“Έχε γεια καημένε κόσμε”. Το συγκλονιστικό αντίο των 101 κρατουμένων που έπεσαν νεκροί τραγουδώντας στη Θεσσαλονίκη. Ήταν η μαζικότερη εκτέλεση των Ναζί μέσα στο στρατόπεδο “Παύλος Μελάς” (φωτο)

Οι  101 εκτελέσεις, που πραγματοποιήθηκαν στις 5 Ιουνίου 1944 στην αποκαλούμενη «δεξαμενή αίματος» του στρατοπέδου «Παύλου Μελά», το μετέτρεψαν σε τόπο μαρτυρίου της Θεσσαλονίκης.

Η εντολή των Γερμανών στους  μελλοθάνατους ήταν να συνταχθούν σε φάλαγγα μαζί με τα υπάρχοντα τους. Οι συγκρατούμενοι ήλπιζαν ότι θα τους μετέφεραν σε άλλες φυλακές και αυτό γιατί είχαν μαζί τα προσωπικά τους αντικείμενα. Ήταν η πρώτη φορά που μέσα στο στρατόπεδο γινόταν τόσο μεγάλη μετακίνηση κρατουμένων.

Όταν δόθηκε η διαταγή να αφήσουν στο έδαφος τα πράγματα τους και να κάνουν έναν βήμα μπροστά, κάθε αμφιβολία είχε διαλυθεί. Ήταν σίγουρο πως θα πήγαιναν για εκτέλεση. Ήταν η στιγμή που οι 101 άρχισαν να τραγουδούν το “Έχε γεια καημένε κόσμε”, με τους Γερμανούς να τους σπρώχνουν και να τους χτυπούν με τον υποκόπανο.

«Εγκληματική Φυλακή Θεσσαλονίκης»

Ένας από τους πρώτους στρατώνες πυροβολικού εντός των τειχών της Θεσσαλονίκης, ήταν αυτός του «Παύλου Μελά». Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1890 και ολοκληρώθηκε το 1905.

Τα 49 στρέμματα, μέσα στα οποία εκτείνονταν το στρατόπεδο προέκυψαν από αγορά την οποία έκανε το τουρκικό δημόσιο. Το 1912, πήρε το όνομα του μακεδονομάχου Παύλου Μελά, ενώ το 1931 ξεκίνησαν εργασίες επέκτασης για την δημιουργία πεδίου ασκήσεων του πυροβολικού.

Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής υπήρξε προθάλαμος εκτελέσεων και έδρα της γερμανικής διοίκησης. Κάθε φορά που πραγματοποιούταν κάποια εξέγερση ή κάποιο χτύπημα από αντιστασιακές οργανώσεις, οι Γερμανοί για αντίποινα, διάλεγαν κρατούμενους μέσα από το ναζιστικό στρατόπεδο και τους εκτελούσαν στην «τούμπα», ένα φυσικό ύψωμα που υπήρχε στην απέναντι πλευρά του στρατοπέδου.

Εκτός από Έλληνες κρατούμενους, υπήρχαν και Γιουγκοσλάβοι, Βρετανοί, Πολωνοί, Ρώσοι.  Άλλοι με ενεργή αντιστασιακή δράση και άλλοι ανυποψίαστοι που πήγαιναν πραγματικά ως πρόβατα στη σφαγή.

Στο εφιαλτικό αυτό στρατόπεδο, οι Γερμανοί φυλάκιζαν χωρίς διακρίσεις νέους, γέρους, παιδιά, έγκυες, αρρώστους και ανάπηρους. Ελάχιστοι από αυτούς δραπέτευσαν, ενώ άλλοι αυτοκτόνησαν.

Όπως περιέγραψε ο Γιώργος Ωραιόπουλος, που ήταν φυλακισμένος εκεί για 9 μήνες: «Όποιος έμπαινε εκεί μέσα, ήταν μελλοθάνατος».

