόνια.

Ο επαναπατρισμός των προσφύγων και η τραγωδία του «Empire Patrol»

Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 1.100 Καστελοριζιοί επαναπτρίστηκαν ακτοπλοϊκώς σε τρεις διαφορετικές αποστολές. Τα δύο πρώτα καράβια έφτασαν στο νησί και οι άνθρωποι βρήκαν ένα εντελώς διαφορετικό νησί. Πολλά κτίρια είχαν γίνει ερείπια από τους βομβαρδισμούς, ενώ μέρος του πληθυσμού είχε αφανιστεί.

Η τρίτη «καραβιά» που μετέφερε Καστελοριζιούς πίσω στην πατρίδα εξελίχθηκε σε τραγωδία. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1945 το καράβι «Empire Patrol» είχε αποπλεύσει από το Πόρτ Σάιτ της Αιγύπτου και σε κάποιο σημείο της διαδρομής ξέσπασε φωτιά στο εσωτερικό, εν μέσω μεγάλης θαλασσοταραχής. Πολλοί έπεσαν στη θάλασσα για να μην καούν ζωντανοί. Κάποιοι περίμεναν πάνω στο φλεγόμενο πλοίο  τη βοήθεια από το αγγλικό αεροπλανοφόρο H.M.S. Trouncer που ειδοποιήθηκε να αναλάβει τη διάσωση. Αρκετοί σώθηκαν, ωστόσο 33 Έλληνες δεν κατάφεραν να γυρίσουν στο Καστελόριζο που τόσο επιθυμούσαν. Οι σοβαρά τραυματισμένοι μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο της Αιγύπτου και οι υπόλοιποι γύρισαν στο Καστελόριζο.

Η συγκλονιστική μαρτυρία μαρτυρία του επιζώντα ναυαγού

Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννάκης ταξίδευε με το «Empire Patrol» μαζί με την οικογένειά του για το Καστελόριζο. «Η μητέρα μου μέσα στην καμπίνα, είδε ένα όνειρο με τον Εσταυρωμένο και το αγκάθινο στεφάνι. Λίγη ώρα μετά είδαμε από τα φινιστρίνια,  ανθρώπους να πέφτουν στα θάλασσα…»

Τα αίτια της φωτιάς στο καράβι δεν εξακριβώθηκαν ποτέ, ενώ υπήρχαν οι φήμες για ένα γερμανικό υποβρύχιο που βρισκόταν κοντά. Κάποιοι ανέφεραν ότι στο πλοίο μπορεί να είχαν παρεισφρήσει Γερμανοί δολιοφθορείς. Στο καράβι επέβαιναν και 132 Ιταλοί ναύτες.

Όπως ανέφερε ο Χατζηγιαννάκης, πολλές σωλήνες είχαν κοπεί από τη ρίζα και οι αντλίες κατάσβεσης ήταν αδύνατον να δουλέψουν: «Πάντως εγώ είδα σωλήνες που είχαν κοπεί εγκάρσια σε αρκετά σημεία και έτσι ήταν αδύνατον να δουλέψουν οι αντλίες κατάσβεσης. Επίσης το πλοίο είχε εξοπλισμό και η φωτιά δημιούργησε εκρήξεις στα πυρομαχικά. Η φωτιά κράτησε 36 ώρες μέχρι να βυθιστεί το πλοίο. Ανεβήκαμε με βρεγμένες κουβέρτες στο κατάστρωμα. Στο πλοίο επέβαιναν 562 πρόσφυγες και είχε πλήρωμα 132 Ιταλούς ναύτες, που όταν ξέσπασε η φωτιά το έσκασαν με τις βάρκες και μας παράτησαν»

Ο ίδιος έγινε μάρτυρας ενός τραγικού περιστατικού, όταν ένα κοριτσάκι έπεσε στα νερά και κατασπαράχθηκε από θαλάσσιο κήτος: «…μάλλον σκυλόψαρο», είχε πει.

Η διάσωση από τον παππού και η επιστροφή στην καμένη γη

Ο Βασίλης και η οικογένειά του σώθηκαν από τον παππού του, ο οποίος τους κατέβασε με σχεδία στη θάλασσα. Στη συνέχεια τους περισυνέλεξε το αγγλικό αεροπλανοφόρο. Ο παππούς του έσωσε και άλλους πρόσφυγες. «Πρώτα τα παιδιά, μετά τις γυναίκες και τελευταίους τους άντρες»

Επέστρεψαν στο Πορτ Σάιτ και η οικογένεια του γύρισε στο Καστελόριζο το 1947. Για δύο χρόνια ο Βασίλης πήγαινε σε σχολείο στην Αίγυπτο και από εκεί έφυγε για την Αλεξάνδρεια όπου είχαν συγγενείς.

Όταν τελικά γύρισαν στο Καστελόριζο από την προσφυγιά, συνάντησαν ένα τελείως διαφορετικό νησί.

“Το Καστελόριζο είχε πλούτο και αρχοντιά λόγω των ναυτικών επαγγελμάτων που προϋπήρχαν του πολέμου. Είχε 3.440 σπίτια. Μετά τους βομβαρδισμούς, αλλά και την πυρκαγιά, είχαν καταστραφεί, ενώ έγιναν και λεηλασίες. Πολλά ακούστηκαν για το αν την πυρκαγιά την έβαλαν οι Εγγλέζοι ώστε να καλύψουν τις λεηλασίες τους. Μιλάμε για εποχές που κρύβονταν πουγγιά στα σπίτια. Μαχαιροπήρουνα, καθρέφτες, τάπητες, τα είδαμε με τα μάτια μας στα παζάρια της Δεκέλειας Κύπρου από τους Εγγλέζους. Παρά τις δυσκολίες όμως καταφέραμε και ορθοποδήσαμε.”

Πηγή αρχικής εικόνας: The Empire Patrol Disaster

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η κυρά της Ρω, η νησιώτισσα που ύψωνε την ελληνική σημαία για 40 χρόνια στο ερημονήσι του Αιγαίου. «Πέρασα κακουχίες, αλλά εδώ νιώθεις πιο πολύ την Ελλάδα, χαμένος στο πέλαγος»