Η μεγάλη ψυχική δοκιμασία ερχόταν κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης της λίστας θανάτου. Και όσοι γλίτωναν από το απόσπασμα, ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθήσουν όλη την διαδικασία, αφού ο τόπος εκτελέσεων, η λεγόμενη «τούμπα», ήταν έξω από τα  παράθυρα τους, ακριβώς απέναντι από το κτίριο.

«Τους έλεγαν ότι θα τους μεταφέρουν και εκείνοι τους έστηναν στο απόσπασμα».

Για να αποφύγουν τις αντιδράσεις και τις ακραίες συμπεριφορές των κρατουμένων, στο άκουσμα της θανατικής ποινής, οι Γερμανοί έλεγαν ψέματα ότι θα τους μεταφέρουν σε άλλη φυλακή ή ακόμα χειρότερα, ότι επρόκειτο να τους αφήσουν ελεύθερους. Λίγα λεπτά αργότερα τους εκτελούσαν εν ψυχρώ.

Ο Στέφανος Μπάλης, ήταν 10 ετών, όταν οι Γερμανοί συνέλαβαν τον μεγαλύτερο αδερφό του, Νίκο, για την συμμετοχή του στην ΕΠΟΝ.

Όπως αποκάλυψε ο ίδιος, σπάνια τον άφηναν να παραδώσει ο ίδιος τα τρόφιμα που έστελνε η μάνα τους στον αδερφό του. Μια ημέρα όμως, που πάλι συνάντησε εμπόδια για να δει τον αδερφό του, παρατήρησε να βγαίνουν ανά δυο κρατούμενοι, έναν από αυτούς ήταν και ο αδερφός του.

Πέρασε αστραπιαία κάτω από τα πόδια του Γερμανού φύλακα και έδωσε το φαγητό στον αδερφό του.

Εκείνη την ημέρα γύρισε γεμάτος χαρά στο σπίτι, λέγοντας στη μάνα τους γεμάτος ενθουσιασμό ότι ο Νίκος έφυγε από το κολαστήριο του Παύλου Μελά. Όταν της περιέγραψε τον τρόπο που τον μετέφεραν, ήξερε ότι δεν θα έβλεπε ξανά το παιδί της ζωντανό. Όπως και συνέβη.

Το τελευταίο γράμμα

“Το παρόν σημείωμα, το γράφω ελεύθερος. Ευλογημένον και δοξασμένον το όνομα του Υψίστου!  Η κόπωσις και το τσάκισμα των νεύρων μου συνέτειναν ώστε να κοιμηθώ κάποιες ώρες. Το πρωϊ όταν ξύπνησα ήμουν ξάλαφρος και ξαναβρήκα την ψυχικήν μου γαλήνην. Τώρα θέλω να ιδώ τα παιδιά μου, να χαρώ περισσότερο, να χαρούν και εκείνα. Θεέ μου, αξίωσε με να σμίξουμε γρήγορα όλοι μαζύ!” ευχόταν ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος ή αλλιώς “Αριθμός Μητρώου Φυλακής: 4436”.

Το 2003, το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε ως μνημείο το οθωμανικό τέμενος. Για πολλά χρόνια ήταν ένας εγκαταλειμμένος χώρος, ενώ πριν λίγα χρόνια έγινε προσπάθεια μετατροπής του σε μητροπολιτικό πάρκο.

Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο: “Το Ναζιστικό Στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκης 1941-1944 – Όπως το έζησε και το περιγράφει το ημερολόγιο του ένας όμηρος, ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος”, του Γιώργου Καφταντζη- Εκδόσεις Επίκεντρο- Παρατηρητής.

Πληροφορίες επίσης αντλήθηκαν και από την συνέντευξη των Ωραιόπουλου και Μπαλή, στην εφημερίδα “Καθημερινή”. 

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ποιος ήταν ο Ναζί, Μαξ Μέρτεν, που οδήγησε στο Άουσβιτς 50 χιλιάδες Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Βίντεο με συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων